معرفی کتاب

فرهنگ به مثابه شیوه ی زندگی و جهان بینی خاصی که اعضای یک جامعه دارند، تجلی های مختلفی دارد. فرهنگ هر جامعه ای الگوهایی برای زندگی اعضایش فراهم می کند که نه تنها در سطوح کلان بلکه در سطوح خیلی خرد نیز تعریف شده است. به همین دلیل فرهنگ در تمام عرصه های زندگی ما حضور دارد و تداوم هر جامعه منوط به آن است. نظام های فرهنگی همیشه درعرصه های خاصی بیشترین نمود و بازنمایی را دارند. عرصه هایی در زندگی هر جامعه ای هست که اعضای آن جامعه بنیان های فرهنگی خودشان را در آن عرصه ها نه تنها بازنمایی می کنند، بلکه آن ها را برای دیگران و خودشان بازتولید می کنند. این عرصه ها کلیدی تجلیگاه اصلی روح یک فرهنگ و بنیان های اصلی آن است. این بنیان ها صرفا در عرصه ی فکری و معرفتی نیست؛ بلکه بنیان های عاطفی و روحی و معنوی و عقلانی آن فرهنگ عمیقا به هم وابسته اند و در این صحنه های کلیدی تجلی روح فرهگ، نمود پیدا می کنند.

در فرهگ شیعی ایران، کلیدی ترین و محوری ترین جایی که می توان روح این فرهنگ را دید، ماه محرم و عزاداری تاسوعا و عاشورا است. این تجلیگاه روح شیعی نه تنها بنیان اعتقادی و ارزشی، که حتی بنیان های عاطفی و روحی فرهنگ شیعی را نیز به نمایش می گذارد. فرهنگ شیعی بدوم محرم امکان حضور و وجود و تجلی نداشته و ندارد. محرم و صفر است که این فرهنگ را نگه داشته و بستر اصلی تجلی و تداوم این فرهنگ شده است. در عرصه ی ماه محرم و عزاداری عاشورایی است که تشیع فرهنگ خودش را زندگی می کند، آن را می سازد، تجربه می کند و به نسل بعد انتقال می دهد. جامعه ی شیعی تجلی تمام اعتقاداتش در باب حق و باطل را در صحنه ی بزرگ عاشورا روایت می کند و ایمان شیعی اش را در خاک عاشورا پرورش می دهد. به این جهت است که عاشورا نقطه ی ثقل هویت شیعی، ایمان شیعی، فرهنگ شیعی و جامعه ی شیعی است.

در این کتاب تلاش شده که موضوع هیئت های عزاداری به مثابه ی جماعتی آیینی حول سنت های عزاداری به طور عمیق تری مورد بررسی قرار گیرد. محور مباحث تحول این سنت ها و رابطه ی آن ها با تغییرات فرهنگی جامعه ی ایرانی است.

فهرست بخش ها:

بخش اول: رویکردی انسان شناختی به هیئت های عزاداری در ایران

بخش دوم: سنت های عزاداری و تحول فرهنگ ایران شیعی