معرفی کتاب

کتابخانه ملی سنت کیریل و متودیوس، مهم ترین مجموعه دارای نسخه های شرقی در کشور بلغارستان است. شمار دستنویس های شرقی این مجموعه حدود 3680 نسخه است. با اینکه شمار دستنویس های شرقی این کتابخانه نسبتا اندک است اما در میان آن ها نسخه های ارزشمندی یافت می شود. برای نمونه دستنویسی مورخ 675ق از تحریر متوسطات نصیرالدین محمد بن محمد طوسی (597-672ق) به همراه کشف القناع عن اسرار شکل القطاع همو موجود است که فقط سه سال پس از درگذشت نویسنده کتابت شده و ضمنا نسخه در اختیار قطب الدین شیرازی بوده و یادداشتی مورخ 693 ق به خط خود وی در آغاز نسخه موجود است که نشان می دهد وی نسخه را به مجدالدین اسماعیل فالی هبه کرده است. این کتابخانه از دیدگاه نسخه های فارسی نیز چند نسخه ارزشمند در اختیار دارد که از میان آن ها می توان به دستنویس از مجمل فصیحی اثر احمد بن جلال الدین محمد خوافی (777-849ق) مورخ 857ق اشاره کرد. این نسخه کهن ترین دستنویس شناخته شده ی متن و ضمنا تنها نسخه کامل اثر و جزو دقیق ترین آن ها است. جز این، نسخه ای از یک زیج فارسی با نام زیج یمینی نگاشته ی 511ق در آن کتابخانه موجود است که اگرچه تاریخ کتابت آن نسبتا متأخر است(988ق) اما چون مربوط به متنی از آغاز سده ششم هجری است، از دیدگاه تاریخ نگارش های فارسی اهمیت بسیار دارد. با توجه به اهمیت متن و نسخه، تصویری از آن برای مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب فراهم آمده و مقاله ای درباره ی آن به قلم نویسنده ی این سطور نگاشته شده است. واژه زیج، معرب واژه فارسی زیگ است که در پارسی میانه به معنای جدول اختری و یا سالنامه است. این کتاب‌ها شامل اطلاعاتی در روزهای مختلف سال و برای یک محل خاص بوده است که در قالب جدول‌هایی تنظیم می‌شده است. در کتاب حاضر پس از ذکر پیشینه آشنایی پژوهشگران با زیج یمینی، نسخه شناسی اثر، نام نگارنده، نام اثر و دوره نگارش آن به همراه بخش بندی های کتاب، ویژگی های متنی اثر، ویژگی های زبانی زیج یمینی و دیباچه و کتابنامه، به بیان مطالب نسخه مورد نظر پرداخته است.

متن نسخه مشتمل بر مقدمه و هفت نوع می باشد. هر نوع از چندین باب و هر باب دارای فصل هایی است.

فهرست انواع:

نوع اول: اندر تواریخ

نوع دوم: اندر حرکات ستارگان

نوع سوم: اندر دوایر عظام

نوع چهارم: اندر دانستن اوقات روز

نوع پنجم: اندر دانستن اوقات شب

نوع ششم: اندر رؤیت ماه و کسوفات نیرین

نوع هفتم: اندر تحویل سال ها