برچسب ها: صفوی

۴۷ مقاله

مقالات

خلاصه

بخشی از مقدمه من بر کتاب نسب نامه شاه طهماسب صفوی است که سال 1402 توسط نشر مورخ منتشر شد.

خلاصه

به تازگی مجلد دیگری از خلاصة الاشعار میرتقی الدین حسینی کاشانی (زنده در 1016) منتشر شده است. نوشته ما مروری است بر اطلاعات اجتماعی و فرهنگی این کتاب در باره شاعران عصر صفوی.

خلاصه

گفتگویی است با مجله آگاهی نو، در باره تأسیس حوزه قم، شرایط وقت حوزه، اوضاع سیاسی و تلاش حاج شیخ عبدالکریم حائری در دور نگه داشتن حوزه از مسائل جاری.

خلاصه

توجه و استناد انقلابیون به سیره سیاسی امام علی علیه السلام، از جنگ جمل به این سوی، همواره در منابع تاریخی منعکس شده است. از قرن سوم، از عهد نامه اشتر به عنوان یک متن سیاسی یاد و مورد استفاده قرار گرفته و بعدها در دوره صفوی و قاجار تا انقلاب اسلامی و پس از آن، چندین ترجمه و شرح برای آن نوشته شده است. در آستانه انقلاب، تصویر سیاسی تازه ای از امام ارائه شد که تا اندازه ای تحت تأثیر افکار افراطی و چپ قرار داشت. در این مقاله مروری بر این مسائل شده است.

خلاصه

یک متن کوتاه ادبی ـ دینی است که به احترام مسلمان شدن شخصی در دوره صفویه نگارش یافته است.

خلاصه

جامعه عصر صفوی در پنجاه سال آخر خود، سخت درگیر چند بحث بود، نماز جمعه، تصوف و رد آن، غنا، و بحث اجتهاد و تقلید و اخباری گری. نوشته حاضر، متن تازه یابی است که ضمن آن، پرسشها و پاسخهایی از سوی علمای وقت ارائه شده است. به رغم آن که در این زمینه متن های زیادی انتشار یافته، اما متن حاضر، هم از لحاظ روش کار که سوال و جواب است، و هم برخی از نکات، روشنگر بسیاری از نکات است.

خلاصه

یک رساله دو صفحه ای است که حوالی 940 ـ 949 کتابت شده و به نسیمی منسوب شده است. در این رساله، از ظهور مهدی و پیش از او آمدن سه سلطان یاد شده است. این مقاله، متن و تحلیل رساله است.

خلاصه

قفقاز این سرزمین سبز و زیبا را، به شمالی و جنوبی، و نیز شرقی وغربی تقسیم می کنند. سرنوشت منطقه «جنوب شرقی» آن، جایی که روزگاری اران نامیده می شد، با ایران پیوند خورده و از روزگار هخامنشیان تا عصر اخیر، میانشان روابط بسیار نزدیکی بوده است. مسائل نظامی، و سیاسی، اهمیت زیادی داشته، اما فرهنگ هم، بویژه فرهنگ دینی، تحت سایه آنها، به آرامی کار خود را می کرده است. این مقاله مروری و نگاهی کلی است بر مناسبت میان ایران و منطقه جنوب شرقی آن، از دربند تا گرجستان و ایروان و از آنجا تا قره باغ و اردباد.

خلاصه

متن رساله ای است از دوره صفوی، در باره سیر و سیاحت در شهر اصفهان. نویسنده، آن را برای راهنمایی کسی نوشته است که دوست دارد روزی را در بازار اصفهان و مسجد جامع و دیدار از کشتی گیران و معرکه گران و خوردن قهوه و صرف قلیان بگذارند. رساله ای بسیار نفیس و ارزشمند و حاوی اطلاعات خوبی در تاریخ اجتماعی شهر اصفهان، پایتخت زیبای شاهان صفوی است.

خلاصه

صفی فرزند ولی قزوینی، در سال 1087 / 1677 از هند راهی حج می شود و سفرنامه ای کم مانند می نگارد. این سفرنامه، حاوی اطلاعات با ارزش اجتماعی و اقتصادی است. او عالمی شیعه است که در پوشش تقیه این سفرنامه را نوشته و سعی کرده است تا از همه اقوام حاضر در حج، اماکن تاریخی و نیز چگونگی سفر با کشتی از راه دریا، اطلاعاتی بدست دهد. اطلاعات او از حضور یک فرنگی معلم در کشتی و نیز قطب نمای او بسیار جالب و منحصر به فرد است.

خلاصه

شب هنگام، نخست وزیر صفوی، شیخ علی خان زنگنه، عازم مسجد است... شبه درویشی را می بیند که .... شمع را از خادمش می گیرد، و او را دور می کند. آنگاه بارانی اش را روی درویش و ... می اندازد تا مردم متوجه او نشوند... و آنگاه عازم مسجد می شود و باقی ماجرا

خلاصه

گفتگویی است به ابتکار خبرگزاری حوزه با این بنده خدا. بخشی از سوالات در باره فعالیت های نوشتنی و تعدادی هم در باره فعالیت های کتابخانه ای.

