نویسنده: رسول جعفریان

۳۹۲ مقاله

مقالات

خلاصه

از عوارض فرهنگی عصر جدید، هجوم مبلغان و مسیونرهای مسیحی به ایران بود، کاری که از زمان صفویه آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. مقطعی از آن در دوره عباس میرزا و در واقع فتحعلی شاه قاجار است. عباس میرزا در مقابل جزواتی که در قفقاز چاپ شده و به ایران می رسید، واکنش نشان داد و از یکی علمای صوفی خواست به آنها جواب بدهد.

خلاصه

امروز دوم آذر 94 بحث کلاس فرهنگ و تمدن اسلامی را به بحث در باره رساله رشیدالدین فضل الله در موضوع کرویت زمین اختصاص دادم. این که آیا این نظریه حکما، با آیه قرآن «و الی الارض کیف سطحت» تعارض دارد یا خیر. رشیدالدین تلاش می کند این تعارض را رفع کند و این بحث به دلیل این که تجربه ای از تعارض علم و دین در قرون میانه اسلامی است، بسیار شیرین و پر فایده است.

خلاصه

نسخه های خطی گنجینه پایان ناپذیری برای آگاهی هایی است که ما برای شناخت تاریخ و فرهنگ خود بدانها نیاز جدی داریم. ما عادت به استفاده از کتابهای چاپی داریم و از نعمت آگاهی بزرگتری که در میان نسخه های خطی پنهان شده بی بهره ایم.

خلاصه

حجت‌الاسلام والمسلمین حاج سید جوادشهرستانی، روحانی نیک‌آوازه‌ای است که مؤسسات علمی، فرهنگی و عمرانی فراوانی در شهرهای مختلف ایران، عراق، لبنان و... در نتیجه‌ی فعالیت‌های وی تأسیس شده‌اند؛ برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: مؤسسه آل‌البیت‌(ع) لاحیاء التراث (قم)، مرکز فعالیت‌های فلکی نجومی (قم)، مرکز تخصصی و فوق تخصصی چشم‌پزشکی جوادالائمه(ع) (قم)، مرکز تحقیقاتی اهل‌البیت(ع) (بیروت)، شبکه‌ی ماهواره‌ای هدهد ویژه‌ی کودکان به دوزبان فارسی و عربی و...

خلاصه

این روزها، یافتن برگه اشتراک نشریه حبل المتین، از نشریات آزادیخواهی که در کلکته هند انتشار می یافت و با مصیبت نسخه هایی از آن به ایران می رسید، سبب شد تا در باره تاثیر استبداد فکری و برآمدن جریانهای تندرو و افراطی چون داعش در جهان اسلام فکر کنم. داعش زاییده محیط ناآگاهی است و....

خلاصه

آنچه در پی می آید صورت جلسات شورای کتابخانه مجلس شورای ملی است که با حضور چند نماینده و رئیس کتابخانه تشکیل و در باره مسائل عمومی کتابخانه، خرید کتاب، فهرست نگاری و مسائل دیگر در باره آنها صحبت می شده است. برخی از نمایندگان مشهور مانند فروغی، ملک الشعراء، حکیمی و نیز ارباب کیخسرو نماینده زرتشتیان مجلس در آن شرکت می کردند.

خلاصه

کتاب البرهان فی وجوه البیان اثر اسحاق بن ابراهیم بن سلیمان بن وهب کاتب، از دبیران و برجستگان بغداد نیمه اول قرن چهارم، اثری شگرف و پر مطلب در حوزه تاریخ اندیشه از زاویه توجه به علم معانی بیان به شمار می آید.

خلاصه

در حوالی سال 230 هجری، واثق عباسی، یک گروه اکتشافی را برای کشف محل سد یاجوج و ماجوج به سمت منطقه قفقاز اعزام کرد. همزمان هیئتی را به سرپرستی محمد بن موسی خوازمی به روم فرستاد تا محل غار اصحاب کهف را بیابند. این نخستین تلاش رسمی برای اعزام یک گروه علمی برای کشفی جغرافیایی است که مع الاسف استمرار نیافته است. هدف از ارائه این درس نوشته، تامل در روش معرفتی مسلمانان در دانش جغرافی است که مانند بیشتر علوم، ابتر و ناقص ماند.

خلاصه

این هفته آخرین جلسه درس تاریخ و فرهنگ تمدن اسلامی بود. فقط دو شاگرد آمد بوده بودند که تازه یکی مهمان بود. بحث بنده در باره یاقوت حموی و تحلیل قدرت نقادی وی در حوزه دانش جغرافی بود.

