برچسب ها: فقه

۱۷ مقاله

مقالات

خلاصه

در سال های پیش از انقلاب که تب و تاب نقد شریعتی میان روحانیون قم و تهران و مشهد و... بالا گرفته بود، مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی به مطالعه آثار وی پرداختند و طی ده دفتر دیدگاههای خود را در قالب علمی و منصفانه نوشتند. چهار دهه طول کشید تا فرصت انتشار این دفترها فراهم شود، اما به دلیل احتیاط هایی که وجود داشت، همچنان اثر منتشر شده، توزیع عمومی نشد که امیدوارم این مهم محقق شود. بنده دفاتر را دیده بودم، و متن آماده شده نشر را هم دیدم. امروز (17 اسفند 1402) که به همت حضرت حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی مراسم رونمایی از کتاب «شیخ الفقهاء اسوه منتظران» در موسسه آل البیت (ع) با حضور شمار زیادی از علما برگزار شد، بنده متن صحبت زیر را خدمت حاضران ارائه کردم.

خلاصه

متن حاضر، معرفی اجمالی کتاب «اختلاف اصول المذاهب» از قاضی نعمان، قاضی دربار خلفای فاطمی در میان قرن چهارم است. این کتاب، از منظر نظریه امامت و نگرش تعلیمی، به نقد «استدلال و نظر و قیاس و استحسان و اجتهاد» پرداخته است.

خلاصه

متن کوتاه حاضر نگاهی است به تلاش مرحوم فیرحی برای درک بهتر وضعیت دانش سیاسی اسلامی در قرون میانه

خلاصه

اسدالله ممقانی (1264 ـ 1349 ش) از تحصیل کردگان نجف و از شاگردان آخوند خراسانی بود که در جریان انقلاب مشروطه به استانبول رفت، و مدتها در آنجا به فعالیت های سیاسی و علمی مشغول بود. بعدها به ایران برگشت، و در دستگاه قضایی دولت پهلوی تا وزارت پیش رفت. وی دارای رساله مسلک الامام فی سلامة الاسلام و رساله دین و شؤون و طرز حکومت در مذهب شیعه است که رساله اول در سال 1328 ق و رساله دوم در سال 1334ق (و بعدها در سال 1335ش مجددا) منتشر شد. متن رساله دوم، در کتاب متون سیاسی ـ مذهبی در دوره پهلوی (به کوشش این بنده خدا) منتشر شده و این نوشته مقدمه آن در شرح حال وی و گزارش افکار او در رساله دین و شؤون است.

خلاصه

گزارشی است از برخی از نکات برجسته ای که به نظر این بنده خدا می توان در باره کارهای فکری و اندیشه ای مرحوم فیرحی برشمرد. خداوند او را غریق دریای رحمت خویش گرداناد.

خلاصه

مقاله حاضر یک گزارش تفصیلی از الفاظ فارسی مربوط به طلاق و سوگند در متون فقهی حنفی است. این متون از قرن ششم تا حوالی دوازدهم، در هند و ماوراءالنهر، گاه به فارسی و گاه ترکیبی از عربی و فارسی بود. این مقاله، به الفاظ بکار رفته در این متون برای سوگند و طلاق پرداخته و نمونه ها را بیان کرده است.

خلاصه

امسال، ویرایش جدید کتاب تاملی در نهضت عاشورا منتشر شد، ویرایشی که حجم زیادی از آنچه در سالهای پس از انتشار نسخه اول در این باره نوشته بودم، بر آن افزودم. پرسشهای زیر از سوی روزنامه فرهیختگان از این تحریر در آمده و بنده تلاش کرده ام به آنها پاسخ بدهم. عاشورا برای شیعیان، تبدیل به دریایی شده است که هر کسی ضمن ملاحظه آن، دریافت ها و برداشت های خود را متناسب با زمان و مکان ویژه خود از آن بدست می آورد. در شعر مولانا، می توان ما را به کشتی های مختلفی تشبیه کرد که با هم برخورد می کنیم اما همه در آب هستیم: ما چو کشتی ها بهم بر می زنیم / تیره چشمیم و در آب روشنیم».

خلاصه

یکی از تألیفات ارزشمند و شایان توجّه علّامه حِلّی (ت 648 ـ م 726 ه‍.ق)، اثری است چنددانشی و در عین حال ‌نسبتاً مختصر به نام «الرسالة السعدیة». این رساله با بیان مقدّماتی از دانش اصول فقه آغاز می‌شود و پس از آن، فصلی در باب اصول پنج‌گانۀ اعتقادی آمده که همراه آن، چند موضوع فقهی نیز مطرح شده است. در نهایت، رساله، با دو فصل کوتاه در خصوص ترغیب به انجام برخی از اعمال عبادی و اخلاقی و تحذیر از ارتکاب پاره‌ای از منکرات خاتمه می‌یابد. بدین‌سان، رسالۀ سعدیه مشتمل است بر مباحثی چند از علوم اصول فقه و کلام و فقه و اخلاق.

