در تابستان 1385 روزی در عمارت ییلاقی استاد افشار در کوشکک لورا صحبت از تاریخچه  فهرست نویسی در ایران به میان آمد و این سوال پیش آمد:

«آیا به نظر شما ابن یوسف شیرازی در هنگام نوشتن فهرست نسخ خطی کتابخانه مجلس (در حوالی سالهای 1304 و 1305 شمسی) و سپهسالار (حدود 1315 شمسی) نظری بر فهرست های نوشته شده توسط فرنگیان داشته است؟»

جواب فرمودند: «به احتمال زیاد بله. اگر هم بطور مستقیم از آنها استفاده نکرده باشد، ولی با توجه به دوستی و مراوداتی که ابن یوسف با رجال علمی و فرهنگی و سیاسی فرنگ رفته  وقت داشته، احتمالاً از فهرست های نوشته شده توسط ایران شناسان فرنگی برای نسخه های خطی شرقی اطلاع داشته است».

گفت وگوی ما در نهایت بدینجا رسید که:

«آیا به نظر شما با توجه به گستردگی امر فهرست نویسی در ایران ـ بخصوص در این سالهای اخیر و توسط جمعی از جوانان فاضل و علاقه مند به این کار و رشته ـ آیا بودن کاربرگه ای واحد و مشترک برای فهرست نویسی لازم و ضروری است؛ و آیا شما خود با توجه به تجربه وسیعی که از کار فهرست نویسی برای مجموعه های متعدد خصوصی و عمومی داخل و خارج از کشور دارید، آیا حاضر هستید از الگو و طرحی واحد در کار فهرست نویسی پیروی نمائید؟»

جواب فرمودند: «اگر این کاربرگه در هم نظری با متخصصان نسخه شناس و فهرست نویسان ایرانی و فرنگی تهیه و تدوین شود، البته بسیار مفید و مغتنم واقع خواهد شد و بطور قطع و یقین من خود حاضر به انجام آن هستم».

پس برای آنکه تأیید و تاکیدی بر این کار داشته باشند از دو تجربه شان در تهیه کاربرگه در دو مقطع زمانی نسبتاً طولانی یاد فرمودند. نخست از تهیه  کاربرگه ای که در دوره  هفت ماه ریاستشان بر کتابخانه  ملی (1341ش) آماده کرده بودند، و بعد از زمانی که قرار شد فهرستی برای نسخه های خطی کتابخانه  ملی و آرشیو دولتی اطریش تهیه و تدوین نمایند. خوشبختانه این هر دو کار ارزشمند در دسترس اهل فن قرار دارد و قابل نقد و نظر و بررسی است.

طرحی که در زیر ملاحظه می فرمائید، صورت مقدماتی و ابتدایی و البته خالی از توضیحات لازم برای هر بند و بخش است، که قرار بود استاد افشار آن را در مشورت با برخی استادان غیر ایرانی، از جمله پروفسور یان یوست ویتکام، فهرست نویس نسخ شرقی کتابخانه  دانشگاه لیدن هلند، و پروفسور فرانسیس ریشارد، فهرست نویس نسخ فارسی کتابخانه  ملی فرانسه، و جمعی دیگر تهیه و صورت نهایی آن را در مجله  «نامه  بهارستان» منتشر نمایند، که متأسفانه عملی نشد و به همین صورت ناقص و ابتدایی باقی ماند.

اکنون چون دوستان و ارادتمندان حضرت آیت الله رضا استادی، تصمیم بر آن دارند تا جشن نامه ای برای حضرتشان فراهم کنند و چون جناب ایشان علاوه بر اشتغالات کثیر علمی، خود عمری به کار فهرست نویسی نسخ خطی مشغول بودند آن طرح که یادگاری از دوست فقید ایشان مرحوم استاد ایرج افشار است در اینجا تقدیم دوستداران نسخ خطی می گردد.

نادر مطّلبی کاشانی

«مشق نسخه شناسی»

1. شماره دستيابي نسخه (شماره‌اي منظور است كه مشخِّص شناسايي آن تواند بود):
2. شماره ثبت كتابخانه:
3. نام کتاب / مجموعه (اگر مجموعه است چند رساله دارد و كيفيت اجمالي مندرجات):
4. جایی که اسم کتاب در نسخه ديده مي‌شود:

- در صفحه پیش از متن (يا آنچه امروزه صفحة عنوان گفته مي‌شود):

- به طور ساده

- درون شمسه يا  ترنج يا تزئينات ديگر

- در سرلوح

- در فهرست احتمالي مندرجات

- در مقدمه (خطبه) مؤلف

- در انجام متن مؤلف

- در انجامة کاتب

- بر لبه اوراق (آنچه معمولاً به مركب در يكي از سه جانب ديداري اوراق مي‌نوشته‌اند)

- بر كاغذ چسبانده بر عطف (معمولاً قسمت چرمي)

