مقالات
خلاصه
ماموران ساواک، گزارش سخنرانی شماری از منبرهای پیش از انقلاب را می نوشتند. سخنرانی های آقای مکارم شیرازی یکی از آن موارد است. این گزارش ها در سال 1399، در دو مجلد با عنوان «آیت الله ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک» منتشر شده است. مقاله حاضر بر اساس آن گزارش ها، با محور قرار دادن انتظارات ایشان از مدل جامعه و تمدن اسلامی تهیه شده است. سعی کرده ایم چیزی از خودمان نیفزاییم و توقعات یک منبری اهل قلم و خطابه را در آن دوره مرور کنیم.
خلاصه
فخر الاسلام، تباری آشوری داشت و از ارومیه بود. او به اسلام گروید و از طرف شاه قاجار لقب فخر الاسلام یافت. فخر الاسلام، چندین اثر در نقد مسیحیت نوشت که معروف ترین آنها انیس الاعلام و بیان الحق است. و اما در بیان الحق، فصولی در باره تطبیق کشفیات علمی جدید با مسائل قرآنی دارد. بخش دیگری از این کتاب در این باره است که قوانین حقوقی غربی در قرآن و اسلام وجود دارد. این مقاله مروری بر زندگی نامه، آثارش و نیز شرحی از این ادعاهای اوست. این مقاله در مقالات و رسالات تاریخی دفتر یازدهم منتشر شده است.
خلاصه
متن حاضر، خوابی است که ملاصدرا در شب سی ام رمضان 1028 هجری دیده و خودش آن را تعبیر کرده است.
خلاصه
خبر انتشار مغازی موسی بن عقبه با عنوان «مغازی سیدنا محمد» (ص) بر اساس نسخه تازه یاب ـ احتمالا از اواخر قرن پنجم هجری ـ برای علاقه مندان به سیره نبوی خبر جالبی بود. منتخبی از این مغازی (تدوین شده توسط قاضی بن شهبه در قرن هشتم) در دست بود، که زاخائو آن را منتشر کرده بود. بعد از آن، دو بار، یکی در ایران و دیگری در مغرب (و بعد ریاض) بر اساس نقلهای باقی مانده، کتاب بازسازی و منتشر شد. اخیرا متن اصلی که در ده جزء است ـ و البته جزء اول و دوم و دهم مفقود شده ـ در سه مجلد به کوشش محمد الطبرانی در شهر فاس کشور مغرب انتشار یافت. مجلد اوّل در باره موسی بن عقبه و کتاب و نسخه است، و دو مجلد دیگر متن کتاب مغازی که همراه با تعلیقات و تخریجات فراوان منتشر شده است. قبلا مطلبی در باره موسی بن عقبه در منابع تاریخ اسلام آورده بودم. اصلاح شده آن مطالب را با گزارشی در باره این سه مجلد در اینجا تقدیم می کنم.
خلاصه
یکی از شاگردان ملاعلی نوری (م 1246ق) با نام میرزا رفیع نوری (م 1250ق) که به هند رفته است، پرسشی در باره تناسخ برای استادش فرستاده و او این رساله را در رد بر تناسخ نوشته است.
خلاصه
کتاب The Preaching of Islam توسط مستشرق انگلیسی سر توماس آرنولد، در سال 1913 منتشر شد. این کتاب، با عنوان یاد شده و در باره سیر انتشار اسلام در سرزمین های اسلامی، توسط سه تن از محققان مصری به عربی ترجمه گردید. بعدها در دهه پنجاه، حبیب الله آشوری (1315 ـ اعدام شده در 28 شهریور 1360) آن را به فارسی ترجمه و مجلد اول آن را منتشر کرد. آنچه در پی می آید شرحی در باره این کتاب، و گزارشی از مقدمه مترجم بر این کتاب است که با نام علل گسترش اسلام در حوالی سال 1358 منتشر شده است.
خلاصه
زمانی که علمای عراق از جمله محمد مهدی خالصی ـ پدر شیخ محمد ـ به ایران تبعید شدند، مرحوم خالصی با پدرش به مشهد آمد. در این شهر، در ماه ذی حجه 1341 چندین سخنرانی کرد که متن آنها را نشریه ستاره ایران منتشر کرد. اندکی بعد، زیر فشار اعتراضات او مجبور به آمدن به تهران شد. متن این سخنرانی ها در سال 1302 با عنوان مواعظ اسلامی منتشر شد. بیشتر مسائل کتاب مربوط به مسائل عراق و بین النهرین و نقش انگلیس بود، اما فی الجمله اشاراتی هم به وضع خراب معارف در ایران و راههای اصلاح آنها و نیز نقش منفی همزمان فکلی ها و شماری از منبری ها داشت. در اینجا، مروری کوتاه بر این کتاب داریم.