خلاصه

پیش از این قطعه ای از کتاب طلسم اسکندری از عبدالله بن نورالدین بن نعمة الله جزائری را در باره صابئه نقل کردم. در همین کتاب، بخشی هم در باره اقالیم سبعه دارد که بیشتر اطلاعات آن همانی است که در کتابهای جغرافیای قدیم آمده است؛ اما در چند مورد اطلاعات جالبی دارد که مربوط به شنیده ها یا تجربه های خود اوست.

خلاصه

جمال الدين أبوالعباس، أحمد بن محمد بن فهد، الأسدي الحلي(756-841 هـ) الفقيه و العارف الشيعي البارز في القرن الثامن والتاسع الهجري،ترك هذا الفقيه أعمالاً متعدّدة في مختلف مجالات العلوم الإسلامية، سيما في الفقه الشيعي.

خلاصه

در سراسر تاریخ اسلام شیعیان به هنگام حضور در محافل علمی یا برای کاستن از پیامد های تبعیض شیعه و سنی در میان جوامع اکثرا سنّی، عمل به کاری می کردند که در سنّت فقهی « تقیه » نامیده می شود. مقاله ی حاضر به بررسی یکی از موارد عمل به تقیه توسط شخصی به نام محمد بن احمد بن سید ناصر الدین حسینی، عالم و کاتبی از قرن دهم هجری / شانزده میلادی که در دمشق و جبل عامل - مکانی که اکنون در جنوب لبنان است- و شاگرد فقیه برجستۀ امامی زین الدین عاملی مشهور به شهید ثانی به دلیل شهادتش توسط مقامات عثمانی در 965/1558 می پردازد

خلاصه

امروز درس کلاس فرهنگ و تمدن بنده، برای دانشجویان کارشناسی ارشد، فقه و تمدن بود. این بحث از قدیم در ذهنم بود که چه رابطه ای بین فقه و تمدن وجود دارد؟ غرضم از این عنوان این بود که در تمدن اسلامی، جایگاه فقه کجاست و چه نوع رابطه ای میان آن و تمدن می توان برقرار کرد.

خلاصه

به دنبال تأسیس نظام جمهوری اسلامی و حضور روحانیت در عرصه اجتماع و سیاست، و مسئولیت اداره جامعه و رویارویی با پرسش ها و معضلات جدید، بیش از پیش ضرورت تحقیق و پژوهش در عرصه های نو احساس شد. تعدادی از علمای حوزه به خاطر حضور و تعلق خاطر به انقلاب و نظام سیاسی برآمده از آن، وارد صحنه شده و اداره بخشی از جامعه را برعهده گرفتند.

خلاصه

این متن که شامل عبادات بر اساس فقه امامی و از قرن هفتم هجری است، به عنوان یک اثر کهن در فقه، هم از جنبه دینی و هم ادبی، اثری ارزشمند به شمار می آید؛ اما آنچه که بنده را به سمت و سوی تصحیح آن هدایت کرد، یافتن و احیای آثاری بود که بر اساس مذهب امامی در زبان فارسی و پیش از عصر صفوی نوشته شده است. این قبیل آثار می تواند دامنه نفوذ و حضور تفکر امامی را در ایران پیش از صفوی نشان دهد. آنچه در اینجا آمده مقدمه آن اثر است.

خلاصه

عقد الکساء فی فقه النساء اثری است که یکی از علمای اصفهان بدستور شاه سلطان حسین، اختصاصا برای فقه زنان نوشته و با تتبعی جامع در کتب فقهی و نیز ملاحظات روز، به نگارش درآمده است.

خلاصه

این بحث بی سابقه نیست، اما من به نوبه خود تلاش کردم تا نشان دهم چرا فقها برای قرنها جز در یک بحث کلامی، به عاشورا از زاویه فقه توجهی نکردند و این اواخر چه عواملی سبب شد تا برخی از فقها و نویسندگان، به عاشورا از منظر فقهی بنگرند.

خلاصه

آیا قیام عاشورا فقهی است یا خیر؟‌ اگر هست، ذیل کدام یک از ابواب فقه بررسی شده یا باید بشود؟ فقهای شیعه در این باره چه گفته اند و چه نظراتی دارند؟ در این مقاله تطور بحث فقهی در باره عاشورا مرور و بررسی مختصر شده است.