برچسب ها: رسول جعفریان

۳۶۸ مقاله

مقالات

خلاصه

این روزها توفیق یافتم کتاب رفیق توفیق، اثری با ارزش در حوزه سیاست از دوره صفوی را منتشر کنم. نویسنده فردی ناشناخته به نام محمدعلی قزوینی است که کتابش را در سال 1104 ق برای شاه سلیمان صفوی نگاشته است. اثری است درخور توجه که از همین مقدمه می توانید اهمیت آن را دریابید.

خلاصه

پیش از این قطعه ای از کتاب طلسم اسکندری از عبدالله بن نورالدین بن نعمة الله جزائری را در باره صابئه نقل کردم. در همین کتاب، بخشی هم در باره اقالیم سبعه دارد که بیشتر اطلاعات آن همانی است که در کتابهای جغرافیای قدیم آمده است؛ اما در چند مورد اطلاعات جالبی دارد که مربوط به شنیده ها یا تجربه های خود اوست.

خلاصه

متن زیر مشتمل بر شماری از اتفاقات هولناک از طاعون و زلزله در منطقه آذربایجان، به خصوص شهر مراغه است که در فاصله سال‌های 1194 تا 1261 قمری رخ داده است.

خلاصه

در کتاب اختیارات علامه مجلسی، بحث بسیار مختصری درباره منشأ تقویم هجری وجود دارد و این که از ماه محرم آغاز می شود. وی می گوید که اگرچه محرم برای عامه به عنوان مبدأ سال است، اما برای شیعیان چنین نیست، چرا که این ماه برای آنها، ماه عزاست و نمی توانند در آغاز آن جشن بگیرند.

خلاصه

دو انقلاب با عنوان مشروطه و انقلاب اسلامی، در فاصله تقریبی هفتاد سال در کشور ما رخ داد (1285 و 1357ش). این دو رخداد انقلابی، چه نسبتی با «حس تمدن خواهی» ما ایرانیان داشته است؟ در محل نگارستان امام خمینی شهر اصفهان، مطالبی تحت عنوان «انقلاب اسلامی ـ تمدن اسلامی» ارائه کردم که از نظر می گذرانید.

خلاصه

عباس زریاب خویی در جوانی شیفته یک روحانی خود ساخته و مهذب بود که در شهر خوی به غربت می زیست، کسی که سخت در روح جوانی زریاب موثر افتاده بود و زریاب با دلدادگی از او سخن می گفت. این عالم دینی کسی جز شیخ قاسم مهاجر ایروانی الاصلی نیست که پس از انقلاب اکتبر از ایروان گریخت و به خوی آمد.

خلاصه

یادداشتی است درباره سفر ناصرالدین شاه به نهاوند و تویسرکان در سال 1309 که یکی علمای آن دیار با نام تویسرکانی نوشته و از ملاقات شاه با جمعی از علما یاد کرده است.

خلاصه

نیروهای روسیه تزاری که در سال 1330 ق (1291 ش)، مشهد را در اشغال خود داشتند، به بهانه بیرون راندن شماری از متحصنان در حرم، روز دهم ربیع الثانی سال مذکور، به حرم مطهر یورش برده و ضمن گلوله باران آن، شماری از مردم را کشته و مجروح کردند. این روز، در تقویم مذهبی شیعیان به عنوان روز مصیبت شناخته شده است. در اینجا، دو قصیده عربی ـ فارسی که همان زمان سروده شده، تقدیم می شود.

خلاصه

نسل ناسخ التواریخ، یک نسل ویژه در نگارش و درک تاریخ اسلام است، و نسل نورالسیره نسلی است که از منابع نور السیره استفاده می کنند. بحث امروز درباره ی این نکته بود که تصور نسل ما از تاریخ اسلام، چه تفاوتی با تصور نسلهای قبلی دارد. این سوال، مبتنی بر مساله کتاب و منبع است.

خلاصه

گزارشی از جلسات مباحثات مذهبی میان حاج محمد کریم خان قاجاری رپیس شیخیه مقیم کرمان با شاهزادگانی چون اعتضاد السلطنه و فرهاد میرزا و دیگران در جلساتی است که در تهران در سال 1275 ق برگزار شده است. محتوای آنها ما را از نوع مباحثات جاری آن رورگار و به خصوص دیدگاه های شیخیه آشنا می کند. بخشی از این مباحثات در باره مرکزیت زمین و نیز امر قبله نما و تلگراف و مسایل دیگر از این دست است.

خلاصه

این مقاله، شماره سوم نسخه خوانی است که از لابلای نسخ خطی، یادداشت‌های تاریخی را ارائه می‌کند.

خلاصه

گزارش زیر، از روی یک نسخه دستنویس تقدیم می شود. نویسنده آن که عبدالعلی قاجار فرزند فرهاد میرزاست، وقایع دو سال را روی تقویم خود به کوتاهی نوشته که ذیلا ملاحظه می کنید. در میان آنها وقایع جالبی هست.

خلاصه

متن حاضر یادداشت های یک مهاجر به شهر اشرف مازندران طی سالهای 1080 هجری تا 1114 است. نویسنده ی این یادداشت ها وقایع شخصی زندگی خود و برخی از اتفاقات جاری آن منطقه را گزارش کرده که جالب توجه است. این یادداشت ها از یک نسخه خطی نقل می شود.

خلاصه

در میان جمعی از استادان بسیار محترم دانشگاه فردوسی مشهد و شماری از روحانیون عزیز، در محل «پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی» سخنرانی زیر را ارائه کردم.

خلاصه

نزهة القلوب یکی از آثار مهم جغرافی بلکه دانشنامه ای در زبان فارسی است.من هم بخش تقویم آن را به تازگی چاپ کردم. در مقدمه آن مطلبی در باره مستوفی و تسنن دوازده امامی نوشتم که بد نیست اینجا هم مطرح کنم.

