۲۱۸۸ کتاب - ۸۹۶ مقاله
کتاب ها
مقالات
خلاصه
هر دوره ای از ادوار تمدنی را در محدوده وسیع دنیای اسلام از نظر اندیشه مرور می کنیم، شاهد نوعی ذهن و تفکریم که مبتنی بر شماری کتاب و رساله معین است. مقصود این است که در یک مقطع خاص، مثلا در قرن هفتم و هشتم، تعدادی متن در حوزه کلام و فلسفه و هئیت و تصوف و عرفان شکل می گیرد که دویست سیصد سال بعد از آن را کاملا تحت الشعاع خود قرار داده و همه را به خود سرگرم کرده است.ما باید ریشه های خشک شدن تفکر را در همین آثار جستجو کنیم. شاید آنها خوبند که تأسیس فکر کرده اند اما کاری با نسل خود و بعد از آن کرده اند که همه را در خود خشکانده اند.
خلاصه
مقاله حاضر یادداشتی است از یک کتاب قدیمی در باره قحطی سال ۱۲۸۸ق و این که اغنیاء این قحطی را وسیله ثروتمند شدن بیشتر خود قرار دادند. قحطی مزبور، یکی از دردناک ترین قحطی های ایران است که شاید بیش از نیمی از جمعیت ایران را به کام مرگ کشاند.
خلاصه
این روزها توفیق یافتم کتاب رفیق توفیق، اثری با ارزش در حوزه سیاست از دوره صفوی را منتشر کنم. نویسنده فردی ناشناخته به نام محمدعلی قزوینی است که کتابش را در سال 1104 ق برای شاه سلیمان صفوی نگاشته است. اثری است درخور توجه که از همین مقدمه می توانید اهمیت آن را دریابید.
خلاصه
پیش از این قطعه ای از کتاب طلسم اسکندری از عبدالله بن نورالدین بن نعمة الله جزائری را در باره صابئه نقل کردم. در همین کتاب، بخشی هم در باره اقالیم سبعه دارد که بیشتر اطلاعات آن همانی است که در کتابهای جغرافیای قدیم آمده است؛ اما در چند مورد اطلاعات جالبی دارد که مربوط به شنیده ها یا تجربه های خود اوست.
خلاصه
اصفهان در طی قرون متوالی دارالعلم شرق و كانون پررونق فرهنگ و ادب و هنر بوده و ره‌آورد آن انبوهی از آثار علمی و تحقیقی است كه در سراسر قلمرو اسلامی مورد استفاده می‌باشد. بدیهی است كه چنین مركزی بشترین آثار مكتوب خطی را نیز دربر داشته باشد و تاكنون نیز كه بیشتر آكنده‌های آن پراكنده گشته است در گوشه و كنار می‌توان نفایس ارزنده‌ای را سراغ گرفت.
خلاصه
ضرورت آگاهی از تاریخ علم و شیوه ی تحصیل و مراتب درسی گذشتگان بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا این جستارها می تواند راه فراروی ما را در پیشرفت علمی و تحصیلی روشن نماید، یکی از خاستگاههای چنین پژوهش هایی رسائل مفرده ای هستند که پیرامون این موضوعات نگاشته شده است. اکنون دو رساله از محمّد حسن بن ملّا مصطفی خوئینی را به ساحت پژوهشگران عرصه ی علم تقدیم می داریم.
خلاصه
یکی از مهمترین متون متداول تألیف شده در قرن هفتم هجری توسط عالمی زیدی به نام ابوالفضل بن شهردویر (دبیر) بن یوسف بن ابی الحسن گیلانی، اثری تفسیری مشهور به تفسیر کتاب الله است. نوشتار حاضر ضمن بررسی دربارۀ فرد اخیر و دیگر وابستگان خاندان او، به شناسایی نسخه های مختلف تفسیر اخیر که عموما به عنوان قرآن یا تفسیر کشاف در فهارس معرفی شده، می پردازد.
خلاصه
صدور اجازات اجتهادیه و روائیه و حسبیه و ذکریه جزء شؤونات علمای سلف محسوب می‌گردیده است و بخش مهمی از امورات مردم از طریق همین اجازات به انجام می‌رسیده است و علما نیز به اغراض گوناگون خود را مقیّد به کسب اجازه و اعطاء اجازه می‌دیدند.
خلاصه
جمال الدين أبوالعباس، أحمد بن محمد بن فهد، الأسدي الحلي(756-841 هـ) الفقيه و العارف الشيعي البارز في القرن الثامن والتاسع الهجري،ترك هذا الفقيه أعمالاً متعدّدة في مختلف مجالات العلوم الإسلامية، سيما في الفقه الشيعي.
