۳۶۶۷
۰
۱۳۸۴/۱/۲۶
مساجد بازار تهران در نهضت امام خميني

مساجد بازار تهران در نهضت امام خميني

پدیدآور: فرشيد مهري

معرفی کتاب

مدرسه و مسجد و بازار سه رکن انقلاب اسلامي هستند که از ديرباز در ساختار «شهر اسلامي» در ارتباط و پيوند با يکديگر بودند. اهميت بازار و مدرسه و مسجد و ارتباط آنها با يکديگر به تاريخ گذشته ايران بر مي گردد. اينها معمولا در کنار هم ساخته مي شدند و به نوعي در ارتباط با يکديگر بودند.
در جريان مشروطه، بازار نقش محوري داشت و سران آن حرکت بعد از روحانيت و شماري از منورالفکرها، عبارت از برخي از سران بازار بودند.
بعدها در دوره رضاخان به موازت از ميان رفتن همه نهادهاي مدني و ديني، بازار هم به مقدار زيادي سرکوب شد تا آن که مجددا در نهضت ملي شدن صنعت نفت نقش خود را تا حدودي احياء کرد.
از آنجا که برخي از بازاري هاي متدين همزمان طلبه – بازاري بوده و در درس هاي طلبگي که در مدارس علميه کنار بازار بود شرکت مي کردند، به آرامي بازار وارد عرصه سياست شد و به طور طبيعي از روحانيت و مرجعيت جانبداري کرد.
بر اين نکته بايد پاي فشرد که بازار به همان مقدار که همراهي با روحانيت داشت از جريان روشنفکري اعم از نحله هاي چپ و راست دور بوده و به هيچ روي ميانه اي با آنان نداشت.
در جريان پديد آمدن حرکت هاي چريکي از نوع چپ، به مانند سازمان چريکها و سازمان مجاهدين بسياري از فرزندان بازاري هاي متدين که به دانشگاه آمده بودند از آن طريق وارد اين گروه هاي چپ شدند و به دليل منحرف شدن از دين و وارد شدن در گردونه افکار الحادي باعث سرشگستگي خانواده هاي خود شدند.
مقابله اين گروه ها با بازار، حتي آنها که مذهبي هم بودند بيشتر تحت تأثير رواج انديشه هاي مارکسيستي بود که در ميان آنان نفوذ کرده بود. نبايد پنهان کرد که نوعي تفکر ساده زيستي در خود دين هم وجود داشت که گاه با آن افکار خلط مي شد. تأثير تفکر ساده زيستي در چند سال پيش از انقلاب و در انقلاب و پس از آن يکي از مسائل قابل بررسي است.
حسينيه ارشاد هم به رغم آن که به خصوص از سال 49 به بعد تحت تأثير جريان هاي روشنفکري قرار داشت باز از بازار تغذيه مي کرد و بسياري از کساني که در رأس آن بودند و به خصوص خود محمد همايون از سرمايه داران بنام بودند. تا آنجا که مي دانيم وي صاحب کارخانه پلارد بود.
اما مساجد بازار شامل چندين مسجد مي شد که به شدت سياسي بود و طي سالهاي بعد از 29 چندان سياسي شد که حکومت پهلوي را به ستوه آورد. بعد از تشکيل ساواک براي اين مساجد پرونده درست شد که در حال حاضر آن پرونده ها موجود است و اميدواريم به طور کامل اسناد موجود در آنها به چاپ برسد.
کتاب «مساجد بازار تهران در نهضت امام خميني» اثري است که بر مصاحبه هاي شفاهي با برخي از گردانندگان اين بازارها و بر اساس خاطرات آنان نوشته شده است. مسجد سلطاني، مسجد سيد عزيزالله و مسجد آذربايجاني ها سه بازاري است که در اين کتاب مورد بحث قرار گرفته است.
در هر بخش ابتدا تاريخ آن مسجد بيان شده و سپس به شرح جزئيات وقايعي که در آن مسجد در ارتباط با نهضت امام خميني رخ داده پرداخته شده است.
همه اين مساجد در نوع اين فعاليت هاي شرکت داشتند اما برخي درگير جريان هاي خاصي هم بودند. براي مثال فدائيان اسلام در مسجد حاج عزيزالله نقش فعالي داشتند. چنان که سخنراني هاي آقاي فلسفي در اين مسجد بر ضد بهائيت بسيار پرسروصدا بود.
پيش از کتابي خاص در باره مسجد جليلي نوشته شده بود که آن هم بر اساس خاطرات شفاهي بود.
در هر دو کتاب افزون بر خاطرات شفاهي از بخشي از اسناد موجود در پرونده هاي موجود در مرکز اسناد نيز استفاده شده است.
هنوز چندين مسجد و کانون مانده است که بايد در باره آنها کار شود. برخي از اين مساجد مانند مسجد موسي بن جعفر يا مسجد قلهک يا مسجد الجواد يا مسجد قبا يا کانون توحيد از مراکزي هستند که بايد در باره آنها هم تحقيقاتي چه به صورت ميداني و چه اسنادي صورت گيرد.
نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

زبان و اندیشه در جهان اسلام

زبان و اندیشه در جهان اسلام

محمود محمدعلی

اثر پیش رو تلاش شایسته ای در زمینۀ روایت زبان عربی به عنوان زبان تفکر قدیم ماست. روایتی که چون قوام

منابع مشابه بیشتر ...

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

محسن رفعت

کتاب پیش رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را د

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

دیوید مک لین

کتاب حاضر با تکیه بر منابع و اسناد دست اول، دورنمایی از جایگاه ایران در رقابت روس و انگلیس در اواخر