معرفی کتاب

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

گستره وسيع تشيع در طول تاريخ اسلام از هند تا لبنان و از آن جا تا شمال و شرق آفريقا پژوهش هاي زيادي را به همراه خود آورده است. لبنان يکي از مکان هاي مهمي است که از قديم بخشي از آن شيعه بوده اند و تا کنون نيز بر اين عقيده مانده اند. نقش شيعيان لبنان در بعضي موارد پررنگ بوده و نمود بارزي در تاريخ تشيع دارد. علمايي که از قرن هفتم به بعد در آن جا ظهور کردند در برهه اي از تاريخ نقش مهمي در سرنوشت تشيع ايفا کردند. تعدادي از آنها نيز کمي پس از ظهور صفويان به ايران آمدند و پشتوانه اي شدند براي اين حکومت. تاثير متقابل شيعيان لبنان و ايران بر يکديگر در برخي دوره ها مشهود است. اگر از قرن دهم به بعد ايران تحت تاثير شيعه لبنان بود اما در دوران معاصر بر عکس شد. شيعيان لبنان که در بين دنياي عرب سني گرفتار شده بودند با اقليت مسيحي که بر آنها فشار وارد مي کرد و تعرض دائم صهيونيست رو به رو بودند و اوضاع نابساماني داشتند. گو اين که رابطه آنها با برخي از مسيحيان خوب بود اما باز هم تحت فشار بودند. يوسف لبنان، امام موسي صدر که از خانداني ايراني برخاسته بود به اين کشور رفت و کار گسترده اي انجام داد. امروز نيز شيعيان لبنان به وضوح تحت تاثير تحولات ايران هستند هر چند که در بعضي موارد رعايت بعضي نکات و يا آشنايي با افکاري ديگر برخي از آنها را به راهي ديگر برده است.

کتاب دو جلدي فوق به بررسي تاريخ فکري و سياسي شيعيان لبنان از آغاز تا سال 2000 ميلادي مي پردازد. مولف در اين کتاب ابتدا هدف خود را از نگارش کتاب بيان مي کند. آنچه در اين مقدمه به چشم مي خورد نگاه مسامحه آميز و همراه با تساهل وي در جهت همزيستي اديان مختلف در لبنان است. وي سپس در باب اول سيري بر عقيده شيعه دارد که معنويت تشيع و تاثيرات سياسي عقايد شيعه مورد نظر او است.

در فصل اول اين باب تاريخ تفکر معرفتي سياسي شيعه به طور مفصل مورد بحث قرار مي گيرد.

همگرايي شيعيان عرب و غير عرب موضوع ديگري است که در فصل دوم اين باب مورد بحث قرار مي گيرد. بنا به عقيده مولف، تاکتيک سياسي ايجاب مي کند که شيعيان عرب و غير عرب پيوسته همگرايي خود را حفظ کنند. در همين راستا بحثي نيز مربوط به ايرانيان و شيعيان عرب است.

در باب دوم مولف به بررسي تاريخ تشيع در لبنان از عهد امويان تا زمان استقلال لبنان مي پردازد. مطالب اين باب در فصل هاي بعدي ارائه شده است. انتقال تشيع به لبنان در عهد امويان، شرکت شيعيان لبنان در شورش هاي ضد عباسي، تصفيه حساب دولت مملوکي با شيعيان در بين قرون هفتم تا دهم از جمله مباحث فصل سوم است. بررسي تاريخ تشيع از قرن دهم تا سيزدهم تحت تسلط حکومت عثماني و جنبش مذهبي علماي آ ن ديار از جمله مباحث ديگر اين فصل است. نکات تازه اي در اين فصل وجود دارد که به گونه اي به اوضاع ايران نيز برمي گردد.

فصل چهارم به سال هاي بين 1861 تا 1943 ميلادي مي پردازد. ورود لبنان به عصر جديد پس از فروپاشي حکومت عثماني تا استقلال آن از مباحث اين فصل است. حضور فرانسويان در اين زمان در لبنان و بررسي رابطه آنها با شيعيان از ديگر مباحث اين فصل است.

جلد دوم کتاب به بررسي وضعيت فکري و سياسي تشيع در دوران معاصر مي پردازد. محدوده آن نيز بين سال هاي 1943 تا 2000 ميلادي است. اين جلد از دو باب تشکيل شده که فصل هاي آن در امتداد جلد قبلي است. فصل پنجم به تاثير پذيري نخبگان شيعه از عوامل بين المللي، قومي و وطني مي پردازد. تاسيس احزاب و سازمان هاي مختلف توسط شيعه از مطالب اين بخش است. اشاره به نقش امام موسي صدر نيز از ديگر مطالب فصل ششم است.

مولف در فصل هفتم به تغييرات سياسي معاصر شيعيان لبنان مي پردازد و در فصل هشتم که آخرين فصل کتاب است به بررسي وضعيت شيعه در بين سال هاي 1982 تا 2000 ميلادي مي پردازد. اين فصل مباحث تازه اي را مطرح کرده و از اين جهت قابل توجه است.

به طور کل جلد دوم به لحاظ مباحثي که راجع به تاريخ فکري – سياسي شيعه مطرح کرده، قابل توجه مي باشد.