معرفی کتاب

سیاحان خارجی در سفرنامه هایی که درباره ی کشورها نوشته اند، صحنه های مختلفی از زندگی اجتماعی مردم را به تصویر کشیده اند. در این سفرنامه ها می توان شرایط اجتماعی فرهنگی، نوع آداب و رسوم و گاه ویژگی های افراد را مشاهده کرد. اگرچه توصیفات و برداشت های سیاحان بی کم و کاست نیستند و به سبب اغراض شخصی یا سیاسی و نیز اشتباهات و استنباط های نادرست، اختلاف و تناقضاتی در آن ها وجود دارد، مطالعه ی این گونه سفرنامه ها و خاطرات، خوبی های بسیاری دارد که برای اصلاح یک جامعه می توان از آن ها سود جست. محققان رشته ی تاریخ از جمله افرادی هستند که از این نوع آثار بسیار بهره می برند؛ زیرا تحقیق و پژوهش درباره ی هر واقعه ی تاریخی، مستلزم وجود مدارک و مراجع مختلف و متعددی است و سفرنامه خود مرجع و مدرکی است که تمام ابعاد زندگی یک جامعه را شامل می شود. کشور ایران به دلیل دارا بودن موقعیت مهم جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی در دوره ی قاجار، کانون توجه و رقابت سایر کشورها قرار گرفت. از این رو افراد مختلفی در قالب مأموران سیاسی، جهانگرد و مبلغ مذهبی با اهداف و انگیزه های گوناگون به ایران سفر کردند. این دوره از نظر تعداد سفرنامه ها و گزارش مستشرقان، دوره ای ممتاز است. گسترش حضور سیاحان خارجی در قرن نوزدهم در ایران، توسعه و فراگیر شدن صنعت چاپ و همچنین پیوستگی دوره ی قاجار با روزگار ما از جمله مهم ترین زمینه هایی است که از یک سو باعث افزایش شمار سفرنامه های سیاحان خارجی درباره ی ایران و از سوی دیگر موجب ماندگاری این آثار و رسیدن آن ها به دست محقق امروزی شده است. کتاب حاضر نیز سفرنامه ی یکی از سیاحان خارجی است که در زمره ی همین آثار قرار می گیرد. در سال 1832 میلادی که هیئت میسیونرها برای بررسی های لازم جهت تبلیغ مسیحیت در سوریه، آسیای صغیر، ارمنستان و ایران در کشور آمریکا تشکیل گردید، تصمیم بر این شد که مبلغانی برای ترویج مسیحیت به ایران و میان آسوری های ارومیه فرستاده شوند. این میسیون ها «میسیون اعزامی نزد نستوری ها» نامیده شدند. نویسنده ی این کتاب نیز مأمور شده بود که درباره ی ایجاد شعبه ی میسیون در تهران یا همدان مطالعه و نظر خود را بیان کند. وی پس از بررسی های لازم، تهران را مهم تر و مناسب تر از همدان تشخیص داد. کتاب پیش رو، شرح مسافرت و اقامت جیمز باست است. او این اثر را پس از مراجعت به کشورش نوشت. در این کتاب اوضاع اجتماعی و حال و هوای حاکم بر شهرها و روستاهای ایران و نیز قحطی رخ داده در آن ایام روایت شده است. برخورد او با حاکمان و مردم معمولی در مناطق مختلف تا حدی خواندنی و در خور توجه است. باست علاوه بر گزارش اداری، نظامی و مالی، اطلاعات مهم و ارزشمندی را از جغرافیای شهرها و مسیرهایی که خود از آن ها عبور کرده است، ارائه می دهد. همچنین تصویری از حرم مطهر امام رضا علیه السلام و توضیحاتی از این مکان مقدس می آورد که نظیرش تاکنون در هیچ یک از سفرنامه های سیاحان خارجی که ترجمه شده اند، مشاهده نشده است. او همچنین از وضع ترکمن های شرق دریای خزر بعد از جدا شدن از ایران موضوعاتی را مطرح می کند. شایان ذکر است که این نویسنده با تاریخ ایران آشنایی نسبی دارد و منابع تاریخی این سرزمین را مطالعه کرده است و حتی پس از بازگشت به کشورش و نوشتن خاطراتش، حوادث و رخدادهای ایران را رصد می کند . اشاراتی تلویحی به آن ها دارد. لازم به ذکر است که مطالب این کتاب در شانزده فصل به خواننده ارائه گردیده است.