معرفی کتاب

بیزانس تمدنی است که شناخت چندانی از آن نداریم. تاریخ بیزانس که آن را می توان تداوم ساختارهای فرهنگی و تمدنی یونان و روم باستان قلمداد کرد، اغلب در ضمن پژوهش هایی ارائه شده است که گسترۀ فراگیرتری از تاریخ تمدن غرب را پوشش می دهند. این امر را تا اندازه ای می توان بازتاب رویکرد سنتی غرب مدرن به بیزانس و تمدن ان دانست که به ویژه از عصرروشنگری و متأثر از روایت های موجود به نگرش غالب تبدیل شد. با این حال، امپراتوری بیزانس عمری بیش یک هزاره دارد و مطالعۀ تاریخ آن، چه ازنظر تماس هایی که به مدت چند سده میان بیزانس و ایران ساسانی برقرار بود و چه در پیوند با مناسبات بیزانس و مسلمانان در دورۀ اسلامی، برای ما اهمیت ویژه دارد.

کتاب پیش رو، حیات یکی از دیربازترین نظام های سیاسی، فرهنگی و تمدنی غرب را روایت می کند. حیات سیاسی و تمدنی بیزانس بیش از یک هزاره دوام یافت و هر کتابی که بخواهد گزارشی مورد قبول از آن به دست دهد، باید زمینۀ بحث را با بررسی نهادها و موضوعاتی آغاز کند که بستر ظهور این تمدن بود. ضمن اینکه نباید از سرنوشت این امپراتوری و طرفی غافل شد که به واسطۀ آن ها تأثیر فرهنگ بیزانسی ادامه یافت. با در نظر گرفتن همۀ این مسائل، ساماندهی این کتاب و دایرۀ شمول و کانون تمرکز آن به تأمل جدی نیاز داشته است. در نگارش این کتاب هم اختصار در نظر بوده است و هم جامعیت. یک روایت سیاسی سنتی ارائه شده است که مخاطب آن به طور خاص خوانندگانی اند که یا شناختی از بیزانس ندارند یا آن را کم می شناسند. در عین حال، چهارچوب وقایع نگارانۀ کتاب به نحوی طرح ریخته شده است که گسترۀ عظیم جغرافیایی، زمانی و مضمونی تاریخ بیزانس را ترسیم نماید و به خواننده امکان دهد تا تغییرات دامنه دار این تمدن در گذر زمان را رصد کند. نوشتار حاضر مشتمل بر شانزده فصل است که عناوین آن به شرح زیر است:

فصل یکم: بحران قرن سوم

فصل دوم: احیای دیو کلتیانی

فصل سوم: عصر کنستانتین کبیر

فصل چهارم: قرن چهارم: کنستانتیوس دوم تا تئودوسیوس یکم

فصل پنجم: قرن پنجم

فصل ششم: عصر یوستی نیانوس

فصل هفتم: «عصر تاریک» امپراتوری بیزانس: پایان قرن ششم و هفتم

فصل هشتم: سلسلۀ ایسوری و غائلۀ شمایل شکنی

فصل نهم: تداوم غائلۀ شمایل

فصل دهم: سال های نخست سلسلۀ مقدونی

فصل یازدهم: اوج قدرت بیزانس

فصل دوازدهم: سلسلۀ کومنه نوی

فصل سیزدهم: پیامد جنگ صلیبی چهارم

فصل چهاردهم: سرآغاز انحطاط

فصل پانزدهم: زوال امپراتوری

فصل شانزدهم: بیزانس پس از سقوط قسطنطنیه