مقالات
خلاصه
موجی از نوشته ها در قرن سوم و چهارم با نام السنة رواج یافت که در اطلاق نام سنی بر گروه زیادی از مسلمانان که تا پیش از آن به عثمانی یا ... نامیده می شدند، همراه بود. این مقاله، گزارشی از این آثار با معرفی یک نمونه از آنها از یک نویسنده حنبلی اهل شمال ایران اما مقیم بغداد است.
خلاصه
گزارش اجمالی است در باره باوری که شیخیه بر اساس آن به شیخ احمد احسایی به عنوان یک حدیث شناس واقعی نظر دارند و این که این باور، بر اساس خوابی است که او دیده، و طی آن امامان (ع) به او اجازه مستقیم برای وصل شدن به احادیث و تشخیص درست از نادرست آن بدون وسایط اسنادی و اجازه ای را داده اند.
خلاصه
سید مرتضی، نقطه اوج عقل گرایی در تفکر شیعی است، به طوری که بسیاری از آراء او متمایز از پیشینیان بود و بعد از او هم، برخی از آنها به فراموشی سپرده شده و کنار گذاشته شد. در این نوشته، خاستگاه عقل گرایی سید مرتضی از نظر توجه به مبحث معرفت شناسی توسط وی به عنوان رکن اول در تفکر، دیدگاه او در عدم حجیت خبر واحد به دلیل غیر علمی بودن آن، و نیز نقادی او نسبت به برخی از روایات شگفت مورد بحث قرار گرفته است. به علاوه، شهامت وی در مخالفت با احکام نجومی در ادامه مرور شده است.
خلاصه
تمدن اسلامی، گرایش جدیدی است که از قرن نوزدهم به این سوی باب شده است. اروپایی ها در باره تمدن اسلامی نوشتند و آثارشان میان عربها و هندی ها و ایرانی ها ترجمه شد. به تدریج تألیف در این زمینه در میان خود این اقوام اسلامی هم رواج گرفت و به آرامی گرایشی با نام دانش تمدن اسلامی درست شد. اینجا گذری بر این ماجرا خواهیم داشت.
خلاصه
شرحی است از این که چگونه طب اروپایی وارد ایران شد، کم کم این ادعا مطرح شد که این حرفها را ما هم زده ایم، و سپس این ادعا که اصلا طب جدید مزخرف است و بهتر است ما همان طب اسلامی ـ سنتی خود را داشته باشیم. متن حاضر مقدمه کتاب از شیطان تا میکروب است که سال گذشته انتشار یافت.
خلاصه
شماری از جمله های کفر آمیز در ادبیات عامه به زبان فارسی وجود داشت که مورد توجه فقهای حنفی قرار گرفت و در باره آن بحث کردند. موارد این یادداشت، از کتاب فتاوی الحسامیه ابن مازه بخاری از قرن ششم هجری است.
خلاصه
گزارشی است از برخی از نکات برجسته ای که به نظر این بنده خدا می توان در باره کارهای فکری و اندیشه ای مرحوم فیرحی برشمرد. خداوند او را غریق دریای رحمت خویش گرداناد.
خلاصه
مقاله حاضر یک گزارش تفصیلی از الفاظ فارسی مربوط به طلاق و سوگند در متون فقهی حنفی است. این متون از قرن ششم تا حوالی دوازدهم، در هند و ماوراءالنهر، گاه به فارسی و گاه ترکیبی از عربی و فارسی بود. این مقاله، به الفاظ بکار رفته در این متون برای سوگند و طلاق پرداخته و نمونه ها را بیان کرده است.
خلاصه
در این مقاله به اختلاف نظر در باره روز ولادت رسول خدا (ص) و اینکه دوازدهم ربیع الاول یا هفدهم بوده [رأی کلینی و مفید] بحث شده و رساله ای از آقا رضی قزوینی در این باره آمده است.
خلاصه
در این مقاله، خواستم قدری به زمینه های مشابه آنچه در شبکه قرآن در باره رابطه انقلاب و ولادت پیامبر خدا (ص) گفته شد، بپردازم.
خلاصه
نویسنده ضمن پذیرفتن این که سنت اربعین، سنت مقبولی در جامعه شیعه بوده است، ماجرای بازگشت اسرا را به کربلا غیر تاریخی خوانده و بر آنچه در این باره گفته شده مرور کرده است.