خلاصه

رفیق توفیق از محمد علی قزوینی، بدون شک، برجسته ترین اثر سیاسی دوره صفوی است، اثری که به سیاست، به مثابه یک علم می نگرد و سعی می کند، بر اساس آن علم، توصیه هایی به شاه و دیگر زمامداران وقت داشته باشد. در این کتاب، آگاهی های ارجمندی در باره نظام سیاسی صفوی، وضع اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و بسیاری از نکات ریز در باره این دوره پرداخته شده است. من دوست دارم این اثر را تا اندازه با اثر شهریار ماکیاول مقایسه کنم و بگویم که محمد علی قزوینی، تا اندازه ای همان راه را رفته است. این کتاب در سال 1396 در 762 صفحه منتشر شد که بیش از 160 آن مقدمه بود که به طور کامل اینجا درج شده است.

خلاصه

چندی قبل به همراه دوست عزیز جناب آقای رسول جزینی، به گردآوری وقف نامه های کتابها در دوره صفوی پرداختیم و اثری تحت همین عنوان وقف نامه های کتاب صفوی فراهم آوردیم. برای توضیح محتوای آنها، مقدمه ای نوشتم که ذیلا ملاحظه می کنید. در دوره صفوی، عمده کارهای فرهنگی و دینی از طریق وقف انجام می شد، در حالی که به مرور، سهم امام، جای آن را گرفت. بیشتر مدارس، رقبات وقفی داشتند و از درآمد آنها به طلبه ها شهریه تعلق گرفته و مخارج مدرسه از استاد و شاگرد داده می شد. در ضمن واقف، معمولا کتابخانه ای هم درست می کرد و کتبی وقف می نمود. بعدها دیگران هم ممکن بود کتابهایی وقف آن مدرسه کنند. از میان این وقف نامه ها می توان نکات مختلفی را در حوزه دین و مذهب و فرهنگ دریافت که سعی کرده ام فهرستی از آنها را در این مقدمه نشان دهم. در این کتاب تصویر 324 وقف نامه آمده است.

خلاصه

بستان الناظرین از محمد یوسف بیکای گرجی، دانشمندی شیعی، در قالب یک اربعین حدیث، به کاوش در باره باورهای شیعی پرداخته و در باره بسیاری از مباحثات و مجادلات فکری شیعی، از جمله مبحث تصوف، قصه خوانی، پیشگویی در باره ظهور مطالبی را مطرح کرده است؛ به همین دلیل اثری است از لحاظ مواد تاریخی بسیار با ارزش.

خلاصه

این نامه مهم تاریخی که به انشای نصیرای همدانی نوشته شده، بر محور برخی از مهم ترین اختلافات مذهبی ایران و عثمانی است که عمده آن در موضوع عائشه همسر رسول خدا (ص)، بحث حدیث افک، و توضیحی است که شاه عباس در این نامه در باره بی پایگی اتهاماتی که به شیعه می زنند، بدست داده است. این نامه سابقه این قبیل این اختلافات و تأثیر آنها را در مناسبات سیاسی میان دولت های عثمانی و صفوی نشان می دهد.

خلاصه

نسخه خوانی، مروری بر چند نسخه خطی است. متن مقاله در مجله آینه پژوهش شماره 172 چاپ شده و می توانید فایل PDF آن را از لینک فوق دانلود کنید.

خلاصه

کتاب «زبدة التواریخ» اثر محمد حسن مستوفی که خود در محاصره اصفهان حضور داشته، آمار بالا را به عنوان شماره کشته ها و مرده ها در جریان این محاصره یاد کرده است. وی می گوید خود افغانها این سرشماری را انجام داده و مجموعه کسانی را که مرده و دفن شده و یا هنوز جنازه های آنها در اطراف دهات و قلعه ها و سرسیبه ها بود، شمارش کردند. کشته شدن هفت صد هزار نفر از شهری مانند اصفهان، که بسا آن زمان یک و نیم تا دو میلیون جمعیت داشته، می توانسته اساسا این شهر را از لحاظ تمدنی نابود کرده باشد.

خلاصه

نسخه ای در باره حیوان و در واقع، موضوع حیوان شناسی و مباحث مختلف آن در مجلس هست که در شانزده مجلس تنظیم شده و در فهرست مجلس 27/1: ص 231 به بعد معرفی شده است (ش 8123). در یک مورد، نویسنده از مردمان بدفهمی یاد می کند که از مرحوم مجلسی به خاطر ترجمه آثار عربی به فارسی انتقاد کرده اند.

خلاصه

گزارش زیر مربوط به نخستین گزارشی است که ما در باره ساخت دورنما یا همان دوربین و نیز سمعک در اصفهان دوره صفوی داریم.

خلاصه

چهارشنبه شب گذشته، در موسسه مفتاح کرامت در جمع شماری از طلاب، ساعتی صحبت کردم. موضع صحبت من بحث از موضع علمای دوره اخیر صفوی در باره علم نجوم بود. خلاصه آن صحبت، البته خلاصه بسیار کوتاه شده، این است که ذیلا ملاحظه می فرمایید.