خلاصه

الله یار صوفی شاعری ماوراءالنهری است که در سال 1133 درگذشته است. از وی چند مجموعه شعر باقی مانده که یکی از آنها همین حج نامه است. سفر به مکه و مدینه و سپس عزیمت به کربلا. آن زمانها این امور دست کم برای سنیان ماوراءالنهر و ایران رسم بود و مثل الان نبود که این طور به جان هم افتاده اند. آنچه در اینجا آمده بر اساس دو نسخه خطی تصحیح و تقدیم شما عزیزان شده است.

خلاصه

طی این دو ماه، چندین اتفاق افتاد که نشان می داد ایران باید در باره تحریک حس ضد ایرانی در میان اعراب که ریشه تاریخی دارد، بیشتر مراعات کند و جلوی برخی از زمینه های تبلیغی و روانی این بعد از مبارزه ای را که در منطقه پدید آمده بگیرد.

خلاصه

بحثی است در ادامه مباحثی که در باره مفهوم علم در تمدن اسلامی داشته ام. این هم درس گفتاری است که روز دوشنبه گذشته در کلاس درس فرهنگ و تمدن اسلامی داشتم. این بحث در باره طرح «علوم خفیه» در تمدن اسلامی، و ایجاد یک توقف گاه دیگر برای حرکت علمی در تمدن ما به بهانه سرّ بودن این علوم و دور از دسترس نشان دادن آنهاست.

خلاصه

رود فرات به دلیل اهمیتی که در بین النهرین داشته، و تصویری که از آن در فرهنگ یهودی بوده، تا زمانی که روایاتی در بهشتی بودن آن در کنار نیل و برخی از رودخانه های دیگر نقل شده ... و از آنجا تا اهمیت آن در عصر ظهور و اشراط الساعه ... تا ظهور داعش و گنج های طلای آن ... داستانی است بس مهم که در منظومه فکری مسلمانان در زمینه جغرافیا جایگاه ویژه خود را دارد.

خلاصه

منطقه جبل یا همان عراق عجم ـ گرچه شاید در باره تطبیق این دو بر هم کاملا یکسان نباشد و شامل محدوده ای میان اصفهان و همدان و ساوه و قم و کاشان می شود ـ یکی از فرهنگی ترین و فرهیخته ترین مناطق ایران در طول بیش از هزار سال از قرن سوم ـ چهارم به بعد است.

خلاصه

عقد الکساء فی فقه النساء اثری است که یکی از علمای اصفهان بدستور شاه سلطان حسین، اختصاصا برای فقه زنان نوشته و با تتبعی جامع در کتب فقهی و نیز ملاحظات روز، به نگارش درآمده است.

خلاصه

این کتاب که نامش را نمی دانیم و باید به عنوان اثری در رد شیعه از آن یاد کنیم، در اصل انتخابی از کتاب نواقض الروافض میرمخدوم است که همراه با مطالب دیگری در بیش از ششصد صفحه به سال 1141 توسط یکی از علمای درگزین همدان نوشته شده است.

خلاصه

ادب شیعی فارسی از پیش از عصر صفوی، به رغم نفوذ گسترده ای که در ایران داشته و تأثیری که در ایجاد زمینه تشیع در ایران صفوی پدید آورده، همچنان نیازمند پژوهش است. این روزها سعی می کنم فرصتی برای بازنویسی کتاب تاریخ تشیع در ایران بگذارم. آنچه می آید مطلبی است که برای آن کتاب نوشته ام و به دلیل اهمیتی که در موضوع خود دارد، تقدیم عزیزان خواننده می کنم.

خلاصه

متن حاضر درس گفتار بنده است که نیمی را هفته قبل ارائه کردم و قرار بود نیم دیگر را فردا ارائه کنم که اعلام شد کلاسهای درس برای یک روز تعطیل است. امیدوارم دانشجویانم از این متن استفاده کنند، چون فرصت توضیح آن سر کلاس بعدی نیست و هفته آینده باید به کارهای دیگری بپردازیم.

خلاصه

عباس زریاب خویی در جوانی شیفته یک روحانی خود ساخته و مهذب بود که در شهر خوی به غربت می زیست، کسی که سخت در روح جوانی زریاب موثر افتاده بود و زریاب با دلدادگی از او سخن می گوید. این عالم دینی کسی شیخ قاسم مهاجر ایروانی الاصلی نیست که پس از انقلاب اکتبر از ایروان گریخت و به خوی آمد و....