خلاصه
جامعه عصر صفوی در پنجاه سال آخر خود، سخت درگیر چند بحث بود، نماز جمعه، تصوف و رد آن، غنا، و بحث اجتهاد و تقلید و اخباری گری. نوشته حاضر، متن تازه یابی است که ضمن آن، پرسشها و پاسخهایی از سوی علمای وقت ارائه شده است. به رغم آن که در این زمینه متن های زیادی انتشار یافته، اما متن حاضر، هم از لحاظ روش کار که سوال و جواب است، و هم برخی از نکات، روشنگر بسیاری از نکات است.
خلاصه
نگاهی است که مدلهای مختلف برخورد ما با غرب، و آنچه که کتاب عصر حیرت در این میانه عرضه می کند.
خلاصه
این نوشته مروری است بر دیوان اسماعیل فراهانی، طلبه ای که سالهای 1305 تا 1310 ش در قم بود و سپس به اداره ثبت رفت. او طی اشعار خود، گزارش مفصلی از وضعت فرهنگی، دینی، اجتماعی و سیاسی روزگار خود را طی چهار دهه (تا سال 1343 ش) ارائه کرده است.
خلاصه
گفتگویی است با روزنامه همشهری در باره دشواری های کتابخانه های دیجیتال در ایران و نیازی که ما به انقلاب دیجیتالی در حوزه کتاب و مسأله ترویج علم داریم. در این زمینه بسیار کند، نامنظم، بدون امکانات و مهم تر از آن بدون برنامه و تنها مطابق با الزامات جاری فعالیت می کنیم. مهم ترین مشکل آن، مشکل ذهنی است، و لذا باید اول از همه آن را حل کرد.
خلاصه
امسال، ویرایش جدید کتاب تاملی در نهضت عاشورا منتشر شد، ویرایشی که حجم زیادی از آنچه در سالهای پس از انتشار نسخه اول در این باره نوشته بودم، بر آن افزودم. پرسشهای زیر از سوی روزنامه فرهیختگان از این تحریر در آمده و بنده تلاش کرده ام به آنها پاسخ بدهم. عاشورا برای شیعیان، تبدیل به دریایی شده است که هر کسی ضمن ملاحظه آن، دریافت ها و برداشت های خود را متناسب با زمان و مکان ویژه خود از آن بدست می آورد. در شعر مولانا، می توان ما را به کشتی های مختلفی تشبیه کرد که با هم برخورد می کنیم اما همه در آب هستیم: ما چو کشتی ها بهم بر می زنیم / تیره چشمیم و در آب روشنیم».
خلاصه
بحث دین و دنیا و نسبت آنها با یکدیگر سابقه دیرین دارد، هم از نظر تئوریک و هم در عمل. سوال اصلی این است که اسلام، چه اندازه به دنیا و به طور خاص به اقتصاد بها داده است. آیا اسلام بیشتر طرف انزوای از دنیا را گرفته، یا مردم را به اقبال بر دنیا تحریض کرده است؟ نظر اسلام در باره کسب و کار، و در نهایت تولید ثروت چیست؟ این نظر هرچه بوده، چه تأثیری در تمدن اسلامی داشته است؟ جامعه مسلمانان در این باره چه نظری داشته و آیا نگاه اسلام را درست دریافته است یا خیر؟ در این باره، کتاب «اسلام و سرمایه داری» رودنسون فرانسوی با ترجمه محسن ثلاثی، و مقاله زیبای دین و دنیا از مرحوم حمید عنایت در کتاب جهان از خود بیگانه، گویای ابعاد مختلف این بحث هست. .. و اما اخیرا رساله ای با ارزش با عنوان «الحثّ علی الصناعة و التجارة و العمل» از ابوبکر خلال (م 311) یافتم. هم اصل موضوع و هم جنبه های تمدنی آن برایم اهمیت داشت. این مقاله را برای مرور بر آن و شرح دیدگاه های جاری در آن نوشتم. ابتدا ابعاد بحث را توضیح دادم، سپس مروری روی 128 خبر این کتاب داشتم. زیبا ترین تعبیر در این کتاب این بود که وقتی کسی به احمد بن حنبل می گوید که، سفیان بن عیینه، گروه «المتوکّله» که اهل کار و فعالیت نیستند و صرفا بر خدا توکل می کنند را «مبتدعه» نامید، احمد گفت: اینها، مردمان بدی هستند که می خواهند دنیا را تعطیل کنند: «هؤلاء قوم سوء یریدون تعطیل الدنیا».
خلاصه
این نوشته، مشتمل بر چند نکته در باره رویداد غدیر است، در باره سند آن و نیز دشواریهایی که برای روایت و درایت آن در تاریخ پیش آمد. چرا حدیث غدیر را کسی نتوانست انکار کند؟ چرا طبری آن را در تاریخش نیاورد، اما کتاب مستقلی در باره اش نوشت و....