معرفی کتاب

سرزمین هند موزه ای زنده از تاریخ تمدن ایران است. رابطۀ عمیق و خاصی که دو تمدن ایران و هند در طول تاریخ داشته اند را به ندرت می توان میان دو منطقۀ مشابه دیگر یافت. این رابطه، فراتر از یک هم جواری جغرافیایی، مجموعه ای از ارتباطات فرهنگی و تمدنی بوده که بسیاری از ویژگی ها و تحولات طرفین را تحت تأثیر قرار داده است. حضور فرهنگ هندی در بسیاری از عرصه های فرهنگ مادی و غیرمادی جامعۀ ایرانی بخشی از این ارتباط بوده و تأثیری که ایران بر سرزمین هند از دوره های تمدن هخامنشی و حتی تمدن های ماقبل آریایی فلات ایران داشته، سبب شده است نوعی خویشاوندی عمیق فرهنگ بین این دو حوزۀ تمدنی شکل بگیرد. حتی طی یک دورۀ هشتصد ساله، ایرانیان مهاجر بخش بسیار مهمی از تمدن اسلامی هند را تحت سیطرۀ نفوذ خودشان داشته اند و زبان فارسی، زبان اصلی نخبگان سیاسی و فرهنگی و فکری هند بوده است. این این وضعیت به معنای سیطرۀ تام فرهنگ و زبان فارسی در هند نیست، بلکه بیانگر اهمیت و قابلیت های زبان و فرهنگ فارسی و ایرانی است. مهم تر از همه بیانگر قابلیت های بسیار بالای فرهنگ هندوستان است که برای توسعۀ خودش، به راحتی به شیوه های خلاقانه ای عناصر فرهنگی (زبان، مذهب، هنر و ...) را از سایر سرزمین ها می گیرد و در یک صورت بندی نوین، الگوهای خاص خودش را برای رشد فرهنگی ایجاد می کند.

موضوع بخش های مختلف این کتاب، فرهنگ اسلامی با تأکید بر شیعیان در سرزمین هند است. بررسی محدود این فرهنگ به خوبی، بیانگر تعامل سنت های اسلامی ایران با سنت های مذهبی و فرهنگی هندی در شکل دادن به اسلام و به خصوص تشیع هندی است. نویسنده در کتاب حاضر از یک سو تلاش کرده منطق فرهنگ اسلامی و تمدن اسلامی در هند را ذیل ایدۀ اسلام هندی مورد بررسی قرار دهد و خاص بودن و تمایز آن را با سیر حوزه های تمدنی در جهان اسلام نشان دهد و از سوی دیگر در مطالعۀ فرهنگی شیعی سعی نموده با بررسی عمیق در میان شیعیان لاکنو، این فرهنگ شیعی هندی را به عنوان بخشی کلیدی از همان فرهنگ اسلام هندی مورد واکاوی و تحلیل قرار داده و نشان دهد که تمدن هندی نسخۀ خاص خودش از فرهنگ اسلامی و شیعی را ایجاد کرده است؛ و این کار را به طوری شگفت انگیز و ظریف، به شیوه ای خاص انجام داده که او را از سرنوشت و سرگذشت اسلام و تشیع در ایران و عراق و مصرو ترکیه و... متمایز ساخته است. مبنای این مطالعات بیش از هرچیز مبتنی بر تجربه های میدانی نویسنده از مناطق مختلف اسلامی / شیعی هند است. مطالب در پنج فصل طبقه بندی شده است:

فصل اول: اسلام هندی؛ نگاهی به تمدن اسلامی در هند

فصل دوم: تمدن اسلامی هند؛ شکوفایی صورت های سمبلیک اسلام هندی

فصل سوم: تشیع هندی؛ تاریخ و فرهنگ مسلمانان شیعه در هند

فصل چهارم: آیین های رمضان و شعبان درمیان شیعیان هند

فصل پنجم: سیاست های هویت و تحولات مسلمانان درهند