خلاصه

سال ۱۱۰۵ قمری، در آستانه سلطنت شاه سلطان حسین، کتاب‌های کتابخانه شاهی مورد وارسی مجدد قرار گرفت، و با مهر «داخل عرض شد» کنترل گردید. اسناد مربوطه نشان می‌دهد که شماری از امرا، بابت بدهی‌شان، کتابخانه خود یا برخی از آثار نفیس آن را به کتابخانه سلطنتی واگذار می‌کردند.

خلاصه

یک شاعر صفوی در چارباغ اصفهان، جایی که درختان چنار و بید فراوان بوده، و بر اثر برگ ریزان، سطح زمین پوشیده از نمایی خوشرنگ، در اشعاری وصف کرده است.

خلاصه

مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری در اواخر زمستان سال 1300 هجری شمسی (22 رجب 1340ق) وارد قم شد و این نقطه آغازین تأسیس حوزه قم است. بدین ترتیب ما پنج سالی تا صد ساله شدن حوزه قم فرصت داریم و به همین دلیل از هم اکنون باید برنامه هایی برای بررسی وضعیت قم در این صد سال داشته باشیم.

خلاصه

رساله ای از ملامحمد طاهر قمی، امام جمعه قم و متوفای 1098 یافتم که سعی کرده بود تعریف و تفسیری بسته از تشیع ارائه دهد، تفسیری که با روند اخباری گری در شیعه سازگار بوده و شیعه جامعه صفوی را که باید اخباری تر تر و تندتر موضع بگیرد، تعریف کند. به نظرم مرحله مهمی در صورت بندی شیعه است. ضمن آن که مولفه های اصلی همان اصول و مواد قبلی است، اما صورت جدید، ویژگی هایی دارد که نیازمند تامل بیشتر است.

خلاصه

قطب الدین لاری (م بعد از 1032)، منجم و صوفی، شارح کتاب اعتقادات نوربخش، به نام سراج السالکین، از منجمان دستگاه صفوی و شخص امام قلی خان، از مردمان لار و خاندانی بنام بود. وی در سراج السالکین که همین شرح است، اطلاعات جالبی در باره خودش، لار، باورهای صوفیانه ومنازعات فکری در اطراف آن، بدست داده است. وی این کتاب را به شاه عباس و امام قلی خان اهداء کرده، اثری که حاوی اطلاعات جالبی از او و زمانه اوست. این مقاله ناچیز را به دوست عزیزم جناب آقای دکتر وثوقی که سالهاست در دانشگاه در خدمتشان هستم، و برای تاریخ لار زحمات زیادی کشیده اند، تقدیم می کنم.

خلاصه

کتاب فوائد علیه اثری است از سال 1171، متنی از یک عالم هوشیار و منتقد در مسائل فرهنگی و اجتماعی و دینی. کتاب، اثری کشکولی است، اما در لابلای آن اطلاعات ذی قیمتی در باره مسائل مختلف این دوره روایت شده است. این دوره، شامل سی و پنج سال پس از سقوط صفوی، دوران پرحادثه نادر شاه، و تحولات یک دهه بعد از آن است. زبان نویسنده تند و تیز، و اثر او از حیث ادبی بسیار ارزشمند و حاوی نکات بسیار بدیعی است.

خلاصه

هر دوره ای از ادوار تمدنی را در محدوده وسیع دنیای اسلام از نظر اندیشه مرور می کنیم، شاهد نوعی ذهن و تفکریم که مبتنی بر شماری کتاب و رساله معین است. مقصود این است که در یک مقطع خاص، مثلا در قرن هفتم و هشتم، تعدادی متن در حوزه کلام و فلسفه و هئیت و تصوف و عرفان شکل می گیرد که دویست سیصد سال بعد از آن را کاملا تحت الشعاع خود قرار داده و همه را به خود سرگرم کرده است.ما باید ریشه های خشک شدن تفکر را در همین آثار جستجو کنیم. شاید آنها خوبند که تأسیس فکر کرده اند اما کاری با نسل خود و بعد از آن کرده اند که همه را در خود خشکانده اند.

خلاصه

این روزها توفیق یافتم کتاب رفیق توفیق، اثری با ارزش در حوزه سیاست از دوره صفوی را منتشر کنم. نویسنده فردی ناشناخته به نام محمدعلی قزوینی است که کتابش را در سال 1104 ق برای شاه سلیمان صفوی نگاشته است. اثری است درخور توجه که از همین مقدمه می توانید اهمیت آن را دریابید.

خلاصه

در کتاب اختیارات علامه مجلسی، بحث بسیار مختصری درباره منشأ تقویم هجری وجود دارد و این که از ماه محرم آغاز می شود. وی می گوید که اگرچه محرم برای عامه به عنوان مبدأ سال است، اما برای شیعیان چنین نیست، چرا که این ماه برای آنها، ماه عزاست و نمی توانند در آغاز آن جشن بگیرند.