معرفی کتاب

ادبیات عامه، به خصوص قصه‌های عامه، در فرهنگ مردم (فولکور) جایگاه والایی دارد؛ زیرا این قصه‌ها در برگیرنده جنبه‌های ظریفی از وجوه هویتی هر ملت محسوب می‌شود. این مهم از آن رو حائز اهمیت است که مورخان کمتر به مسائل اجتماعی پرداخته‌اند و بیشتر به حوادث سیاسی و زندگی شاهان و شاهزادگان و درباریان توجه کرده‌اند؛ در حالی که قصه‌های فولکلوریک زندگی اجتماعی تمامی طبقات، به ویژه زندگی مردم فرودست را به تصویر کشیده‌اند. در این قصه‌ها، می‌توان جنبه‌های ناپیدای زندگی گذشتگان، اعم از باورها، آیین‌ها، عادات، معماری، وضع زندگی، طبقات، شیوه گفتار، تمایلات فکری و عاطفی و .... را بررسی کرد.

با آن که قصه‌های عامه از جنبه‌های دیگر همچون ارزش‌های تربیتی و آموزشی و یاری رساندن به فهم بهتر ادب کهن (ادبیت رسمی و مکتوب) واجد اهمیت است، شاید هیچ یک فواید از فواید برشمرده، همسنگ نقش آن‌ها در بازشناسی هویت ملی نباشد؛ به خصوص اگر قصه‌های عصری همچون عصر صفوی بررسی شود. عصری که می‌توان آن را از اعصار تاریخی مهم ایران دانست. شاید بتوان شاخص‌ترین ویژگی دوره صفوی را احیای وحدت ملی ایرانیان، این بار تحت لوای تشیع، دانست. (ص 11)

کتاب حاضر به روشن ساختن جنبه‌هایی تاریک از زندگی فرهنگی اجتماعی و نگرش‌های فکری و عاطفی مردم در دوره صفویه کمک می‌کند.

هدف اصلی پژوهنده، یافتن وجوه مختلف هویت ملی ایرانیان در قصه‌های عامه دوره صفوی است. بدین منظور علاوه بر قصه‌های شفاهی مربوط به عصر صفوی، تعدادی از قصه‌های عامه مطرح در این دوره نیز بررسی خواهد شد. (ص 12)

مبانی نظری این پژوهش، تعریف‌هایی است که از هویت و ملیت و ادبیات عامه ارائه شده است. نگارنده پس از بررسی موضوع هویت می‌کوشد تا در خلال بررسی متون به سؤال‌هایی درباب هویت ملی پاسخ دهد. همچنین ضمن برررسی عناصر هویتی قصه‌های شفاهی سلاطین صفوی و نیز برخی آثار مکتوب، گزیده این قصه‌ها را در ضمیمه کتاب می‌آورد. (13)

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

فصل اول: هویت، قصه عامه و داستان‌سرایی دوره صفوی

فصل دوم: هویت ملی دوره صفوی در قصه‌های شفاهی

فصل سوم: هویت ملی در قصه‌های مکتوب دوره صفوی

ضمائم

جدول‌ها و نمودارها

پی نوشت