خلاصه

رساله معرفت تقویم، از اوائل قرن یازدهم هجری و از نویسنده ای گیلانی است که به ما کمک می کند تا بفهمیم تقویم های قدیمی را چگونه می نوشتند.

خلاصه

مجالس المومنین اثر قاضی شهید نورالله شوشتری بدون شک، نخستین دایرة‌المعارف شیعی، و یا نخستین تاریخ تشیع دقیق و عالمانه و منظم به شمار می آید.

خلاصه

رستم الحکماء از عوامل بابیه است که در عین حال، در تاریخ نگاری هم آثاری داشته و اساسا اسم و مشخصات او هیچ ارتباطی به این نامی که از وی می شناسیم ندارد.

خلاصه

درس امروز پنجم دی 95 که روز آخر درس تاریخ تشیع در این ترم بود، مرور بر جریان اخباری ـ اصولی تا دوره صفوی بود. نگاه کلی و مروری و کوتاه است. امیدوارم سودمند باشد.

خلاصه

مولف در این مقاله که به صورت چند شماره ادامه می یابد، ضمن مطالعه و بررسی نسخه‌های خطی، نکات مهمی را که مشاهده کرده گزارش می کند.

خلاصه

منشی گری یکی از شغل های مهم فرهنگی ـ سیاسی در طول هزاران سال در ایران بود که با پایان یافتن دوره قاجار، از میان رفت و این هم از آن مطالب محل تامل است. پس از آن نامه نگاری بسیار ساده شد، و دیگر طبقه ای به نام منشی با آن دانش ها و فرهیختگی و نثر و قدرت بر نظم با خط خوب، وجود نداشت.

خلاصه

ازدواج ولیعهد ایران با فوزیه زمینه ای شد برای ارتباط بیشتر ایران و مصر، این که این اقدام با چه هدفی انجام شده، دقیقا نمی دانیم، اما از آثار مثبت آن، بالا گرفتن بحث هایی در باره بحث وحدت شیعه و سنی و رفع کدورت های عجمی ـ عربی در آن برهه تاریخی بود.

خلاصه

میرزا فتحعلی آخوندزاده که به روسی آخوندوف بولکنیک مترجم پیش‌کاری کلّ قفقازیه است «الف با تاء» اختراعی خود را آورده بود که سه قسم است، دو قسم او را پسندیدم.

خلاصه

نویسنده این رساله، محمد علم الهدی (1039 ـ 1115) فرزند مرحوم فیض کاشانی است که از وی آثار فراوانی که مشهورترین آنها معادن الحکمه در مکاتیب الائمه(ع) است، برجای مانده است. نامبرده علاوه بر جنبه های دینی، در خط و نیز داشتن نثر ادیبانه و مصنوع شناخته شده و فهرستی از تألیفاتش در مقدمه برخی از آثارش و از جمله در طبقات اعلام الشیعه قرن دوازدهم (ص 489 ـ 491) آمده است.

خلاصه

قانون متحد الشکل شدن لباس در سال 1307 ش شامل لباس روحانیون نیز می شد، و البته در قانون، مجتهدین و محدثین استثناء شده بودند. در سال 1314 ش بحث کشف حجاب در باره لباس زنان مطرح شد. رساله «اسلام خالص» توسط مبارکه ای در میان این سالها نوشته شده و در کل و با توضیحاتی موافق با قانون متحد الشکل شدن لباس است.

خلاصه

این متن که شامل عبادات بر اساس فقه امامی و از قرن هفتم هجری است، به عنوان یک اثر کهن در فقه، هم از جنبه دینی و هم ادبی، اثری ارزشمند به شمار می آید؛ اما آنچه که بنده را به سمت و سوی تصحیح آن هدایت کرد، یافتن و احیای آثاری بود که بر اساس مذهب امامی در زبان فارسی و پیش از عصر صفوی نوشته شده است. این قبیل آثار می تواند دامنه نفوذ و حضور تفکر امامی را در ایران پیش از صفوی نشان دهد. آنچه در اینجا آمده مقدمه آن اثر است.

خلاصه

از عوارض فرهنگی عصر جدید، هجوم مبلغان و مسیونرهای مسیحی به ایران بود، کاری که از زمان صفویه آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. مقطعی از آن در دوره عباس میرزا و در واقع فتحعلی شاه قاجار است. عباس میرزا در مقابل جزواتی که در قفقاز چاپ شده و به ایران می رسید، واکنش نشان داد و از یکی علمای صوفی خواست به آنها جواب بدهد.

خلاصه

در میان انبوه سفرنامه های حج از دوره قاجار، سفرنامه کیکاوس میرزا از سال 1253 ق / 1837 یکی از قدیمی ترین هاست که برای نخستین بار به چاپ می رسد.

خلاصه

امروز دوم آذر 94 بحث کلاس فرهنگ و تمدن اسلامی را به بحث در باره رساله رشیدالدین فضل الله در موضوع کرویت زمین اختصاص دادم. این که آیا این نظریه حکما، با آیه قرآن «و الی الارض کیف سطحت» تعارض دارد یا خیر. رشیدالدین تلاش می کند این تعارض را رفع کند و این بحث به دلیل این که تجربه ای از تعارض علم و دین در قرون میانه اسلامی است، بسیار شیرین و پر فایده است.

خلاصه

نسخه های خطی گنجینه پایان ناپذیری برای آگاهی هایی است که ما برای شناخت تاریخ و فرهنگ خود بدانها نیاز جدی داریم. ما عادت به استفاده از کتابهای چاپی داریم و از نعمت آگاهی بزرگتری که در میان نسخه های خطی پنهان شده بی بهره ایم.