معرفی کتاب

تاریخ حیات بشر از ابتدا با ادیان و فرقه های متنوعی آمیخته بوده و بشر در هیچ دوره ای از حیاتش در لاقیدی مطلق نمی زیسته است. تاریخ وجود انسان بر زمین با وجود یک پیامبر آغاز شده و هیچ گاه زمین خالی از حجت نبوده است. بنابراین، هرگز زمین خالی از یک دین نبوده و چنین دوره ای را به خود ندیده است. بر همین اساس، گرایش مردم به ادیان نیز به یک سبک نبوده و ادیان مختلف پیروان خاص خود را داشته اند و همه در کنار یکدیگر زندگی می کرده اند. اما چه بسیار ستیزها و منازعات که بر سر دفاع از یک دین یا جنگ میان پیروان ادیان وجود داشته؛ تا جایی که خونین ترین جنگ های تاریخ میان پیروان ادیان اتفاق افتاده است و در این میان، برخی دولت ها و حکومت ها اندیشه ی تعاملی داشته و با ادیان و فرق مختلف سرسازگاری داشته اند و چه بسا دولت ها که پیروان ادیان دیگر را میان خویش برنتافته اند. در این بین، اسلام دینی تعاملی است و رویه حکومت پیامبر اکرم صل الله علیه و آله نیز نشان دهنده ی همین ماجراست. وجود مقدس نبی اکرم صل الله علیه و آله از ابتدای بعثت خویش اساس کار را بر دعوت و گفت و گو با ادیان و اقوام مختلف قرار داده و در دوران هجرت، با یهود و نصارا پیمان های متعدد بست. از این رو گفت و گو و تعامل اولین گزینه ی اسلام بود و جنگ و جهاد با محاربان، تنها زمانی اتفاق می افتاد که پیمان محکم را نقض می کردند و تعامل مثبت را بر نمی تافتند. در زمان ائمه ی معصومین علیهم السلام نیز که فرق اسلامی در حال شکل گیری و گسترش بود، جلوه های ارتباطی با فرق گوناگون، به ویژه در دوره ی امامان صادقین علیهما السلام که کرسی های درس و مناظره به نحو گسترده شکل گرفته بود، مشهود بوده است و این الگو می باید در جهت صدور اسلام به جهان و معرفی ابعاد این دین در عملکرد دولت ها محسوس باشد. دولت صفویان به عنوان یک حکومت شیعی با فرق و ادیان مختلفی سروکار داشته و در خصوص نحوه ی تعاملش با ادیان، اندیشه ها و رویکردهای مختلفی مطرح است.

پژوهش در زمینه ی تعامل حکومت های شیعی با پیروان سایر ادیان و مذاهب، پیشینه ای به درازای عمر دولت های اسلامی دارد. نظر به سیره و عملکرد دولت های اسلامی اهل تعامل در جهان اسلام، شناخت شیوه های تعامل حکومت های اسلامی در عرصه های مختلف در قالب پژوهش های تاریخی با رویکرد ارائه ی راهکارهای مناسب برای ایجاد وحدت و تقریب بین مذاهب، مورد توجه کاوشگران تاریخ اسلامی قرار گرفته است. در پرتو پیروزی شکوهمند اسلامی ایران و جامه ی عمل پوشاندن به منویات امام و رهبری، عرصه ای شگرف برای شناخت اسلام واقعی به جهان بشریت و زمینه ای برای تعامل حکومت های شیعه جعفری با دیگر مذاهب اسلامی فراهم گردید. نهادهای علمی و تحقیقاتی، از جمله جامعة المصطفی صل الله علیه و آله العالمیة، تمام تلاش و همت خود را در جهت استفاده از این ظرفیت عظیم به کار گرفته و زمینه های لازم برای گسترش و معرفی تعامل دول شیعی و سنی در سطح بین الملل و جهان اسلام را فراهم ساخته است. در این کتاب نیز با استناد به متون تاریخی و سیره و بهره گیری از منابع معتبر و اصیل اسلامی، تعامل صفویه در دوره ی حکومتشان تحلیل و بررسی شده است. اثر حاضر در صدد ارائه ی تصویری روشن از تعامل حکومت صفویه با اقلیت های مذهبی و دینی مورد نظر است. نویسنده ضمن بررسی اجمالی تعامل و محورهای آن در سنت اهل بیت علیهم السلام، مبانی تعامل صفویه، زمینه های تعامل مثبت صفویه، تعامل علمی - فرهنگی، تعامل سیاسی - اجتماعی، تعامل اقتصادی صفویه با اقلیت های مذهبی و دینی و پیامدهای مثبت آن و در نهایت، پیامدها و آسیب شناسی تعامل این دولت با اقلیت های مذکور را مورد پژوهش و واکاوی دقیق قرار داده است.

فهرست اهم مطالب این کتاب:

کلیات تحقیق

1- مباحث مقدماتی

گفتار اول: نگاهی گذرا به حکومت صفویه

گفتار دوم: مبانی مشترک تعامل با اقلیت های دینی و مذهبی

گفتار سوم: پیشینه ی تعامل در سیره ی حضرات معصومان علیهم السلام

گفتار چهارم: علل و انگیزه های تعامل حکومت صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

2- تعامل فرهنگی - اجتماعی صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

گفتار اول:  تعامل فرهنگی - اجتماعی صفویه با اقلیت های دینی

گفتار دوم: تعامل فرهنگی - اجتماعی صفویه با هل سنت

3- تعامل اقتصادی صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

گفتار اول: تعامل اقتصادی حکومت صفویه با اقلیت های دینی

گفتار دوم: تعامل اقتصادی حکومت صفویه با اقلیت های مذهبی

4- تعامل سیاسی صفویه با اقلیت های دینی و مذهبی

5- پیامدها و آسیب شناسی تعامل حکومت صفویه با اقلیت ها

گفتار اول: پیامدها و نتایج تعامل حکومت صفویه با اقلیت ها

گفتار دوم: آسیب شناسی تعامل حکومت صفویه با اقلیت ها