معرفی کتاب

جهان اسلام از دیرباز پیوند عمیقی با واقعه عاشورا و آرمان‌های قیام امام حسین (ع) پیدا کرد و مجموعه‌ای از مفاهیم و اعتقادات ملل حق طلب حول آن نظام یافت و بسیاری از جنبش‌های مذهبی و اجتماعی تحت تأثیر آن شکل گرفت.

مبارزه فرهنگی نهضت‌های شیعی در ایران و متعاقبا رواج اصول فکری و انعکاس تبلیغات آنان در ادب فارسی، به سبب نارضایتی اهل عصر از خلفای اموی و عباسی بسیار مورد توجه بود و غلبگی و رواج شاهنامه نیز سبب شد تا ادیبان توانمند ایرانی هسته‌های اولیه روایات خونخواهان شیعی را شاخ و برگ داده و ضمن انتقال همین باور و برای برجستگی وجوه حماسی و جذب بیشتر مخاطبان، بر موضوع دنباله‌دار انتقام از قاتلان و دشمنان اباعبدالله (ع) متمرکز شوند.

در آغاز و پیرو همین جریان، مجموعه‌ای پراکنده از انتقام‌نامه‌ها در ادب فارسی به وجود آمد که روای اغلب در آن‌ها سعی می‌کرد از بیان کلیشه‌ای مقتل و تمرکز بر آن فاصله گرفته و به نقل کارنامه احوال و کردار یکی از سرداران و پهلوانان حقیقی یا خیالی خون‌خواه یا بعدها هواخواه شیعی بپردازد. گرمی بازار حماسه‌های شیعی تا جایی پیش رفت که به گواه همین روایات، به انتقام خون هفتاد و دو یار امام حسین (ع) هفتاد و دو خروج شیعی علیه دستگاه ناحق خلافت صورت پذیرفت و مجموعه داستانی مدوّنی هم تحت عنوان هفتاد و دو خروج به نقل اخبار آنان پرداخت.

علی رغم اشارات متعددی که به این موضوع شده، تا امروز نسخه‌ای از مجموعه دفاتر هفتاد و دو خروج به دست نیامده، ولی از میان بزرگ‌ترین انتقام‌نامه‌های ادب فارسی که بی تأثیر از همین مجموعه اخبار نبوده‌اند، سه حماسه منثور مسیّب نامه، مختارنامه و ابومسلم‌نامه برجستگی و شهرت زیادی پیدا کردند.

مسیب نامه حماسه‌ای است در گزارش خروج مسیّب خزاعی و مصاف‌های او با یزید و دیگر کارگزاران اموی و مروانی. آرمان قیام خون‌خواهان شیعی در مسیّب‌نامه، سرکوب یزید و آزادی امام زین العابدین (ع) و اهل بیت ایشان از بند و بازپس گیری رئوس شهدا و برگرداندن سرها به مزار هر یک از ایشان است.

مسیب‌نامه بر خلاف نام‌آشنایی امروزین مختارنامه و ابومسلم‌نامه و با وجود چند چاپ کم بهای سنگی و سربی از آن، چنان که باید در دسترس عموم فارسی زبانان ایران قرار نگرفت و بی جهت هم نیست که دیگر به دست فراموشی سپرده شده باشد، حال آن که در این روزها تراجم مسیّب نامه در کشورهای مسلمان همسایه به چاپ چندمین خود رسیده است.

از آنجایی که یکی از مقبول‌ترین روایت‌های مسیب نامه از قول ابوطاهر طرسوسی فراهم آمده است، مصحح بر آن شده تا چاپ شایسته‌ای از آن به دست بدهد. تحریرهای بزرگ و شگفت‌مسیّب نامه متعلق به آسیای میانه به دست آمده که مصحح آنها را هم مد نظر داشته و هر دو را تصحیح کرده است.

فهرست مطالب

جلد اول

مقدمه

نسخه‌شناسی مسیّب نامه

تحریر بزرگ

تحریر کوچک

نسخه‌ها

نسخ منظوم مسیّب نامه

تعزیه‌نامه‌های مسیّب

مسیّب‌نامه‌های چاپ سنگی فارسی

ترجمه‌های خطی و چاپ مسیّب نامه

ترجمه کردی

ترجمه ترکی

ترجمه اردو

ترجمه هندی

دستورشناخت تحریرهای بزرگ و کوچک

مسیّب در روایات تاریخی

شناخت‌نامه راویان مسیّب‌نامه

مسیّب نامه در ادب فارسی

برخی الحاقات مسیب نامه

شناخت‌نامه برخی شخصیت‌ها

وجوه مختلف مسیب نامه

مسیب نامه؛ روایت بزرگ آسیای میانه

جلد دوم

واقعه آمدن مروان بالای موصل و شکست خوردن او

جلد سوم

تحریر کوچک مسیّب نامه به روایت ابوطاهر طرسوسی

ضمایم

کتاب‌نامه

فهارس

مجموعه تصاویر مسیّب‌نامه