مقدمه
روزنامه استوار باثبات‌ترین روزنامه قمی در دوران معاصر است. حتی روزنامه‌هایی که پس از انقلاب در قم منتشر شده‌اند، از لحاظ استمرار هنوز نتوانسته‌اند به جایگاه آن دست یابند. شاید بتوان صاحب امتیاز آن (ابوالفضل طهماسبي) را اولین روزنامه‌نگار قمی نیز به حساب آورد. هرچند قبل از استوار دو هفته‌نامه و یک مجله در قم منتشر شده، اما به فاصله اندکی به محاق رفته‌اند1. انتشار روزنامه و استمرار آن در دورانی که به گفته وی «نسبت به روزنامه بدبین بودند2» کار آسانی نبود. طهماسبی باید در این سال‌ها رعایت جوانب زیادی را می‌کرد. از یک طرف با رضا خان و محمدرضا پهلوی روبه رو بود. در دوران رضا خان چون اوان کار استوار بود طهماسبی باید بیشتر مراعات رژیم را می‌کرد. به همین دلیل اخبار اقدامات و فعالیت‌های او به خوبی پوشش داده می‌شود.
اما طهماسبی از طرف دیگر در شهری می‌خواست روزنامه‌نگاری کند که هم زیارتی و مذهبی بود و هم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری حوزه قم را به تازگی تأسیس كرده بود3. با توجه به آنچه گفته شد، کار طهماسبی در قم مشکل بود؛ به همین دلیل منش او بينابینی بود. درباره مشی و مرام استوار، در همین نوشتار بیشتر خواهید خواند. آنچه می‌خوانید مروری بر سال اول انتشار روزنامه استوار و سپس برخی اخبار مهم آن است، اما مروری بر زندگی ابوالفضل طهماسبی:

برگی از روزنامه زندگی
ابوالفضل طهماسبی به سال 1280ش در قم متولد شد و در دهم مرداد سال 1354ش بدرود حيات گفت و در قبرستان شيخان قم مدفون شد. وي روزنامه استوار را از سال 1314 تا 1354 منتشر كرد «و در طول مدت انتشار دچار مشکلات فراوانی بوده، نشیب و فرازهای زیادی را دیده، در مبارزات سخت و دشواری وارد شده است»4. این دشواری‌ها به علت مشي سياسي او بوده که چندين بار مورد اعتراض قرار گرفته است. در رجال قم درباره وي مي‌نويسد:
«نويسنده و روزنامه‌نگار، صاحب روزنامه استوار قم داراى مشى آزادى‌خواهانه و مدافع مردم است. ايشان به علّت مشى مخصوص به خود مورد تعرّض حتى جرح و ستم مخالفين واقع شده، ولى همچنان به اصول افكار خود وفادار است»5.
آنچه به مشکلات استوار مربوط می‌شود احتمالاً از سال‌های پس از مرداد 32 بوده است. کسانی که طهماسبی را دیده‌اند از استقلال رأی، ایستادگی و رابطه او با علما در این زمان خبر می‌دهند. گویا با تولیت آستانه نیز درگیر شده و همین باعث ایجاد مشکلات از طرف رژیم برای او شده است.
بازماندگان ابوالفضل طهماسبی اکنون اطلاعات زیادی از او دارند که متأسفانه پس از چند بار تماس، ارتباط با فرزند او میسر نشد. فرهنگیان و دوستان وی نیز خاطرات زیادی دارند که به طور جداگانه باید منتشر شود.

