۲۳۳۳
۰
۱۳۹۶/۴/۱۱
خاندان وراق غزنوی(فعال در سده پنجم و ششم ه.ق)

خاندان وراق غزنوی(فعال در سده پنجم و ششم ه.ق)

پدیدآور: کیانوش معتقدی ناشر: پیکرهتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: تهران

خلاصه

سرسلسله خاندان وراق غزنوی، ابوعمرو عثمان بن حسین بن ابی سهل وراق غزنوی، از خوشنویسان و مذهبان زبردست شهر غزنه بود که کاتب و مذهب دو مجموعه ی قرآنی منحصر به فرد در سده ی پنجم هجری است. وی معاصر سلاطین سلجوقی (آلب ارسلان و ملکشاه) بوده و وراقی را از اسلافش در شیوه ی استاد- شاگردی به ارث برده بود و در اعقاب خویش به میراث گذاشت. تأثیر وراق و فرزندش (محمد بن عثمان) بر روند شکل گیری و توسعه خط کوفی ایرانی( پیرآموز ) و هنر تذهیب، نه تنها در محدوده ی خراسان بزرگ، بلکه تا یک سده بعد در سراسر ایران و دیگر سرزمین ها (آناتولی و ممالیک) قابل مشاهده و پیگیری است.

معرفی کتاب

پس از سقوط ساسانیان و آغاز دوران اسلامی، ایرانیان تازه مسلمان، همان گونه که به فرهنگ و شعائر ملی کهن خود دلبستگی داشتند و روایتی تازه از فرهنگ و آداب ملی را مبتنی بر آموزه های دین جدید، برای جهان اسلام به ارمغان آوردند. اما ویژگی تمدن اسلامی طی سده های آغازین اسلامی، عمومی شدن علم و دانش بود. شاهد این سخن، شمار چشمگیر مصاحف نفیس قرآنی و آثار مکتوب دینی و علمی از علما و دانشمندان ایرانی در نواحی شرقی جهان اسلام است، که در فاصله حکومت سامانیان تا پیش از حمله ی مغول، استنساخ شده اند. در همین راستا و با تأملی در تاریخ هنر اسلامی در سده های پنجم و ششم هجری، در می یابیم همگام با تحولات سیاسی و فرهنگی هنرهای ایرانی، متحول گردید؛ آن چنان که تأثیر گذاری و ادامه ی سبک کار آن ها را می توان تا سده های بعد نیز مشاهده  کرد. همچنین با بررسی مکاتب کتاب آرایی از سده ی چهارم تا ششم هجری درمی یابیم که هنر کتاب آرایی در شرق ایران بیش از هر زمانی توسعه یافت و در این دوران - که از آن با عنوان عصر زرین فرهنگ و هنر ایران نیز یاد می کنند -خراسان و ماوراء النهر عمده ترین پایگاه های فعالیت فرهنگی - هنری کشور بودند و در سایه ی تعامل و تلفیق شیوه های کهن محلی (ساسانی و مانوی) و شیوه های هنری سرزمین های مرکزی و غربی کتاب آرایی ایران در کتب خراسان، از تحولی پیوسته و پویا برخوردار و آثار کم نظیری استنساخ گردید. در این میان توجه به چگونگی تحولات قلم کوفی مشرقی و پدیدار شدن کوفی پیرآموز و همزمانی آن بر روند کتاب آرایی ایرانی و ادامه ی حیات سنت های خوشنویسی و تذهیب از اهمیت خاصی برخورداز است؛ چرا که، کتابت و استنساخ مصحف قرآنی در هر دوران مهم ترین دغدغه ی هنرمندان بوده و در همین راستا کارگاه - کتابخانه های سلطنتی محلی مناسب برای تهیه و تولید نمونه های نفیس از کلام الهی بودند. اما علاوه بر کار کتابت، هنرمندان دیگری نیز در چرخه ی کتاب آرایی فعال بودند که یکی از این مشاغل مهم «وراقی» بود، که علاوه بر «دبیری» در کتابخانه های سلطنتی جایگاه ویژه ای داشت و به صورت صنف شناخته شده ای در بازار و محلات شهرهای بزرگ آن دوران، کار اسنتساخ، تذهیب، صحافی، تجلید و حتی خرید و فروش کتب مختلف را انجام می دادند.

در همین راستا، ظهور و فعالیت عثمان بن وراق غزنوی، خاندان و رهروانش رویدادی سرنوشت ساز که در اعتلای هنر  کتاب آرایی ایران در خراسان بزرگ به شمار می آید؛ چنان که در مدت زمانی بیش از یک قرن، شیوه و سبک کار این خاندان هنرمند و همکاران شان در سراسر ایران و جهان اسلام مریدان و مقلدان بی شماری را تحت تأثیر قرار داد. سرسلسله خاندان وراق غزنوی، ابوعمرو عثمان بن حسین بن ابی سهل وراق عزنوی، از خوشنویسان و مذهّبان زبردست شهر غزنه بود که کاتب و مذهّب دو مجموعه ی قرآنی منحصر به فرد در سده ی پنجم هجری است. وی معاصر سلاطین سلجوقی بوده و وراقی را از اسلافش در شیوه ی استاد - شاگردی به ارث برده بود و در اعقاب خویش به میراث گذاشت. تأثیر وراق و فرزندش (محمد بن عثمان) بر روند شکل گیری و  توسعه خط کوفی ایرانی( پیرآموز ) و هنر تذهیب، نه تنها در محدوده ی خراسان بزرگ، بلکه تا یک سده بعد در سراسر ایران و دیگر سرزمین ها (آناتولی و ممالیک) قابل مشاهده و پیگیری است.

در پژوهش حاضر علاوه بر آثار به جای مانده از عثمان وراق و فرزندش (محمد بن عثمان)، آثار دو هنرمند خوشنویس را که در شهرهای غزنه و بست فعالیت داشتند و در یک محدوده ی جغرافیایی و زمانی، در ادامه ی سبک کار این خاندان فعالیت می کردند، بررسی شده است.

نگارنده ی این کتاب تلاش کرده اند تا برای نخستین بار اعضای خاندان وراق غزنوی، هم عصران و آثارشان را بر اساس سیرتاریخی معرفی و مورد بررسی قرار دهد و در این میان با ارائه اطلاعات مستند تاریخی و نسخه شناسانه، مجموعه ای از تصاویر مخطوطات مربوط به این هنرمندان را در اختیار نسخه شناسان و پژوهشگران کتاب آرایی ایرانی قرار دهد.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

دیگر آثار نویسنده

دروازه های طهران قدیم

دروازه های طهران قدیم

کیانوش معتقدی

در این اثر نویسنده به تجزیه و تحلیل، تاریخچه و موقعیت دروازه های طهران قدیم، تاریخ ساخت، الگوی معمار