معرفی کتاب

با آغاز جنگ جهانی اول، بیگانگان به ویژه انگلیس و روس در ایران حضور گسترده تری یافته و پیامدهای ناشی از حضور آنها، همه کشور را تحت تأثیر قرار داده بود. در همین زمان میرزا کوچک خان جنگلی به منظور حفظ کشور، بر آن شد تا به گیلان رفته و شالوده ی نهضت خویش را در این منطقه بنیان نهد. وی و همراهانش تشکیلات مخفی هیأت اتحاد اسلام را پایه ریزی کردند که این امر توانست به تدریج نیروهای مجاهد را به سوی خود جلب کند و مورد حمایت ملت ایران عموما و مردم گیلان خصوصا واقع شود. اوج گیری نهضت، به خطر افتادن منافع انگلیس و روس را در منطقه به همراه داشت. سرعت رشد و سیر قدرت یابی این تشکیلات لرزه بر اندام استعمار انداخت و به زودی تمامی کانون های فتنه و توطئه شرقی و غربی و ایادی آنها دست به کار شدند تا از پیشرفت این نهضت عظیم و مردمی جلوگیری کنند. 

این تحقیق از چهار بخش تشکیل شده است:

در بخش اول با عنوان ایران در جنگ جهانی اول، هم از اوضاع کلی ایران و هم از گیلان در جنبش مشروطه و جنگ جهانی اول و در نهایت، از انقلاب اکتبر 1917 روسیه بحث شده است. در این بخش توضیح داده شده است که قدرت های استعماری، با وجود اعلام بی طرفی ایران، آن را به اشغال خود در می آورند و مملکت را به تاراج می برند. چنان که سوخت جنگ جهانی اول با ابعاد مختلف آن، از نفت ایران تأمین شده بود، بدون پرداخت یک ریال.  

بخش دوم در ارتباط با نهضت جنگل است که به چه نحوی تشکیل شد و خاستگاه اجتماعی و انگیزه های رهبران چه بوده است. این نهضت، یک نهضت ایرانی - اسلامی بود و تمام مراحل آن شرح داده شده است. میرزا کوچک خان معتقد به فرایض دینی و مؤمن به اصول اخلاقی بود. سپس به مواضع میرزا کوچک خان در حفظ استقلال ایران پرداخته شده است که در نهایت، در راه این هدف، بی مروت ها سرش را بریدند. در پایان این بخش، به جنگ جهانی اول و میرزا کوچک خان پرداخته و به بلشویک ها و انگلیس هم اشاره ای شده است.

بخش سوم درباره شوروی و نهضت جنگل است. در ابتدای این فصل، روابط بازرگانی ایران و روسیه توضیح داده شده است.

در بخش چهارم یعنی آخرین بخش، به سیاست های انگلستان ( کودتای 3 اسفند 1299 و روی کار آمدن رضاخان) و پایان نهضت جنگل پرداخته شده است.