۲۶۱۵
۰
۱۳۹۷/۳/۶
کودتاهای ایران

کودتاهای ایران

پدیدآور: سهراب یزدانی ناشر: نشر ماهیتاریخ چاپ: ۱۳۹۷مکان چاپ: تهران

خلاصه

مداخله ی مردان شمشیر در کار حکومت پیشینه ای چندهزار ساله دارد، اما عمر کودتای نظامی کم تر از این هاست. آغازگر کودتای نظامی را ناپلئون بناپارت می دانند. این سردار با عمل خود به سده ی هجدهم پایان بخشید و دروازه ی سده ی جدید را گشود. از آن پس، انواع کودتاها در سراسر جهان انجام گرفته و پیشرفت فنون نظامی و جنگ افزارها بر دامنه و تنوع این پدیده افزوده است. کودتا به روشی برای تغییر دولت بدل شده و در برخی کشورها جای شیوه های دیگر مانند انتخابات را گرفته است. اگرچه در سال های اخیر از دامنه ی کودتاها کاسته شده، ولی این شیوه ی جابه جایی دولت هنوز به پایان کار خود نرسیده است.

معرفی کتاب

مداخله ی مردان شمشیر در کار حکومت پیشینه ای چندهزار ساله دارد، اما عمر کودتای نظامی کم تر از این هاست. آغازگر کودتای نظامی را ناپلئون بناپارت می دانند. این سردار با عمل خود به سده ی هجدهم پایان بخشید و دروازه ی سده ی جدید را گشود. از آن پس، انواع کودتاها در سراسر جهان انجام گرفته و پیشرفت فنون نظامی و جنگ افزارها بر دامنه و تنوع این پدیده افزوده است. کودتا به روشی برای تغییر دولت بدل شده و در برخی کشورها جای شیوه های دیگر مانند انتخابات را گرفته است. اگرچه در سال های اخیر از دامنه ی کودتاها کاسته شده، ولی این شیوه ی جابه جایی دولت هنوز به پایان کار خود نرسیده است.

پژوهشی که پیش رو دارید به این نکات می پردازد:

فصل یکم مبحثی نظری و تاریخی درباره ی پدیده ی کودتاست. چند نظریه به طور خلاصه بررسی می شوند. نظریه های کودتا بیش از این هاست. دراین جا بر چند مورد تأمل شده است که دیدگاهی جامع به پدیده ی کودتا دارند. انواع کودتاها معرفی می شوند و برای هر یک از آن ها به نمونه هایی تاریخی اشاره می شود. بخشی از این فصل نیز به فن کودتا و مراحل گوناگون مانند برنامه ریزی، اجرای عملیات و پیامدها می پردازد.

در فصل های دوم تا پنجم کودتاهای ایران بررسی می شوند. فصل دوم به نخستین تجربه ی ایرانیان در این زمینه می نگرد که در قالب به توپ بستن مجلس شورای ملی چهره ی خود را نشان داد و به براندازی مشروطیت و برقراری حکومت استبدادی انجامید.

فصل سوم درباره ی انحلال مجلس دوم است. برخی از مورخان آن واقعه را کودتا نمی دانند، زیرا دولت زیر فشار روسیه مجبور شد مجلس را منحل کند. به هر حال دوره ی قانونگذاری مجلس پایان یافته بود و تعطیل آن بدون خونریزی و به آرامی انجام گرفت. اما در این بررسی اقدام دولت در برچیدن قوه ی قانونگذاری حرکتی کودتایی شمرده می شود.

فصل چهارم کودتای سوم اسفند را بررسی می کند.

فصل پنجم به 28 مرداد اختصاص دارد.

روش کار در فصل های دوم تا پنجم کمابیش یکسان است. کودتا پدیده ای است که به طور معمول ریشه های سیاسی و اجتماعی ژرفی دارد و پیامد مبارزه یا بن بست سیاسی است. بنابراین، برای آشنایی با علل و زمینه های کودتا، باید ریشه ها را شناخت. یکی از نکته های مهم این است که بدانیم کودتاهای ایران در چه موقعیتی رخ داده اند. برای شناخت موقعیت باید به ماهیت و شیوه ی مبارزه ی سیاسی ی پی برد که در جامعه جریان داشته است. مولف در این فصل ها کوشیده است تا شرایط سیاسی و اجتماعی هر دوره را بشناسد و نیروهای درگیر پیکار سیاسی را مشخص کند. تا اینکه سرانجام به این موضوع رسیده است که کدام نیروهای سیاسی، شیوه های متعارف و قانونی مبارزه را کنار می نهند و به ابزار فراقانونی روی می برند. هدف و انگیزه ی این نیروها نیز باید مشخص شود.

محدوده ی زمانی این پژوهش نیم قرن از تاریخ معاصر ایران است. در این مدت، دولت های بزرگ بیگانه به صورت های مختلف بر سرنوشت کشورتأثیر گذار بوده اند. قدرتمندان جهان در ایجاد زمینه ها و شرایط کودتایی سهیم بودند، در برنامه ریزی و تدارک عملیات، مشارکت داشتند، گاه بر اجرای کودتا نظارت می کردند یا هدایت آن را به دست می گرفتند. برای شناخت کودتاهای ایران، باید به بررسی هدف های سیاسی و شیوه ی کار قدرت های بزرگ نیز توجه داشت. از سوی دیگر، کودتا عملی است که با ابزار و فنون نظامی صورت می گیرد، بنابراین مسائل فنی کودتا را نمی توان کنار گذاشت. بنابراین این پژوهش نمی خواهد تاریخ پنجاه سال ایران را بازگو کند. هدف فصل های دوم تا پنجم بررسی و تحلیل زمینه ها، چگونگی و پیامدهای کودتا در چهار مقطع زمانی مشخص است. رویدادهای تاریخی دستمایه ی رهیابی به چنین هدفی بوده اند. با وجود این، تصور می رود با شناخت آن کودتاها آگاهی گسترده تری از تحولات سیاسی کشورمان به دست می آوریم و از زاویه ای جدید به علل بی سامانی حکومت مشروطه می نگریم. به این ترتیب مباحث فصل یکم دیدگاهی کلی برای بررسی موضوعی کودتاها در اختیارمان می نهند. این دیدگاه در فصل های بعدی به بخش های کوچک و جزئی تقسیم می شود. این جزئیات در حد توان و امکان بررسی می شوند. اگر این وظیفه با دقت و درستی انجام بگیرد، می توانیم با اصولی که درهر یک از چهار دوره بر رفتار سیاسی کودتاگران حاکم بوده اند آشنا شویم. در فصل پایانی، آن اصول با یکدیگر ترکیب می شوند و در چارچوبی کلی در اختیار خواننده قرار می گیرد تا در صورت امکان به الگویی برای کودتاهای ایران دست یابد. این بررسی به صورت مقایسه ای پیش می رود. الگوسازی در فصل آخر بر پایه ی یافته های فصل های پیشین است که هریک به دوره ی تاریخی مشخصی اختصاص دارد.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه

دین و قدرت: خوانشی نو از حاکمیت

دین و قدرت: خوانشی نو از حاکمیت

محمد شحرور

نوشتار حاضر کتابی است که دیالکتیک دین و قدرت را در متن مفهوم حاکمیت بر می رسد و می کوشد از این مفهوم