معرفی کتاب

در یکصد سال اخیر حوادث مهمی در عرصه ی مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جهان، رخ داده است. برخی از بحران های سیاسی - اجتماعی ناشی از تحولات قرن یاد شده، عامل انقلاب و دگرگونی بنیادین در منطقه بوده است که انقلاب روسیه در سال 1917 م از جمله این دگرگونی هیا اساسی به شمار می رود. تصمیم، فرمانروایی و اندیشه ی سیاست مداران و حاکمان در منطقه ی قفقاز، ضمن ایجاد تحول سیاسی - اجتماعی در جهان، فرهنگ و زندگی مسلمانان در جوامع اوراسیا را تحت تأثیر قرار داد و دچار تحول نمود. نگارنده در تلاش است تا در راستای شناخت ابعاد تحولات به وجود آمده، نسبت به تحولات مهم و اساسی تاریخ معاصر قفقاز و تغییرات ایجاد شده در عرصه های سیاسی - اجتماعی و همچنین فرهنگی - اقتصادی مرتبط با جامعه ی مسلمانان، آن را تعلیل و تحلیل نماید. در این تحقیق به ویژگی های کلان منطقه ی قفقاز، سیر تحول تاریخی اسلام و مسلمانان در قفقاز تا پایان قرن نوزدهم، اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران امپراتوری روسیه ی تزاری و نیز اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران اتحاد جماهیر شوروی و همچنین اسلام و مسلمانان قفقاز پس از فروپاشی شوروی و راهکارهای برون رفت از موانع تجدید حیات اسلام در قفقاز در دو سطح منطقه ای و داخلی پرداخته شده است. شناخت ظرفیت ملل مسلمان قفقاز به عنوان یکی از اهداف پژوهش و سه هدف دیگر یعنی دریافت تصویری روشن از هویت اسلامی نسل جدید مسلمانان قفقاز، در برابر امواج مهاجم، بستر سازی برای فعالیت راهبردی در جهت قفقاز و پشتیبانی از الگوهای مورد نیاز، تهیه ی کتاب مرجع برای متون آموزشی در حوزه ی قفقاز، در این طرح مورد اهتمام قرار گرفته است. بنابراین این کتاب در صدد ارائه ی تصویری روشن از هویت اسلامی قفقاز جنوبی در قرن معاصر است. نویسنده ضمن تبیین مفاهیم، از دیدگاه تاریخی به پدیده ی حضور اسلام در منطقه پرداخته و چگونگی گسترش آن در قفقاز جنوبی، شاخص های تجدید هویت اسلامی و موانع قابل تصور در مسیر آن را، با ارائه ی راهکارهای برون رفت از موانع، مورد واکاوی قرار می دهد. مطالب در پنج بخش سامان یافته است:

بخش اول: کلیات و مفاهیم

1- کلیات و مفاهیم

2- جغرافیای قفقاز جنوبی

3- تاریخ قفقاز جنوبی

4- ادیان و مذاهب در قفقاز جنوبی

بخش دوم: سیر تحول تاریخی اسلام و مسلمانان در قفقاز تا پایان قرن نوزدهم

1- بررسی عناصر گسترش اسلام در قفقاز

2- تاریخ فرهنگ تشیع میان ملل مسلمانان قفقاز

3- ویژگی های هویت فرهنگی و تمدنی ملل قفقاز

بخش سوم: اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران امپراتوری روسیه تزاری (1917-1829)

1- مظاهر هویت اسلامی معاصر قفقاز

2- سیر تحولات سیاسی - اجتماعی نژاد تزار در برابر مسلمانان

بخش چهارم: اسلام و مسلمانان قفقاز در دوران اتحاد جماهیر شوروی (1991-1917)

1- جریان شناسی (اسلام گرایی) معاصر قفقاز

2- عصر کمونیسم و تهاجم مجدد به هویت اسلامی

3- قرن بیستم و تحولات بنیادی در منطقه

4- تحولات جدید در وضعیت مسلمانان قفقاز

بخش پنجم: اسلام و مسلمانان قفقاز پس از فروپاشی شوروی (2017-1991)

1- فروپاشی شوروی و پیامدها

2- گفتمان انقلاب اسلامی ایران در قفقاز

3- موانع تجدید حیات اسلام در قفقاز

4- راهکارهای عبور از موانع تجدید حیات اسلام در قفقاز