- بر آستر بدرقه جلد

1. انجامه (از كاتب)

1. نام کاتب (احياناً کاتبان ديگر):
2. تاریخ کتابت (نقل كامل به مانند نسخه):
3. محل کتابت (آبادي و نام جاي خاص آن):
4. نكته‌هاي استثنائي

1. نسخه به دستور چه کسی نوشته شده:
2. نسخه به چه کسی اهداء شده:
3. کلمات آغاز نسخه (در صورت افتادگی معمولاً يك عبارت از ابتدای نسخه):
4. کلمات انجام نسخه (در صورت افتادگی معمولاً يك عبارت از انجام و در صورت ناقص بودن ذكر عنوان بخش افتاده):
5. نوع تفاوت‌های نسخه با متن اصلی (تلخيص و نظاير آن، در صورت کامل بودن متن بدان اشاره شود):

1. نوع خط:

- کوفی

- ثلث

- ریحان

- محقق

- تعلیق

- نسخ

- نستعلیق

- شکسته

- غبار

- چلیپا

- تفنّنی

1. اندازه ها

1. اندازه  جلد:
2. اندازه  برگ:
3. اندازه  نوشته:

1. اوراق

1. تعداد اوراق نوشته:
2. تعداد اوراق سفید و غیر متن:
3. تعداد سطرها (در هر صفحه):

1. کاغذ

1. جنس کاغذ (در صورت ذكر در نسخه يا اطلاع قبلي):

- ایرانی

- هندی

- ورارودی

- استامبولی

- مغربی

- فرنگی ته‌نقش‌دار (/ واترمارك‌دار) (با ذكر تاريخ يا مهر كارخانه)

1. ضخامت کاغذ:

- کلفت

- متوسط

- ناز

1. رنگ کاغذ:

- سفید

- نخودی

- حنائی

- سبز

- آبی

- موارد دیگر

1. رنگ مرکب

1. متن:
2. ابواب و فصول:
3. عناوین و کلمات و اشعار:
4. آيات و احاديث:
5. نشانه ها:

1. جلد

1. جنس جلد:

- چرمی (و رنگ آن)

- ضربی

- سوخت

- معرق

- لاکی

- پارچه‌اي

- چوبي

- نوع دیگر

1. نام صحاف (بر روي مهر يا درون نسخه):
2. تاريخ صحافي (بر روي مهر يا درون نسخه):
3. احتمال در مورد محل ساخت:

1. مشخصات اوراق

1. کراسه شمار:
2. ورق شمار:
3. رکابه:
4. ورقهای الحاقی:

1. آرایش ها، نشانه‌ها:

- تذهیب (در صورت داشتن، نام مذهّب ذکر شود)

- سرلوح (چند تا)

- جدول

- ستون‌بندي

- تشعیر

- تحرير

- دندان‌موشي

- چليپانويسي

1. یادداشت‌ها و حواشی:

- تصحیحات متنی (در حاشيه)

- تصحیحات لغوی (در حاشيه)

- ارجاعات و اختصارات و رموز

1. یادداشتهای برافزوده:

- عرض‌ديد

- وقایع تاریخی

- تولد و مرگ

- مالکیت‌ها

- وقف

- بخشش (/ هبه)

- خریداری

- مهر کتابخانه

- مهرهای دیگر

- قیمت

- موارد دیگر

1. تغییرات نسخه و آسيب‌ها:

- متن و حاشیه

- وصالی

- پارگی

- سوختگی

- آب دیدگی

- موریانه خوردگی

- افتادگی

- اغتشاش اوراق

- اغتشاش صحافی

- بی جلدی

- اوراق الحاقي

- موارد دیگر

کتابشناسی (معرفي متن)

1. نام کتابخانه:
2. شماره در قفسه  کتابخانه يا مجموعه:
3. شماره  کتاب در دفتر ثبت:
4. نام اصلی کتاب:
5. نامهای دیگر:
6. نام مجموعه، جُنگ، سفینه، مرقع و غیره (در صورت وجود):
7. مؤلف

1. نام:
2. جاي ذكر نام مؤلف:

- خطبه

- انجام متن

- جای دیگر

1. زمان زندگي مؤلف:
2. تاریخ تألیف:

1. مترجم/ شارح

1. نام:
2. زمان زندگی:

1. نام مُهدی‌الیه:
2. موضوع متن:
3. تعداد ابواب و فصول متن:
4. اصطلاحات مربوط به تقسيمات (فصل، باب، قسم، نوع و غيره):
5. کلمات آغازین (پس از بسمله به مقدار لازم):
6. کلمات پس از «اما بعد» (به مقدار لازم):
7. کلمات انجام متن (پیش از انجامه نسخه به مقدار لازم):
8. مراجع اساسی معرفی مؤلف يا تألیف:
9. محل و تاریخ چاپ متن (اگر چاپ شده و نام مصحح):

• ناتمام ماند.]