خلاصه
در سراسر تاریخ اسلام شیعیان به هنگام حضور در محافل علمی یا برای کاستن از پیامد های تبعیض شیعه و سنی در میان جوامع اکثرا سنّی، عمل به کاری می کردند که در سنّت فقهی « تقیه » نامیده می شود. مقاله ی حاضر به بررسی یکی از موارد عمل به تقیه توسط شخصی به نام محمد بن احمد بن سید ناصر الدین حسینی، عالم و کاتبی از قرن دهم هجری / شانزده میلادی که در دمشق و جبل عامل - مکانی که اکنون در جنوب لبنان است- و شاگرد فقیه برجستۀ امامی زین الدین عاملی مشهور به شهید ثانی به دلیل شهادتش توسط مقامات عثمانی در 965/1558 می پردازد
خلاصه
از دیرباز باورهای جالبی دربارۀ سمت راست و چپ در ملت‌های مختلف وجود داشته است، به این صورت که سمت راست را خجسته و فرخنده می‌دانسته‌اند و سمت چپ را گجسته و شوم. حتّی این اندیشه در گزینش لغات این دو و معنای آنها نیز تأثیر نهاده است. در این مقاله به برخی از باورهای مرتبط با این دو سوی، در فرهنگ ایرانی، اسلام و عرب و برخی ملل غربی اشاره می‌شود
خلاصه
رساله مصباح الظلمات فی تفسير التورات تنها اثر شناخته‌شده زين‌العابدين بن محمد عتباتی است که تنها مقدمه‌ای بر تفسير تورات بوده و طبق توضيحات پايانی رساله، نويسنده در اينجا قصد داشته تنها 12 مطلب در باب آشنايی با تورات را بگويد و اين در واقع درآمدی بر تأليف تفسير تورات وی بوده است.
خلاصه
در این مقاله که ششمین نوشتار از سلسله مقالات در خصوص اسناد محسوب می‌شود، با توجه به اهمیت آشنایی با مراکز اسنادی و آرشیوی کشور، تعدادی از مهمترین مراکز آرشیوی کشور ایران معرفی شده است.
خلاصه
ساده ترین راه دستیابی به افکار و اندیشه های اندیشمندان سایر زبان ها ترجمۀ آثار آنها به زبان مقصد است. ترجمه در واقع پیوند دهنده فرهنگی به فرهنگ دیگر است.
خلاصه
متن زیر مشتمل بر شماری از اتفاقات هولناک از طاعون و زلزله در منطقه آذربایجان، به خصوص شهر مراغه است که در فاصله سال‌های 1194 تا 1261 قمری رخ داده است.
خلاصه
كتاب الاحتجاج على أهل اللجاج، اثر معروف و مشهورى است كه مؤلف در آن گفتگوها و مناظره هاى حضرت پیامبراكرم(ص) و ائمه معصومين (ع) را با مخالفان و منكران دین و مذهب جمع آورى نموده است. این كتاب بارها به چاپ رسیده، و نسخه های خطی متعددی از آن در دست است. در اين يادداشت كهن ترين نسخۀ این كتاب معرّفی می شود.
خلاصه
در کتاب اختیارات علامه مجلسی، بحث بسیار مختصری درباره منشأ تقویم هجری وجود دارد و این که از ماه محرم آغاز می شود. وی می گوید که اگرچه محرم برای عامه به عنوان مبدأ سال است، اما برای شیعیان چنین نیست، چرا که این ماه برای آنها، ماه عزاست و نمی توانند در آغاز آن جشن بگیرند.
خلاصه
دو انقلاب با عنوان مشروطه و انقلاب اسلامی، در فاصله تقریبی هفتاد سال در کشور ما رخ داد (1285 و 1357ش). این دو رخداد انقلابی، چه نسبتی با «حس تمدن خواهی» ما ایرانیان داشته است؟ در محل نگارستان امام خمینی شهر اصفهان، مطالبی تحت عنوان «انقلاب اسلامی ـ تمدن اسلامی» ارائه کردم که از نظر می گذرانید.
خلاصه
در این نوشتار نویسنده به معرفی دو مقاله پیرامون واقعه کربلا با موضوعات: بازسازی مجموعه‌ای از حافظه اسلامی در عصر متقدم و بازخوانی انقلابی یا رستگاری پارادایم کربلا در آینه سوگواری شیعیان، پرداخته است.
