معرفی کتاب

برخی از نقلیات تاریخی، گاهی چنان در کتاب‌ها و اذهان رسوب می‌کند که به عنوان یک مطلب بدیهی و پذیرفته شده باقی می‌ماند و به عنوان یک سرخط تاریخی قرار می‌گیرد.

درباره تاریخ تشیع در شامات، اولین نکته‌ای که مطرح می‌شود حضور صحابی جلیل القدر ابوذر غفاری (رحمه الله) و اثرگذاری او بر تشیع لبنان است. این سرخط بحث تاریخ تشیع شامات قرار می‌گیرد و پس از آن، این موضوع پیگیری می‌شود. اکنون کتاب اساس تاریخ شیعیان در سوریه و لبنان، بسیاری از این پندارها و امور پذیرفته شده را کنار می‌زند و در اصل آنها شک و تردید می‌کند. اما از سوی دیگر با روشی تاریخی، بحث تشیع در شامات را به گونه‌ای متقن و معقول بیان می‌کند.

مؤلف در این زمینه می‌نویسد: هیچ دلیل و حجتی قانع‌کننده بر این باور وجود ندارد که گرایش شیعی در شامات پیش از سال 41 ق معروف به عام الجماعة موجود بوده باشد. (ص 257)

وی دو فصل نخست کتاب را به این موضوع اختصاص داده و در فصل اول انتشار گرایش شیعی به سبب حضور ابوذر غفاری در جبل عامل را با ارائه نشانه‌هایی بیشتر اسطوره سازی می‌داند تا تاریخ‌نگاری.

مؤلف در فصل دوم باز نقلی تاریخی که رواج تشیع در شامات را در زمان حیات امام علی (ع) می‌داند، رد می‌کند و می‌نویسد: متن روایت بر خلاف داشتن علایم درستی نقل، دلیل خاصی اقامه نمی‌کند.

وی حتی ترویج تشیع در آنجا را از طریق گسترش فرهنگ شیعی و روابط فرهنگی بعید می‌داند و دلیل خود را عدم وجود ابرمردان و قهرمانان فرهنگی شیعی در آنجا می‌داند. مؤلف دست آخر با بررسی منابع و ارائه شواهد، راه حل مسئله را در جابجایی جمعیت و نقل مکان مجموعه‌ای از نیروهای انسانی به آن منطقه می‌داند.

وی مهاجرت حمدانیان و اشعریان را دلیل تشیع شامات می‌داند. با توجه به آنچه گفته شد، موضوع مطرح شده، بیشتر قابل درک و دفاع است.

از مهم‌ترین نتایج پژوهش حاضر، نظریه جدیدی است که مؤلف برای تشیع جبل عامل ارائه می‌دهد. وی بر آن است که جبل عامل کنونی، باقی‌مانده جوامع شیعی است که در اثر اشغالگری صلیبیان، از شهرهای طبریا، مناطق هم‌جوار آن، صور، صیدا و بسا مناطقی دیگر از اردن و فلسطین آواره شده و به جبل عامل آمده و نقطه آغاز تشیع در آنجا را بنا نهاده‌اند.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

پیشگفتار

مقدمه

فصل 1: حضور ابوذر در جبل عامل تاریخ بوده یا افسانه است؟

فصل 2: آیا اسعار در شامات اولین موطن شیعیان بود

فصل 3: درباره روش پژوهش و میدان آن

شامات از نظر جمعیت و سیاست

طایفه حمدان از یمن به شام

حمص

بعلبک و البقاع البعلبکی

طرابلس و مناطق همجوار

فلسطین و اردن از جمله آن جبل عامل

دمشق و حومه آن

خاتمه

پیوست