معرفی کتاب

در این کتاب مناسبات سیاسی ایران و ترکیه در یکی از حساس ترین دوران های تاریخی در غالب خاطرات یکی از سفیران ترکیه در ایران باز خوانی شده است. ممدوح شوکت بیگ(اِسِندال) سفیر جمهوری ترکیه در سال  1304 یعنی هم زمان با سقوط قاجاریه و روی کار آمدن رضا خان وارد ایران شد.

 محمود پاشا در 1883 در چورلو(شهری است در کشور ترکیه که در استان تکیرداغ واقع شده‌است) به دنیا آمد. خانواده اش کشاورز بودند. وی به خاطر بروز جنگ های پی در پی نتوانست ادامه تحصیل دهد. زبان فرانسه، روسی و فارسی را به صورت خود آموز فرا گرفت. در 1906 به عضویت جمعیت اتحاد و ترقی در آمد. در 1908 مفتش جمعیت اتحاد و ترقی شد. خانواده اش پس از جنگ بالکان (در 1912) به استانبول نقل مکان کردند. پس از تشکیل مجلس ملی کبیر به آناتولی رفت و به آتا تورک نزدیک شد. در سال های 1920 تا 24 مسئولیت سفارت ترکیه در باکو را بر عهده گرفت. پس از سرنگونی حکومت آذربایجان به دست شوروی به استانبول بازگشت.  پس از مدتی بی کاری در دبیرستان های این شهر به تدریس تاریخ و جغرافیا پرداخت. دراین زمان داستان هایی نیز در نشریات منتشر می کرد. در سال های 1925 تا 1930 سفیر ترکیه در طهران بود. از 1930 تا 1932 نماینده مردم الازیغ در مجلس ملی شد و در 1936 تا 1938 سفیرترکیه در کابل بود. در 1941 نماینده مجلس و در همین سال به ریاست حزب جمهوریت خلق برگزیده شد و در 1945 از آن کناره گرفت. استدال در 1952 در آنکارا چشم از جهان فرو بست.

مدت سفارت وی در ایران هم زمان با دوران به حکومت رسیدن رضا خان بود. رضا خان در این دوران تلاش زیادی برای نزدیک شدن به ترکیه انجام داد. همزمان در ترکیه نظام جمهوری اعلام شد. لذا آنان در صدد بودند در ایران هم نظام جمهوری برپا شود. وی در قسمت های مختلف کتاب خاطرات خود و بالطبع حوادثی که در ایران رخ داده است را بیان می کند. همچنین دیدارهایی که با مقامات ایرانی و غیر ایرانی داشته را نیز می آورد. از جمله دیداری که با سفیر انگلیس داشته است. شنیدن قسمتی از این خاطره خالی از لطف نیست:

«رجال خود فروخته:

پنج شنبه 19 تشرین ثانی / 28 آبان، امروز صبح سفیر انگلیس به دیدارم آمد. مدتی درباره موضوعات مختلف گفتگو کردیم. سپس سفیر با گفتن این که من در موقع خطیر و مهمی به ایران آمده ام، باب گفتگوی جدی را باز کرد. من در جواب گفتم: ما این شکل جدید حکومت در ایران را تایید می کنیم و این حکومت را اساسا ادامه رژیم پیشین می دانیم. و رضا خان را اساسا به عنوان یک شاه می بینیم. سفیر در جواب گفت: گمان می کنم رژیم جدید موجبات سهولت فعالیت های خارجیان در این کشور را فراهم خواهد کرد. نظام اداری حاکم دچار فساد و پوسیدگی است. از این رو در این کشور به کسی اعتماد نخواهند کرد. من این جمله اخیر سفیر را صادقانه یافتم. ایرانیان در سال های اخیر به قدری مورد معامله قرار گرفته اند که حتی معامله گران نیز از دست ایشان بیزار و خسته شده اند. بسیاری از رجال، خود را همچون متاع بازاری به فروش گذاشته اند و اغلب با پول بیگانگان امرار معاش و گذران کرده اند. اما در نهایت برای بیگانگان نیزاز این گونه خرید و فروش آدم ها سودی عاید نشده است. بیگانگان اکنون می خواهند رجال کهنه و پوسیده را با رجال جدید جایگزین نمایند.»

در این کتاب همچنین آماری از سرشماری تهران در سال 1303، تعداد مدارس و بیمارستان ها، اطلاعات سفیران، وزیران، قیمت اجناس و روابط ایران با دیگر کشور ها و اطلاعات دیگری نیز آمده است.