معرفی کتاب

نهج البلاغه به عنوان مصحف قدرت، اسفار حکمت و انجیل روحانیت، روح و روان خالصی دارد که شخصیت بزرگ امیر مومنان علی (ع) را بیرون از جامه ی نژاد و برتر از لباس عرب قرار داده است. این کتاب افق روشنی است که برای طلوع روحیات او در هر زمان و هر کشور و هر سرزمینی ظهور کرده است. در واقع همان نقشه ی فکر و ضمیره ی روح و روان او و مظهر منویات مقدسه و زاده ی عنصر جان و دل اوست. زیرا مولای متقیان شخصیتی است بزرگ که زیادتر از محدوده ی عصر خویش است. از این رو انتظار می رود که پیغام او خطه ی حیات را درنوردد و تمامی اعصار را در برگیرد. جهانیان از این منظر اعلی همان علی (ع) را خواهند دید که برای جهان عظیم ترین زمامدار، فرمانده، امیر، مدیر، پیشوا و زعیم است. برای این هدف لازم است که نهج البلاغه به مانند تجزیه ی طیفی از نور تجزیه و تحلیل شود و هر قسمتی که راجع به هر طبقه و هر صنفی است جداگانه کنجانده شود. چه آنکه هز نطقی که بتواند برای نجات نفوس و جلوگیری از هجوم فوج هوا و هوس به سان امیر لشکری از قوای غیبی افواجی به جلوگیری حرکت دهد این همان منطق تواناست. و اگر منطقی برای دستور دادن به اولیای امور بتواند خطابه هایی القا کند تا آنان را به مواضع شبه ناک بینا و به مواقع پیش برد آشنا کند و از اضطراب فکر و لغزش های اندیشه حفظ کند و از سهل انگاری و سستی بترساند همان منطق انسانی است که آمیخته با عقل الهی است.

آیت الله میرزا خلیل کمره ای (1405-1317 ق) از علمای برجسته ی عالم تشیع است. این عالم ربانی افزون بر تکاپوی علمی، در فعالیت های اجتماعی به ویژه تقریب بین مذاهب نیز پیشکسوت بود. وی در چند نویت به ریاست کنفرانس عالم اسلامی برگزیده شد و چندی نیز در دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران به تدریس اشتغال یافت. نوشتار پیش رو دایرة المعارفی است که به منزله ی بلورمنشوری برابر نهج البلاغه ی سید رضی قرار گرفته و اشعه ی آمیخته ی آن را تجزیه کرده است. و هر آن چه از این تجزیه بدست آمده در جزوه و بابی جداگانه نمایش داده است. اجزایی که این دایرة المعارف را تشکیل می دهند مواردی چون؛ خلقت، جنگ، بعثت، قرآن مجید، اسرار احکام و حقوق، معاد،  خلافت و امامت، سیاست، دستور ایالات، تشکیلات مالی، اجتماعیات، اخلاق، عمران و آبادی، آیته دنیا و امم و پیش آمدهای آن، مواعظ، علم النفس، ضبط النفس، عاقبت اندیشی، حقیقت شناسی، بیداری و هشیاریف عرفان، توحید و لاهوت، و سرانجام مناجات و رازداری با سر مقدس جهان را شامل می شود.

کتاب حاضر جلد دوم مجموعه ی دائرة المعارف نهج البلاغه است. در این کتاب به دلایلی که امام علی (ع) را علی رغم میل باطنی مجبور به جنگ کرد، اشاره شده است. آنچه در این کتاب اهمیت دارد، اشراف نویسنده و اطلاعات او نسبت به علوم تجربی زمانه و نیز تحلیل اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران خویش است.