معرفی کتاب

پژوهش‌های انجام شده در حوزه هنر و معماری ایران به ویژه در عصر صفوی، بیشتر به بینش نمادین و کلیات زیبایی شناسی هنر اسلامی، متأثیر از دیدگاه‌های عرفانی به خصوص اصل وحدت در کثرت پرداخته و یا ارتباط میان هندسه و معنا در هنر و معماری ایران و مفاهیم نهفته در آن را بیان کرده‌اند و اغلب تمایزات و تفاوت‌های تاریخی و منطقه‌ای هنر اسلامی را نادیده گرفته‌اند.

کتاب حاضر می‌کوشد با تمرکز بر تنوع و تکثر الگوهای زیباشناسی در دوره‌های مختلف تاریخ هنر و معماری اسلامی ایران، علت پیدایش این تمایزات را در ارتباط با جریان اندیشه، فلسفه و تفکر حاکم هر دوره تبیین کند.

بخشی از این کتاب برگرفته از رساله دکتری مؤلف با عنوان بازتاب حکمت ایرانی ـ اسلامی بر زیباشناسی هنر ایران (با مطالعه موردی معماری عصر صفوی) است که در سال 1394 دفاع شده است. به دلیل آنکه هدف، نشان دادن تفاوت زبان و بیان زیباشناسی در دوره‌های مختلف و متأثر از اندیشه و فلسفه حاکم بر جامعه بود و با توجه به آن که تألیفات چندانی در این زمینه موجود نیست، مرور هر چند مختصر اندیشه دوران پیش از صفوی و تأثیر آن بر معماری نیز انجام شده است.

در این کتاب تلاش شده است تا گوشه‌ای از تأثیر حکمت و اندیشه بر معماری اسلامی ایران به ویژه در عصر صفوی بررسی شود. بدین منظور، پس از مرور مختصر دوره‌های مختلف پس از اسلام، عصر صفوی به عنوان نقطه اوج حیات فکری اسلامی و شیعی بررسی و تحلیل شده است تا از این طریف، چگونگی تجلی حکمت در هنر اسلامی ایران آشکار شود؛ بنابراین ابتدا سیر اندیشه اسلامی از صدر اسلام تا پایان دوره مغول به اجمال معرفی می‌شود و ویژگی‌های دوره‌های مختلف حیات فکری ایرانی ـ اسلامی و تأثیر آن بر معماری تبیین می‌گردد و پس از آن از مکتب فکری اصفهان با شرح بیشتر سخن گفته می‌شود. در این بخش، معماری عصر صفوی و ویژگی‌های آن، به صورت مفصل‌تری معرفی شده و در نهایت، چگونگی تأثیر اندیشه بر کالبد معماری این عصر تجزیه و تحلیل گردیده و اصفهان عصر صفوی به عنوان نمونه‌ای بارز در زمینه ارتباط تنگاتنگ میان معماری و مکتب متعالی اسلام و الگویی منسجم از شهر اسلامی معرفی شده است؛ زیرا عصر صفوی از زبان زیباشناختی منحصر به فردی برخوردار است که به شکل گیری کی از درخشان‌ترین دوره‌های هنر و معماری ایرانی منجر شده و نمایشی از ارتباط تنگاتنگ میان هنر و مکاتب فلسفی و عرفانی است. هدف این کتاب، بررسی نحوه بازتاب اندیشه ایرانی در صورت و ساختار معماری اسلامی در دوره‌های مختلف تاریخی با تأکید بر دوره صفوی است.

فهرست مطالب:

سخن ناشر

مقدمه مؤلف

پیشگفتار

فصل اول: بازتاب حکمت اسلامی در هنر ایران تا عصر صفوی

فصل دوم: بازتاب مکتب فلسفی اصفهان در معماری و شهرسازی عصر صفوی

سخن پایانی

فهرست منابع