معرفی کتاب

به طور معمول تاريخ مغرب اسلامي در شرق اسلامي، مورد توجه نبوده و بيشتر مورخان اسلامي شرقي، اخبار غرب اسلامي را گزارش نکرده اند. در آن سوي نيز البته به خاطر اهميت شرق اسلامي در انتشار اسلام در غرب آن، و نيز مساله حج، توجه به مسائل شرق اسلامي بوده اما آن نيز چندان گسترده نبوده است.
در حال حاضر نيز اخبار دو سوي در همان محدوده جغرافيايي آنان باقي مي ماند و دو طرف از يکديگر در حالت بي خبري هستند.
يک کار مهم آشنا شدن دو طرف با پژوهش هاي جديدي است که در مباحث علمي و فلسفي و تاريخي صورت مي گيرد. بدون ترديد در حوزه شمال افريقا از الجزاير تا تونس و مغرب ، محققان فراواني وجود دارند که مي توانند در سامان دهي به انديشه اسلامي در عصر جديد موثر باشند. اما مع الاسف ارتباط برقرار نيست.
کتاب الرق يک اثر تحقيقي بسيار مفصل و گسترده است که به صورت پايان نامه دکتري در سال 2000 دفاع شده و سپس در حجم بيش از ششصد صفحه منتشر شده است.
اين اثر به تاريخ بردگي در حوزه بلاد مغرب و اندلس اختصاص دارد، مساله اي که در مقايسه با ساير بلاد ، در آن نواحي، از اهميت بيشتري برخوردار بوده و بعدها بسياري از سياهان از اين مسير به نقاط ديگر در اروپا و امريکا منتقل شده اند.
نويسنده در مبحث اول کتاب خود از سابقه برده داري در بلاد مغرب و اندلس سخن گفته و از زمينه هاي اقتصادي، اجتماعي، سياسي، نظامي و فرهنگي آن سخن گفته است.
فصل دوم کتاب راه هاي برده گيري است که در دو زمينه برده مسلمان و غير مسلمان و بر حسب مناطق جغرافيايي بحث از آن دنبال شده است.
در فصل سوم به تجارت برده پرداخته شده و انواع برده ها از کشورهاي مختلف و قيمت و تجارت آنها مورد بحث واقع شده است.
جايگاه برده در نظام حقوقي و فرهنگي و نيز ادبي از مباحثي است که در بخش دوم کتاب و طي فصول متعدد مورد بحث واقع شده و به خصوص به لحاظ فقه اسلامي به ارزيابي موقعيت برده ها پرداخته شده است.
در همين بخش، فصلي به نقش برده ها در اوضاع سياسي آن نواحي اختصاص داده شده و اين که آنان در جنگها و جهادها چگونه مشارکت مي کردند.
به نظر مي رسد اين اثر يکي از بهترين کارهايي است که تاکنون در زمينه برده داري در محدوده دنياي اسلام آن هم در قرن پنجم و ششم هجري صورت گرفته و الگوي به کار رفته در اين کتاب مي تواند براي بررسي اوضاع برده داري در ديگر نواحي دنياي اسلام نيز بکار گرفته شود.