معرفی کتاب

به طور معمول وقتي ابن اثير گفته مي شود مقصود ابن اثير مولف کتاب الکامل في التاريخ يکي از موسوعه هاي بزرگ تاريخ اسلام است. هموست که کتاب اسد الغابه في الصحابه را نوشته و همين طور کتاب اللباب في تهذيب الانساب را که در واقع تلخيص الانساب سمعاني است. نام اين ابن اثير، عزالدين ابوالحسن علي بن محمد (م 630) است.
وي يک برادر کوچکتر دارد با نام ضياء الدين ابوالفتح (م 638) که اديب بوده و کتاب المثل السائر في ادب الکاتب و الشاعر و آثار ديگري را نوشته است.
اما برادر بزرگتر ابوالسعادات مبارک بن محمد (م 606) است که از محدثان معروف است و دو کتاب مهم که از وي منتشر شده يکي النهايه في غريب الحديث و ديگري جامع الاصول في احاديث الرسول است.
اکنون کتاب جديد المختار من مناقب الاخيار در شش مجلد ، پنج مجلد متن و يک جلد فهارس از اين برادر يعني مبارک منتشر شده است.
اثر حاضر ، يک اثر شرح حال نگاري و به اصطلاح عربي در علم تراجم است. اين قبيل آثار هر کدام ويژگي خاصي دارد و به طور معمول کساني که علائق عارفانه يا صوفيانه دارد شرح حال کساني را انتخاب مي کنند که بتوانند از وي جملاتي حکيمانه و در جهت تربيت بيان کنند. دانش تراجم در گذشته يک گرايش اصلي اش گرايش تربيتي و به قصد آشنا ساختن مردم - حتي مردم عمومي - با زندگي نامه بزرگان و ارائه فرهنگي از افکار و اعمال آنها بود.
کتاب مفصل المختار في مناقب الاخيار همان گونه که از نامش پيداست شرح حال اخيار يا نيکان است کساني به حسب عقيده مولف از نيکان روزگار بوده اند. بنابرين ما در مقابل کتابي قرار داريم که همانند کتاب حليه الاولياء ابونعيم اصفهاني و صفه الصفوه ابن جوزي در شرح حال افرادي که منتسب به اولياء اللهي و تصوف و عرفان هستند نوشته شده است. وي در اين کتاب از آثار پيشينيان از جمله همين حليه الاولياء استفاده برده است.
اولين بخش کتاب شامل شرح حال عشره مبشره است که به عقيده سنيان رسول خدا (ص) وعده بهشت به آنان داده است. اين بخش تا ص 181 مجلد اول ادامه يافته است. پس از آن شرح حال سه تن از صحابه منتخب آمده است که ابي بن کعب و انس بن مالک و انس بن نضر هستند. سپس به زندگي تابعين و ديگر علما بر حسب ترتيب الفبا پرداخته شده است.
جالب اينجاست که در ابتداي هر حرف، چند صحابي انتخاب مي شوند. همان طور که در حرف الف آن سه نفر بودند در حرف باء، شرح حال براء بن معرور، براء بن مالک و بلال آمده است. به همين ترتيب تا پايان کتاب شرح حال شمار فراواني از از علما و چهرهاي برجسته شش قرون نخست اسلامي را مي توانيم در اين کتاب بيابيم.
تا پيش از آغاز شرح حال زنان که از نيمه هاي مجلد پنجم آغاز شده شرح حال 518 نفر در اين کتاب آمده و اين نشان مي دهد که ذيل نام هر کس، شرحي مفصل از وي و کلمات و جملات منسوب به او آمده است.
از ص 194 تا 290 يعني از شماره 519 تا 585 شرح حال تعدادي از زنان مشهور دنياي اسلام هم آمده است.
باقي اين مجلد داستان هايي است مربوط به اشخاصي از عرفا که نامشان مشخص نيست اما در داستان محل آنها اشاره شده و مولف بر حسب شهرها آن قصص را آورده است. مثل اين که يک زن عابده اي در مکه بود که چنين و چنان... وي اين قبيل شرح حال ها را بر حسب نام شهر ها و به صورت الفبايي آورده است.
کتاب بسيار عالي و با حروف چشم نواز چاپ شده و فهارس آن هم که در مجلد ششم است بسيار سودمند است. با انتشار اين اثر مي توان در زمينه تاريخ تصوف اطلاعات تازه اي به دست آورد.