معرفی کتاب

معرفی کتاب:

زنان در شاهنامه

جلال خالقی مطلق

مترجم احمد بی نظیر

نشر مروارید

تهران 1394

چاپ اول

این کتاب از فصل های زیر تشکیل شده است که مختصری از فصول به عنوان معرفی کتاب قرار داده شده است:

فصل اول: زنان نژاده (اشرافی)

نویسنده در این فصل به صورت فشرده مهم ترین زنان شاهنامه را برمی شمارد و آن ها را با دیگر زنان در منابع باستانی و قرون وسطایی مورد مقایسه قرار می دهد و ویژگی های هرکدام را بر می شمارد و با بررسی شخصیت های فراوان زن در شاهنامه آنها را از نظر اسطوره ای به بررسی می کشد.

چگونه می توان ویژگی های زنان شاهنامه را برشمرد؟نظری در این رابطه وجود دارد که از دیدگاه کلی چیزی بیش از این نمی توان گفت که این زنان فاقد آگاهی، بی حقوق و فقط پرستار و خدمتکار مردان اند. اما این نظر نمی تواند باز گو کننده ی تمامی واقعیت باشد و حتی در مورد شاهنامه غیر مسئولانه است.

حال آنکه فردوسی بسیار اخلاقی تر از آن است که بتواند دست به آفرینش چنین زنانی بزند که همچون دیگر متون ادبی تحقیر شده اند و وسیله ای برای ارضای هوس و عشق ورزی اند.و بررسی عمیق تر شاهنامه روشن می سازد که زنان در شاهنامه به زنان پاره ای از مینیاتورهای ایرانی سرد و بیگانه با اندام های هوس انگیز شباهتی ندارند. زنان شاهنامه شخصیت های پرشور،سرزنده،باحرارت و شهامت و هوشمندی و حتی تا حدودی استقلال هستند.

و در ادامه نویسنده به معرفی این زنان می پردازد.

فصل دوم:

زنان غیر اشرافی

می توان این گونه پنداشت که مقام اجتماعی زن در شاهنامه برابر با مقام مرد نیست – و این امر در یک اثر حماسی معمولا رواست- و حتی بیشتر در مورد زنان عامی صدق می کند. در حالی که زنان اشرافی تنها در ارتباط با قهرمانان نام برده می شوند. بیشتر این دسته از زنان که ما آنها را در شاهنامه می شناسیم به صورت برده ، خدمتگزار، مطرب و غیره نمودار می شوند که درخدمت نجبا، در خانه ها و کاخ هایشان زندگی میکنند که گاهی همین خدمتکاران خود تبار اشرافی داشته و به دلیل جنگ و اسارت به بردگی گرفته شدند ؛ از این رو نمی توان آن ها را برحسب خاستگاه شان گروه بندی و فهرست برداری کرد.

در ادامه نویسنده به دسته بندی این زنان می پردازد (خدمتکاران و بردگان – ساقی – نغمه پردازان – و...)

فصل سوم

جایگاه دختر در خانه ی والدین

در همه ی خانواده های پدر سالاری، پسر بیشتر از دختر خواستار داشت. چنین بود این وضعیت در ایران باستان . پسران متضمن تداوم زنجیره ی خانوادگی بوده اند که هدف از ازدواج است. پسران حامیان اصلی پدر و خانواده چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ بوده اند.از این رو گفته شده است هرچه تعداد پسر بیشتر، امنیت تداوم خانه و خانواده بیشتر.این ها همه به راستی رجحان پسر را اثبات می کند، ولی نه آنگونه که دختر ناخواسته باشد و یا حتی مورد تنفر – آن گونه که در میان اعراب پیش از اسلام معمول بود.اگر شمار پسران در خانواده بسنده بود، آنگاه آن ها با اشتیاق خواستار دختر بودند.

بسیار بدتر از نداشتن پسر ، نداشتن اولاد بود ، که دلیل قانع کننده ای برای طلاق یا داشتن بیشتر از یک زن به شمار می رفت.به عبارت دیگر ، همین که دختری زاده می شد، او را به راستی دوست می داشتند.

فصل چهارم

مراسم عروسی

ازدواج به عنوان یک ضرورت یا کردار مذهبی

همان گونه که از شاهنامه و اوستا و نوشته های پهلوی بر می آید ، بدیهی است که ازدواج یک کردار ضروری و مذهبی برای هر دو جنس بود.وظیفه هر دختری بود که ازدواج کند و شایسته نبود که وی از انجام این تکلیف شانه خالی کند.

فصول بعدی کتاب عبارتند از :گونه های مختلف ازدواج – جایگاه زوجه در ازدواج – جایگاه زنان در جامعه

نویسنده در پیش گفتار کتاب می کوشد که نقش زنان را در اسطوره شناسی آسمانی ایران روشن سازد و مشخص نماید که تا کجا این امر در شاهنامه نمایان است.

سید علی صالحی امیری