معرفی کتاب

علت وجودی این کتاب آن است که کتاب‌های تألیف شده درباره تاریخ ایران یا فقط بر دوره خاصی تأکید دارند یا به یک اندازه به همه دوره‌ها نپرداخته‌اند. از این روز نیاز به کتابی احساس می‌شد که تاریخ فلات ایران را بازنماید. از کسانی بگوید که در این سرزمین زیستند و مردند؛ خالقان فرهنگی که به طرق گوناگون در منطقه و قاره رسوخ کرده است. مؤلفان این کتاب تلاش می‌کنند نه فقط تاریخ ایران عصر جدید، بلکه تا حد امکان کل تاریخ ایران را بازگو کنند. این اولین و شاخص‌ترین تفاوت این کتاب با کتاب‌های دیگری است که درباره تاریخ ایران نگاشته شده است. دوم آن که متخصصان هر دوره با مقالات تخصصی در حوزه مطالعاتشان اطلاعاتی قابل فهم در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان قرار می‌دهند.

مؤلفان این کتاب، مورخ، زبان‌شناس و متخصص در زمینه مطالعات ایارن هستند. آنها کوشیده‌اند چکیده‌ای از تاریخ و فرهنگ ایران را به شیوه‌ای روشن و قابل فهم در اختیار مخاطبان قرار دهند.

این کتاب در شانزده فصل به بررسی جامع دنیای ایرانی (جیحون تا فرات) و تاریخ آن پرداخته و فراتر از مرزهای دولت ـ ملت کنونی رفته است. مرزهای کشورها و امپراتوری‌ها در طول تاریخ دستخوش تغییر می‌شود اما ارزش‌های فرهنگی آنها در جایی که سده‌ها شکوفا بوده طنین می‌افکند و باقی می‌ماند. این چالش‌ها نه‌تنها شالوده تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران را روشن می‌کند، بلکه پژواک آن را در دنیای فرهنگی گسترده‌تر ایران (آنچه ایرانشهر می‌نامیم) که شامل افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس است، نشان می‌دهد. هویت ایرانی که طی یک روند طولانی تاریخی شکل گرفته نیز فراتر از قلمروِ امروزی کشور ایران ظهور و بروز پیدا می‌کند. ایرانیان نه‌تنها شاید مدعی باشند برخی تاجیک‌ها و افغان‌ها ایرانی هستند، بلکه آسیای مرکزی را منطقه‌ای می‌دانند که فرهنگ ایرانی و زبان فارسی در آن شکل گرفت و تحول یافت. در واقع نوعی احساس انسجام فرهنگی وجود دارد که این مردمان را بدون توجه به تغییرات سیاسی و زبانی که در دوران جدید رخ داده به هم پیوند می‌دهد.

پژوهش حاضر سعی می‌کند پیچیدگی تاریخی ایران و ایرانیان را که به تدریج و در ادوار مختلف شکل گرفته است نشان دهد. برای درک تاریخ و مردم ایران باید این تحولات و عناصر استمرار و تغییر آن را بررسی کرد. گذشته به شدت بر تعامل و رفتار اجتماعی و سیاسی امروزی ایرانیان سایه افکنده است. بدون دانستن تاریخ ایران نمی‌توان ایرانیان را درک کرد، ایرانیانی که مانند بسیاری اقوام دیگر تاریخ خود را مقدس و چراغ راه آینده تصور می‌کنند.

از سده هفدهم م؛ یازدهم هـ ق اروپا به شرق گرایش یافت و مطالعه ایران یا پارس یکی از علایق پژوهشگران شد. با تحولات گوناگون، مطالعه درباره ایران جذابیت خود را حفظ کرد و مستشرقین در موضوعات مختلف ایران آثاری نوشتند.

انقلاب اسلامی در ایران چرخشی تمام و کمال از سکولاریسم به اسلام‌گرایی بود و واکنشی در مقابل نفوذ سیاسی و اقتصادی دیرینه اروپاییان و آمریکاییان. تأکید ایران بر استقلال خود در مقابل نفوذ بیگانه و قدرت‌نمایی آن در منطقه، این کشور را برای جامعه دانشگاهی جذاب‌تر کرد.

جایگاه آن به عنوان تنها دولت دین سالار در دنیای کنونی و در عین حال یکی از معدود کشورهای خاورمیانه با شکلی از حکومت انتخابی دلیل دیگر توجه دوباره به ایران بود. حکومت و سیاست‌های منطقه‌ای، تقابل لفظی با اسرائیل، مسئله انرژی هسته‌ای همگی ایران را به کشوری مهم برای مطالعه تبدیل کرد. برای درک این که چرا و چگونه این حوادث رخ داد یا رخ می‌دبهد، باید از تاریخ و سنن ایران اطلاع یافت.

فهرست مطالب

سپاسگزاری

مؤلفان

پیشگفتار

پیش‌گفتار

1. فلات ایران از دوران پارینه‌سنگی تا ظهور شاهنشاهی هخامنشی؛ کامیار عبدی

۲. ایلامیان؛ دانیل تی. پاتز

۳. جامعه اوستایی؛ پرودس آکتور شروو

۴. شاهنشاهی هخامنشی (۵۵۰-۲۳۰ ق. م)؛ علیرضا شاپور شهبازی

۵. ایران در دوران اسکندر مقدونی و سلوکیان؛ اوانجلوس ونتیس

۶. شاهنشاهی اشکانی؛ ادوارت دومبرووا

۷. شاهنشاهی ساسانی (۲۲۴-۶۵۱ م)؛ تورج ساسانی

۸. ایران در آغاز دوره اسلامی؛ مایکل جی. مورونی

۹. ایران در سده‌های میانه؛ نگین یاوری

۱۰. مغول‌ها در ایران؛ جورج ای. لین

۱۱. تیموریان و ترکمانان: گذار و شکوفایی در قرن پانزدهم م/ نهم هـ.ق؛ علی انوشهر

12. صفویان در تاریخ ایران (1501 ـ 1722 م/ 905 ـ 1135 هـ.ق)؛ کاترین بابایان

13. حملۀ افغان‌ها و برآمدن سلسله‌های زندیه و افشاریه (1722 ـ 1795 م/ 1134 ـ 1209 هـ.ق)؛ کامران آقایی

14. ایران در دوران قاجار (1796 ـ 1921 م؛ 1210 ـ 1340 هـ.ق)؛ منصوره اتحادیه نظام‌مافی

15. عصر پهلوی: مدرنیزه شدن ایران در بستر جهانی؛ افشین متین عسکری

16. ایران پس از انقلاب (1979 ـ 2009 م/ 1357 ـ 1388 هـ.ش)؛ مازیار بهروز

سلسله‌های حاکم بر ایران

نمایه