معرفی کتاب

موضوعی که مولف در این نوشتار به آن پرداخته است، نقش اهل هنر و تخصص تبریزی در عمران و آبادی شهرهای دیگر است و اساس ایده، هنگام تحقیق در خصوص جنگ چالدران و تبعات آن شکل گرفت. پیروزی سلطان سلیم در چالدران در مقابل شاه اسماعیل در سال 1514 میلادی، اشغال پایتخت دولت صفوی و بردن 3000 نفر از هنرمندان، صنعتگران و تجار متبحر این شهر به استانبول موضوعی است که همه خوانده و شاید در برخی موارد کنجکاوی افراد را برانگیخته است. چرا که مهاجرت تنها هزار نفر استاد حرف، امروز نیز رقم بزرگ و قابل توجهی است . این مساله موقعی موحب کنجکاوی بیشتری می شود که خسارات گسترده ی وارده به ابنیه استانبول در زلزله 1509 یعنی پنج سال پیش از جنگ چالدران را مطالعه کنیم. این زلزله که در زمان خود به عنوان قیامت صغری نامیده شد، باعث نابودی کامل 11 هزار خانه و برخی از تاسیسات دولتی و عمومی گردید و بر اساس گزارشهای تاریخی 13 هزار تن کشته شدند. اینجا بود که به نظر رسید صنعتگران برده شده از تبریز باید دارای ارزش و اهمیت خاصی برای سلطان سلیم و پایتختش استانبول داشته باشد و همین، نقطه آغازین ورود به مبحث «نقش تبریزیها در آبادانی برخی از شهرهای بزرگ دیگر» شد.

اهمیت روح هنر تبریز و منطقه آذربایجان در شاخه های مختلف هنری در حیطه جغرافیای اسلام و حتی فراتر از آن، اگثر ممالک جهان به قدری بوده است که امروزه به صورت واقعیتی مسلم و غیر قابل انکار در برابر ما جلوه می نماید. تاریخ گواهی می دهد که جایگاه والا، همواره شایسته و برازنده شهر تبریز بوده است. امروزه که در سایه ی پیشرفت علوم جامعه شناسی و روانشناسی، ریشه خصائل ملی و محلی، در گذشته افراد و جوامع جستجو می شود، شاید بهتر می توان به تصویری درست از فرهنگ و هنجارهای حاکم در«مادر شهر» دست یافت. از همین منظر همچنین می توان تبعات قرنها احتشام و منسوبیت به موثرترین عنصر در دولت و ملت را در همین خصائل و هنجارهای خاص ردیابی نمود. طرز نگاه سلاطین و پادشاهان حاکم بر کشور، به تبریز، فرصت دیدن واقعیتها و برخورد فارغ از ملاحضات عصبی را به ایشان می داد، که این نگرش متأثر از جو فرهنگی حاکم بر شهر، بر فضای مزبور اثر گذاشته و در تکامل یکدیگر موثر بوده اند. 

فهرست مطالب:

گذری بر تاریخ تبریز و سیر تبدیل آن به «مادر شهر»

اهل علم و هنر «مادر شهر» در سلطانیه

اهل علم و هنر «مادر شهر» در آسیای مرکزی

اهل علم و هنر «مادر شهر» در استانبول و سایر شهرهای عثمانی

اهل علم و هنر «مادر شهر» در قزوین

اهل علم و هنر «مادر شهر» در اصفهان

اهل علم و هنر «مادر شهر» در هندوستان