معرفی کتاب

جایگاه و ویژگی های امامان معصوم (ع) از زمان خود آن بزرگواران مورد اختلاف بوده است. عموم شیعیان، امامان را دارای علم لدنی و توانا بر انجام معجزات می دانسته اند. در مقابل این دیدگاه، عده ای راه افراط پیموده اند، و عده ای راه تفریط؛ عده ای غالی شده اند و عده ای مقصر. از همین رو، اهمیت این مسئله از بحثی علمی و تاریخی بسی فراتر رفت. این پژوهش به شیوۀ بررسی تاریخی اندیشۀ تفویض امر خلق، رزق، احیا و اماته به امامان معصوم(ع) در این زمینه انجام شده است. در حقیقت کتاب پیش روی، پژوهشی است که در قلمرو تاریخ کلام اسلامی به صورت عام، و تاریخ اعتقادات شیعی به صورت خاص نگارش یافته است. هدف اصلی نویسنده تبیین و توصیف دیدگاه عموم شیعیان دربارۀ جایگاه تکوینی امام، استخراج و تبیین دیدگاه های ائمه (ع) در باب مقامات تکوینی خود، و نشان دادن اینکه امامان و پیروان ایشان ائمه (ع) را والاتر و بالاتر از «علمانی ابرار اتقیا» می دانستند ولی در عین حال در مقابل عقیدۀ تفویض بالجملۀ امور به امامان (ع)، سخت موضع می گرفتند.

از نوآوری های این تحقیق، بررسی عقیدۀ هجده نفر از اصحاب امامان است که در نفی غلو و تفویض نگارش هایی داشته اند. در این بررسی ها روشن شده است که ایشان با اینکه اندیشه های غلات و مفوضه را رد می کرده اند، اما همچون دیگر شیعیان، جایگاه امامان را بسی والاتر از «علمای ابرار اتقیا» می دانسته اند.

مطالب این کتاب حاوی چهار فصل است که اهم عناوین آن را از نظر می گذرانیم:

فصل اول: موشکافی های مفهومی است که در قالب واژه شناسی، تاریخچه و ضرورت بحث دربارۀ تفویض ارائه مطلب نموده است.

فصل دوم: مسئله تفویض را از زمان پیامبر(ص) تا زمان امام باقر(ع) مورد بررسی قرار داده است. 

فصل سوم: به مباحث مربوط به شروع و گسترش عقیدۀ تفویض از زمان امام باقر(ع) تا زمان امام رضا(ع) پرداخته است. 

فصل چهارم: مباحثات کلامی و مقابلۀ فیزیکی زمان امام رضا(ع) تا پایان غیبت صغرا، را بیان نموده است.