معرفی کتاب

کتاب تاریخ و جغرافیای مملکت پنجاب از جمله آثاری است که در دوره ناصری به همت سید حسین حسینی فرزند سیدرضا شیرازی حائری به فارسی ترجمه شده است.

سرزمین پنجاب ناحیه‌ای است در شمال غرب کشور هندوستان که امروزه به دو قسمت غربی و شرقی تقسیم شده است. این سرزمین روزگاری در تصرف یونانیان و زمانی در حیطه اقتدار ایرانیان بود. مجموعه حاضر که در باب تاریخ و جغرافیای این منطقه کهن و باستانی و به قلم مولوی سیّد محمد نصرت‌علی خان دهلوی (متولد 1264ق) است، برای نخستین بار در دوره ناصری و به همّت سیّد حسین حسینی، فرزند سیّد رضا شیرازی حائری (فارسی)، به فارسی ترجمه شد. مولوی سیّد محمد در دوران کودکی و نوجوانی، علاوه بر علوم متداول عصر، زبان‌های اردو، هندی، انگلیسی، فارسی و ترکی را نیز فراگرفت و به دلیل زبان‌دانی و تسلط بر ادبیات زبان‌های گوناگون، در محافل علمی خوش درخشید. از وی آثار متعددی بر جای مانده که از آن جمله می‌توان به کتاب‌هایی چون مفید عام؛ نصرت اللغات در باب لغات اردو، فارسی و عربی و انگلیسی؛ مرآت السلاطین، در بیان حالات تاریخی روی زمین و نقشه‌های عمارات مشهور و بسیاری از آثار و کتب دیگر اشاره کرد.

     از جمله ویژگی‌های کتاب حاضر این است که در عین اختصار، بسیار پرمحتواست و ازلحاظ مسائل جامعه‌شناختی، اقتصادی و سیاسی اطلاعات ارزنده‌ای را درباره سرزمین پنجاب و مردمان آن ناحیه در اختیار خواننده قرار می‌دهد. از آن جمله می‌توان به اطلاعاتی در باب قیام‌های مردمی و مقاومت حکومت مرکزی به رهبری سیک‌ها در برابر یورش دولت انگلیس به این منطقه اشاره کرد. دیگر حوزه‌ای که این اثر را حائز اهمیت می‌کند حوزه زبانی آن است. شماری از واژه‌های هندی به‌کاررفته در این کتاب مورد توجه بسیار واقع شده‌اند. برخی از این واژه‌ها را مؤلف به‌همراه معنی آن‌ها در متن به کار برده و برخی دیگر را مترجم اثر معنی کرده و در حاشیه آورده است.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

دیباچه

بیان در حدود مملکت پنجاب

بیان در تعداد نفوس کل ممالک پنجاب

بیان در تاریخ و احوالات حکومت پنجاب است

بیان در تقسیم ملک معموره و غیر معموره مملکت پنجاب است

بیان در تقسیم جاهایی که از این مملکت پنجاب در تحت تصرف حکومت انگلیسان است

بیان در قسمت اول متعلقه به دولت انگلیس

بیان در ضلع دوم شهر دهلی

بیان در ضلع سوم مملکت دهلی که موسوم است به ضلع گورگانوه

بیان در قسمت دوم مملکت پنجاب که اکنون در جزو حکومت انگلیس است

بیان در ضلع دوم حصار

بیان در ضلع سوم حصار

بیان در قسمت سوم مملکت پنجاب

بیان در ضلع دوم ملک انباله

بیان در ضلع سوم ملک انباله

بیان در قسمت چهارم مملکت پنجاب

بیان در ضلع دوم مملکت جالندهر

بیان در ضلع سوم جالندهر

بیان در قسمت پنجم مملکت پنجاب

بیان در ضلع دوم امرتسر

بیان در قسمت ششم مملکت پنجاب است

بیان در ضلع دوم لاهور

بیان در ضلع سوم از قسمت ششم مملکت پنجاب

بیان در قسمت هفتم مملکت پنجاب است

بیان در ضلع دوم از قسمت هفتم مملکت پنجاب

بیان در ضلع سوم از قسمت هفتم مملکت پنجاب

بیان در قسمت هشتم مملکت پنجاب

بیان در ضلع دوم از قسمت هشتم مملکت پنجاب

بیان در ضلع سوم از قسمت هشتم مملکت پنجاب

بیان در ضلع چهارم از قسمت هشتم مملکت پنجاب

بیان در قسمت نهم از مملکت پنجاب است

بیان در ضلع دوم از قسمت نهم مملکت پنجاب

بیان در ضلع سوم از قسمت نهم مملکت پنجاب

بیان در قسمت دهم مملکت پنجاب

بیان در ضلع دوم از قسمتدهم مملکت پنجاب

بیان در ضلع سوم از قسمت دهم مملکت پنجاب

افزوده‌ها

تعلیقات

واژه‌نامه