خلاصه
متن حاضر یادداشتی برای سخنرانی افتتاحیه ی دوره سوم «مدرسه تابستانی انعکاس» نوشته شده و در تاریخ 2/6/1402 ساعت 14/5 تا 15/45 ارائه شده است.
خلاصه
شریعتی از نمونه اصلاح گرانی است که از بسیاری از پدیده های روزگار خود می بایست تفسیری مناسب با دیدگاههای خود ارائه دهد و این امر سبب می شود که در مواقع مختلف، تحلیل های متفاوتی بدست دهد. از سوی دیگر، تمدن غرب هم از آن پدیده های دو سویه است که غالبا آدمی را به اشتباه می اندازد و بسته به حال و هوای انسان، او را وادار می کند تا نگاه متغیری به آن داشته باشد.
خلاصه
سالهای 1345 تا 1356 را دهه تمدن نگاری اسلامی نامیده ام. در این دوره، چندین کتاب و دهها مقاله در باره تمدن اسلامی نوشته شد. در این باره در کتاب گفتمان تمدن اسلامی شرحی آورده ام. آنچه ذیلا ملاحظه می کنید، گزارشی است از کتاب «دانش مسلمین» از محمدرضا حکیمی که تمدن اسلامی را از دریچه معرفی «دانش مسلمین» تعریف کرده است.
خلاصه
مهندس مهدی بازرگان (1286 ـ 1373) در میان همه نویسندگان مذهبی دوره شاه، فردی متفاوت و از جهاتی دارای افکار ویژه است. در حوزه بحث از علل عقب ماندگی مسلمانان نیز نظریات تازه ای دارد، چنان که در باره چگونه ما این چنین شده ایم هم با طرح نظریه سازگاری ایرانی، می کوشد با نگاهی تاریخی، و بیشتر بر اساس «نظام معیشت» دیدگاه جدید و قابل تأملی ارائه دهد.
خلاصه
مقدمه ای است کتابشناختی در باره مساله زن و دین در دوره پهلوی اول. طبعا در این باره مطلب فراوان است، و این تنها مروری بر کلیات این بحث است.
خلاصه
دشمنی با غرب در میان ما ایرانیان امری نهادینه شده است و تنها شدت و ضعف دارد. این شامل همه طیف ها از روحانی و روشنفکر و چپ و راست می شود و ریشه در بسیاری از مسائل فرهنگی و سیاسی و اقتصادی دارد. در اینجا دو مدل آن را یکی دیدگاه های فخر الدین شادمان و دیگری غربزدگی جلال که از قضا این دومی سایه سنگینیش در دوره ای طولانی وجود داشته و دارد، مرور می کنیم.
خلاصه
یکی از کسانی در دهه چهل خورشیدی به بحث از تمدن اسلامی نشست، مرحوم دکتر عبدالحسین زرین کوب بود. این کتاب آن هم پس از نگارش دو قرن سکوت می تواند دیدگاههای آن استاد را بهتر روشن کند.
خلاصه
طی سالهای پس از کشف حجاب در دوره رضاشاه، با یا بی توصیه حکومت، سعی شد آثاری در باره وضع زن در دوره جدید نوشته شود. ترجمه برخی از آثار مصری ها بویژه قاسم امین از این دست بود. شخصی به نام مجتبی فاطمی هم کتاب پر حجمی با نام «طلایه» در باره زن در فکر اسلامی و ایرانی نوشت و آن را به فوزیه تقدیم کرد. او سعی کرد جایگاه زن در اندیشه دینی را با رویکرد جدیدی توضیح دهد. آنچه در پی می آید گزارشی از این کتاب است که در کتاب «گفتمان تمدن اسلامی در دوره پهلوی» آورده ام.
خلاصه
مروری است بر زندگی امام حسین، شروع و ادامه تحولات مربوط به کربلا و آنچه پس از آن تا بازگشت اسرا به مدینه اتفاق افتاد. مختصر و بر اساس منابع کهن. (بخشی از کتاب تأملی در نهضت عاشورا بر اساس آخرین نسخه چاپی آن).
خلاصه
در یک تقسیم بندی در باره منابع اولیه عاشورا، می توان سه مرحله را مهم دانست. ابومخنف به عنوان درجه اول، محمد بن سعد درجه دوم و بلاذری منبع درجه سوم. همه اینها برای شناخت عاشورا مهم هستند. در این جا ابتدا یک مقدمه کوتاه در باره تفاوت این سه درجه و بعد هم مروری بر 89 روایت بلاذری از عاشورا خواهیم داشت.