معرفی کتاب

صد سال است که از مشروطه مي گذرد و هنوز هم نزاعهاي موجود در کشور ما درست مثل همان روزهاي مشروطه در جريان است. همين قاعده در باره مصدق و شريعتي هم صدق مي کند. در طول حکومت جريان دوم خرداد يک مرتبه دهها عنوان کتاب در باره مصدق نوشته شد. همه يک طرفه بود و معمولا فارغ از تحقيق و بيشتر تلاش براي بازي کردن با اين قبيل اشخاص و استفاده سياسي از آنها. آن زمان گرچه جريان مقابل در داخل کاري عليه مصدق نکرد اما در خارج از کشور آثاري در اين زمينه منتشر شد. اين باره نه سوي کساني که فرضا وفادار به آيت الله کاشاني يا فدائيان اسلام بودند بلکه از طرف کساني که به دفاع از شاه مطالبي در باره مصدق نوشتند. يکي از آنها که به تازگي چاپ شده است همين کتاب نگاهي به کارنامه سياسي دکتر محمد مصدق است که توسط آقاي جلال متيني نوشته شده است. <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

اين کتاب صورت زندگينامه دارد و تلاش کرده است تا مروري بر زندگي دکتر مصدق در همه ابعاد از آغاز تا نهايت کار وي داشته باشد.

دربخش اول زندگي وي از تولد تا پايان تحصيلات عاليه در اروپا مرور شده است. از جمله اين که نماينده دوره اول اصفهان شد و اعتبارنامه اش در مجلس رد شد. وي عضو جامع آدميت يا مجمع انسانيت بوده و با از اجازه از محمدعلي شاه عازم تحصيل در اروپا شده است. در باره تز دکتري وي هم در همين جا صحبت شده است.

بخش دوم خدمات دولتي در دوران قاجاريه از سال 1296 تا 1302 شمسي است. معاونت وزارت ماليه. تلاش براي مهاجرت و کسب تابعيت سويس، ملاقات با کاکس عاقد قرارداد 1919، ولايت فارس و استعفاي از آن به پيشنهاد فريزر. وزير ماليه و کسب اختيارات از مجلس و داشتن گارد محافظ و والي آذربايجان و فرستادن سوقات براي وزير جنگ، وزارت خارجه و رابطه گرم دکتر مصدق با عامل اصلي کودتا و روايت هاي منحصر به فرد از مصدق.

بخش سوم: نمايندگي در دوره پنجم مجلس با مباحثي از قبيل: عضويت مصدق در کميسيون مشورتي سردار سپه، سکوت در برابر طرح تغيير سلطنت به جمهوريت، مدرس عليه جمهوريت، دکتر مصدق و تلاش براي آشتي وليعهد و سردارسپه، سکوت دکتر مصدق در باره اسيتضاح دولت، دکتر مصدق و نجات خوزستان، موافقت با سلب فرماندهي کل قوا از احمد شاه، و فهرست ملاقاتهاي مصدق با سردار سپه در سالهاي 1302 – 1304

بخش چهارم: نمايندگي دوره ششم مجلس در دوران رضا شاه. دکتر مصدق قسم نخورد، ايفاي نقش مخالف، مخالفت با لوايح ضمن تقدير از رضاشاه، چهره مذهبي دکتر مصدق، مصدق: حضرت رسول اکرم و پيغمبر خاتم سلطان ايران است، مصدق و تقاضاي اجراي حکم محارب با خدا براي وثوق الدوله، مخالفت با راه آهن سراسري، آخرين نطق تاريخي.

بخش پنجم: خانه نشيني، زندان، آزادي و بازگشت به دنياي سياست با مباحثي در باره نحوه زنداني شدن، بيماري مزمن غش و اقدام به خودکشي، شفاعت محمدرضا وليعهد، دکتر مصدق زنداني استثنايي، بازگشت به سياست، پيشنهاد نخست وزيري از سوي محمد رضا به مصدق و جواب مصدق که نخست وزيري را به شرط موافقت انگليس ها مي پذيرم و ديگر هماهنگي ها ميان سياست انگليس و مصدق.

بخش ششم: نمايندگي در دوره چهاردهم مجلس و وقايعي که در مخالفت با سيد ضياء گذشت. اظهار مخالفت با قرارداد تمديد شده نفت زمان رضا شاه. و....

بخش هفتم از پايان دوره چهاردهم تا آغاز دوره شانزدهم

بخش هشتم نمايندگي در دوره شانزدهم

بخش نهم: دوران نخست وزيري

بخش دهم دوران نخست وزيري از ارديبهشت 31 تا 25 مرداد 32

بخش يازدهم دکتر مصدق و همکاران وي پس از 28 مرداد

پيوست اول آراي مختلف دکتر مصدق در باره راه آهن

پيوست دوم: سلطان احمد شاه قاجار در اسناد داخلي و خارجي

پيوست سوم: نفت، قرارداد دارسي و قرارداد جديد 1312

پيوست چهارم: حقايقي چند در باره تير 31 و 28 مرداد

پيوست پنجم: وضع صحي دکتر مصدق.

در باره اين کتاب بايد توجه داشت که اولا نويسنده ديدگاه منتقدانه مشخصي از زاويه مشخصي دارد اما به هر روي مطالبي که برخي پنهان کرده اند در اين کتاب شرحش آمده است. به علاوه اين اثر هم مانند آثاري که مدافعانه نوشته شده، به طور معمول و به عکس آنها، خالي از بغض نيست. اما چه کنيم که منابع تاريخي ما همين ها هستند و همان طور که در ابتدا اشاره کردم نزاع بر سر اين افراد هيچ گاه خاتمه نخواهد يافت.

شگفت آن که همين روزها کتاب ديگري هم در خارج از کشور با نام «گوشه هاي ناديده و يا فراموش شده از محمد مصدق» از محمد مجزا (امريکا، بهار 1385) به بازار آمده است. اين کتاب هم که در بيش از 420 صفحه منتشر شده عليه مصدق بوده و البته ارجاعات روشني ندارد.