خلاصه
نگاشته‌های کلامی علّامه حلّی (ت 648 - م 726 ه.ق)، چُنانکه در مقالۀ پیشین از این سلسله مقالات نیز اشاره کردیم، از حیث هدف نگارش، حجم و سطح طرح مباحث و نوع مخاطبان گوناگون است. رسالۀ کوتاه واجب الاعتقاد علی جمیع العباد در زمرۀ آن دسته از آثار علامۀ حلّی قرار دارد که در آنها بطور عمده، اصلِ دیدگاههای اعتقادی امامیّه (در بخش کلامی آن) به همراه مهمترین دلیل برای اثبات هر یک از دعاوی مجال طرح یافته، و دیگر به ادلّه و اقوال مختلف در هر مبحث پرداخته نشده است.
خلاصه
به عقیدۀ نویسندۀ این مقاله، کتاب ارزندۀ دستورالوزارء حاوی نکات مفید گوناگونی است که پاره‌ای از آنها در کتابهای مشابه آن دیده نمی‌شود و از این حیث شایسته بررسی‌های بیشتر است. اما ضبط‌ها و اعرابگذاری‌ها و ترجمۀ عربیّات کتاب صور خیال در نظریۀ جرجانی، قابل تأمّل است.
خلاصه
نویسنده مطالب مورد توجه موجود در کتاب تاریخ بغداد (جلد 2 تا 13) را به صورت جملات خبری جهت بهره برداری بهتر خوانندگان ارائه کرده است.
خلاصه
از نگاه برخی از خاورشناسان این فرضیه که امامان شیعه با یک نظریه هرمنوتیک منسجم و روشمند به تفسیر قرآن پرداخته باشند، در هاله‌ای از ابهام بوده، مدارک و شواهد کافی برای اثبات آن وجود ندارد. از نگاه آنان این پدیده دارای ابعاد اعتقادی، تاریخی و تراثی است.
خلاصه
عباس زریاب خویی در جوانی شیفته یک روحانی خود ساخته و مهذب بود که در شهر خوی به غربت می زیست، کسی که سخت در روح جوانی زریاب موثر افتاده بود و زریاب با دلدادگی از او سخن می گفت. این عالم دینی کسی جز شیخ قاسم مهاجر ایروانی الاصلی نیست که پس از انقلاب اکتبر از ایروان گریخت و به خوی آمد.
گزارش ملاقات ناصرالدین شاه با علمای منطقه سرابی در اطراف نهاوند در سال 1309 ق
رسول جعفریان۱۳۹۵/۱۱/۱۷
خلاصه
یادداشتی است درباره سفر ناصرالدین شاه به نهاوند و تویسرکان در سال 1309 که یکی علمای آن دیار با نام تویسرکانی نوشته و از ملاقات شاه با جمعی از علما یاد کرده است.
خلاصه
نیروهای روسیه تزاری که در سال 1330 ق (1291 ش)، مشهد را در اشغال خود داشتند، به بهانه بیرون راندن شماری از متحصنان در حرم، روز دهم ربیع الثانی سال مذکور، به حرم مطهر یورش برده و ضمن گلوله باران آن، شماری از مردم را کشته و مجروح کردند. این روز، در تقویم مذهبی شیعیان به عنوان روز مصیبت شناخته شده است. در اینجا، دو قصیده عربی ـ فارسی که همان زمان سروده شده، تقدیم می شود.
خلاصه
نسل ناسخ التواریخ، یک نسل ویژه در نگارش و درک تاریخ اسلام است، و نسل نورالسیره نسلی است که از منابع نور السیره استفاده می کنند. بحث امروز درباره ی این نکته بود که تصور نسل ما از تاریخ اسلام، چه تفاوتی با تصور نسلهای قبلی دارد. این سوال، مبتنی بر مساله کتاب و منبع است.
خلاصه
گزارشی از جلسات مباحثات مذهبی میان حاج محمد کریم خان قاجاری رپیس شیخیه مقیم کرمان با شاهزادگانی چون اعتضاد السلطنه و فرهاد میرزا و دیگران در جلساتی است که در تهران در سال 1275 ق برگزار شده است. محتوای آنها ما را از نوع مباحثات جاری آن رورگار و به خصوص دیدگاه های شیخیه آشنا می کند. بخشی از این مباحثات در باره مرکزیت زمین و نیز امر قبله نما و تلگراف و مسایل دیگر از این دست است.
خلاصه
این مقاله، شماره سوم نسخه خوانی است که از لابلای نسخ خطی، یادداشت‌های تاریخی را ارائه می‌کند.
خلاصه
گزارش زیر، از روی یک نسخه دستنویس تقدیم می شود. نویسنده آن که عبدالعلی قاجار فرزند فرهاد میرزاست، وقایع دو سال را روی تقویم خود به کوتاهی نوشته که ذیلا ملاحظه می کنید. در میان آنها وقایع جالبی هست.