خلاصه

در سال 1311 ش متعاقب اختراع هواپیما، نویسنده ای در مشهد در حالی که خودش آن را ندیده بود، سعی کرد با جستجو در اخبار علائم ظهور، بگوید که این اختراع در روایتی که اهل سنت از رسول خدا (ص) نقل کرده اند آمده است. وی برای تکمیل بحث، کتابچه دیگری نوشت و در آن ثابت کرد که در روایتی دیگر، از اختراع موتور هم سخن به میان آمده است.

خلاصه

گزارشی است از دهها نسخه خطی موجود در کتابخانه فرهنگ یا همان ابن مسکویه اصفهان که از درآمد دو روستا وقف شده و از نمونه های وقف فرهنگی بسیار عالی است.

خلاصه

استفتاءات از مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری، موسس حوزه قم، و بزرگترین عالم ایران در عصر رضا شاه، حاوی نکات بدیع و تازه ای است که از یک سو، نشانگر روشنفکری او در حوزه دین در عین فقاهت، و از سوی دیگر، نشانه ای از هجوم و ورود مسائل تازه به حوزه دین است که پاسخ های تازه ای را می طلبیده است.

خلاصه

این که مسلمانان از محیط و به طور کلی جغرافیا چه تصوری داشتند، آیا عالمانه می اندیشیدند یا در آنجا نیز مجموعه از باورهای غیر علمی را با معلومات جدی و دانشی در هم آمیخته بودند. آنان از جغرافیای جهان چه اندازه می دانستند و تا کجا پیش رفته بودند.

خلاصه

ازدواج ولیعهد ایران با فوزیه زمینه ای شد برای ارتباط بیشتر ایران و مصر، این که این اقدام با چه هدفی انجام شده، دقیقا نمی دانیم، اما از آثار مثبت آن، بالا گرفتن بحث هایی در باره بحث وحدت شیعه و سنی و رفع کدورت های عجمی ـ عربی در آن برهه تاریخی بود.

خلاصه

بنده به همراه دوست ارجمند دکتر وثوقی توفیق یافتیم متنی داستانی متعلق به حوزه ترکستان شرقی و مسلمانان چینی را در رویدادهای تاریخ اسلام وعاشورا منتشر کنیم. دو مقدمه بر آن نوشته شد، مقدمه ای از سوی استاد در باره اصل نسخه و ویژگی های آن و مقدمه ای از بنده در باره محتوای این روایت داستانی. آنچه ملاحظه می کنید مقدمه بنده در مرور بر محتوای این اثر داستانی ـ و نه تاریخی ـ است.

خلاصه

بسیاری تصورشان بر این است که ادب شیعی در زبان شیرین فارسی از دوره صفوی است، در حالی که شواهد فراوانی وجود دارد که از عصر فردوسی و کسایی و تا روزگار پیش از صفوی، هزاران بیت شعر در منقبت اهل بیت در زبان فارسی سروده شد و شاعران بزرگی چون صاحب علی نامه، نصرت رازی، کمال غیاث شیرازی و صدها نفر دیگر، چنان که حسن کاشی، تمام دیوانشان را در منقبت علی و آل او قرار دادند. در اینجا مروری داریم بر یک جنگ بسیار با ارزش از یک مداح که در سال 849 آن را فراهم آورده است.

خلاصه

پس از ماجرای عبدالله بن سبا، دروغی که در قرن دوم ساخته شد تا هویت تشیع را به لحاظ تاریخی زیر سوال ببرد، دومین ماجرای دروغ ، مربوط به نقش شیعیان در سقوط بغداد به دست مغولان است که به نام خواجه نصیر و ابن علقمی، سعی می شود شیعیان همدست یهود و نصارا معرفی شده و بانی و باعث نابودی دولت عباسی معرفی شوند. این همان بهانه ای است که شیعیان به عنوان احفاد ابن علقمی به طور مداوم هدف قتل عام های انتحاری وحشتناک بوده و ده ها هزار تن از آنان در کوچه و خیابان و قهوه خانه و غیره در این ده سال قتل عام شدند.

خلاصه

خلاصه

آنچه ملاحظه می فرمایید معرفی کوتاهی است از یک نسخه در علم طلسمات که حاوی تصاویر هنری جالبی است، اما پیش از آن اجمالی از تاثیری که این علم ذهنیت تمدنی مسلمانان داشته سخن به میان آمده، گرچه این آغاز راه است...

خلاصه

آنچه ملاحظه می فرمایید معرفی کوتاهی است از یک نسخه در علم طلسمات که حاوی تصاویر هنری جالبی است، اما پیش از آن اجمالی از تاثیری که این علم ذهنیت تمدنی مسلمانان داشته سخن به میان آمده، گرچه این آغاز راه است...