معرفی کتاب

کتاب و کتابخانه در ایران فراز و نشیب زیادی را به خود دیده است. پادشاهان در طول  دوره خود همواره به کتاب سازی و استنساخ در زمانی که چاپ در ایران رونق نداشت اقدام نموده اند. این امردر دوره ی قاجار نیز همچنان ادامه داشت. کتابخانه ای به دستور ناصرالدین شاه (1275-1228 ش) مخصوص کتب سلطنتی بنا گردید که کلیه ی کتب اعم از  خطی و چاپی، مرقعات نفیس و ...در آنجا جمع آوری گردید و زیر نظر مستقیم وی اداره می شد. بعد از مرگ ناصرالدین شاه و جلوس  مظفرالدین شاه (1285-1275 ش)، کتابدار باشی مجموعه ی مذکور، یکی از همراهان وی بود که از تبریز با او آمده بود. بدین ترتیب بود که علی کتابدارباشی (لسان الدوله) در طول مدت یازده سال سلطنت مظفرالدین شاه از(1313 تا 1324 ق) مدیریت و کتابداری مجموعه مذکوررا بر عهده داشت. اما پس از مرگ مظفرالدین شاه و به تخت نشستن محمدعلی شاه، کتابدارباشی مجبور به واگذاری کتابخانه گردید. وی درطول تصدی اش کتاب های زیادی از کتابخانه خارج و با همدستی تنی چند از درباریان و پسرانش با صحافی مجدد کتاب ها، آن ها را به فروش رسانده بود. بعد از اینکه موضوع سرقت از کتابخانه ی سلطنتی برملا شد، خانه ی وی مورد بازرسی قرار گرفت و بخشی از کتب مسروقه به کتابخانه بازگردانده شد و به دنبال آن لسان الدوله و همدستانش توقیف و به عدلیه جهت بازجویی معرفی و سپس محاکمه گردیدند. در زمان حاضر  سرقت ادبی یا انتحال (به خود منسوب کردن سخن دیگری) به حوزه ی علوم نیز کشیده شده است و امروزه از آن به عنوان «سرقت علمی» نام برده می شود. پژوهش حاضر به این مطلب اختصاص دارد که «رساله مختصر منسوب به لسان الدوله» متعلق به اوست یا استنساخ کتاب «صرالط المستقیم ملکم خان» است. بررسی و تطابق رساله مختصر با صراط المستقیم ملکم خان نشان می دهد که علی رغم تلاش  لسان الدوله و مکتوب او در ابتدای نسخه مبنی بر منسوب نمودن آن به خود، شواهد و قراین نشان دهنده ی این است که وی صاحب اثر نبوده و رساله فوق الذکر همان صراط المستقیم ملکم خان است که وی با دخل و تصرف و همچنین حذف و اضافه هایی متعدد در متن، نسخه را به خود نسبت داده که مصداق عینی از سرقت علمی در دوره ی قاجار است.

شیوه ی گردآوری مطالب دراین کتاب به صورت کتابخانه ای و اسنادی است که در چهار فصل نوشته شده است.

عناوین فصل ها:

فصل اول- مفاهیم نظری: این فصل به مفهوم نظری انتحال و سرقت علمی اختصاص داده شده است.

فصل دوم- سرگذشت کتابخانه سلطنتی: در این فصل نیم نگاهی به علت وجودی تأسیس کتابخانه سلطنتی به زندگی لسان الدوله و شرح  محاکمات  وی و شرکائش پرداخته شده است.

فصل سوم- معرفی نسخه

فصل چهارم- صراط المستقیم ملکم خان یا رساله مختصر لسان الدوله

در دو فصل اخیر نیز  بعد از معرفی نسخه ی صراط المستقیم  به تطابق دو نسخه صراط المستقیم و رساله مختصر، میزان سرقت علمی با ارائه ی استناد، آورده شده است.