خط مشی استوار
اولین شماره روزنامه استوار در تاریخ 24 تیر 1314 منتشر شد و تا سال 1354 به مدت چهار دهه به عمر خود ادامه داد و چهرۀ مطبوعاتی قم در قبل از انقلاب را تشکیل داد. شاید بتوان گفت مطبوعات قم با استوار شناخته می‌شود. شهر زیارتی قم هنگام تولد استوار در حال تجربۀ دو هویت جدید بود، یکی اقدامات آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری در مستحکم کردن پایه‌های حوزۀ علمیه قم و دیگری تلاش‌های دین‌ستیزانه رضاخان‌به همراه اقدامات اصلاحی او بود.
نمایندگان هر دو جریان را در روزنامۀ استوار نیز می‌توان دید. کسانی امثال محمد تقی اشراقی در استوار به دفاع از دین و مذهب می‌پرداختند. براي مثال می‌توان به شماره‌های 47، 7 خرداد و 48، 12 خرداد و 50، 21 خرداد و 51، 25 خرداد و53، 4 تيرماه 1315 اشاره کرد و از طرف دیگر علی‌اکبر حکمی‌زاده نیز دیدگاه‌های اصلاح‌طلبانۀ خود را ترویج می‌کرد که می‌توان به شماره‌های 19، 9 آذر و 20، 16 آذر 1314 اشاره کرد6.
به علت آن که فقط سال اول روزنامۀ استوار در دسترس بود، در همین محدوده هم می‌توان قضاوت کرد. استوار در سال‌های 1314 و 1315 مشی بینابین را در پیش گرفته بود. به همین علت هم اخبار و وقایع کشف حجاب در قم و جاهای دیگر را پوشش می‌داد و از اقدامات رضاخان تمجید می‌کرد و هم به جو مذهبی قم نظر داشت، البته در حکومت مستبدانه رضاخانی نیز راهی دیگر نبود. بدین روی، برای پی‌گیری روند کشف حجاب در قم و یا افکار تجدید نظر طلبان در قم، روزنامۀ استوار اطلاعات دست اولی به ما می‌دهد که در اسناد و منابع تاریخی یافت می‌شود. استوار کسانی را که در قم با کشف حجاب و به گفتۀ آن روز، «نهضت جدید بانوان» همراهی می‌کردند و جشن و بزرگداشت برگزار می‌کردند نام می‌برد و مراسم‌ها را پوشش خبری می‌دهد. متأسفانه دوره کامل این روزنامه نه در بین بازماندگان و نه در کتابخانه‌های قم و تهران یافت نمی‌شود و نمی‌توان یک بررسی جامع درباره آن انجام داد. آنچه مبنای این نوشته قرار دارد، همان‌گونه که پیشتر ذکر شد، سال اول این روزنامه است، البته بخش اعظم این روزنامه پیدا شده و اکنون در حال عکس‌برداری است.

روزنامه‌نگاری استوار
ابوالفضل طهماسبی در شماره اول به بیان مرام و اهداف روزنامه استوار پرداخته و خط مشی خود را بیان می‌کند. وی هدف استوار را چنین بیان می‌کند: نخستين آرزوي ما طرفداري توسعه و ترقي اقتصاديات (اعم از فلاحت، تجارت، صناعت) است. بنابراین آنچه مورد توجه استوار در سال اول می‌باشد مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است و به همین دلیل در پوشش اخبار خود کمتر به طرف اخبار سیاسی و تحولات سیاسی آن زمان می‌رود. آنچه نیز پوشش می‌دهد تحت تأثیر جو رضاخانی است. حتی از شمارۀ 26 که استوار از هفته نامه خارج شده و سه روز در هفته منتشر می‌شده در زیر آرم آمده: مصور،‌اقتصادي، علمي، اجتماعي‌، ادبي و نامی از سیاست نیست. استوار اگر خبر فساد یک مقام یا واقعه‌ای سیاسی را منتشر می‌کند، تلطیف شده رژیم رضاخانی است یا آن فرد دیگر یک مهره سوخته است.
به طور مثال وقایع تاریخی دوران رضاخان مثل فساد اداری در وزارت طرق (راه) که کسانی مثل علي منصور وزير طرق، رضا افشار وزیر سابق طرق و محمد حسین آیرم رییس شهربانی در آن دست داشتند در روزنامه استور انعکاس خبری داشته است. با وجود اين اخبار مذاکرات وزرا، سران و نمایندگان سیاسی در روزنامۀ استوار منعکس می‌شده است.
اما در سطح بین‌الملل مهم ترین خبر دنیا در این زمان، جنگ جهانی دوم بوده که تقریبا در همۀ شماره‌های سال اول روزنامۀ استوار می‌توان از آن خبری یافت.
وجهۀ اجتماعی استوار را می‌توان در واکنش مردم قم به کشف حجاب و دیگر اقدامات رضاخان دید. استوار در این زمان از تأسیس مدارس جدید، راه اندازی کلوپ ورزش برای جوانان منورالفکر، اقدامات ادارۀ معارف، حتی ایجاد راه آهن و ... خبر می‌دهد که عده‌ای از مردم قم از آن استقبال کرده‌اند، اما از طرف دیگر با مشاهدۀ آمار می‌توان دریافت شهر قم به علت ویژگی‌های خاص خود در مقابل موج اصلاحات رضاخانی مقاومت می‌کرده است. ورود مدرنیته با لوازم آن کم‌کم چهرۀ شهر قم را تحت تأثیر قرار داده و بدین روی برای مطالعۀ وضعیت اجتماعی قم در دورۀ رضاخان و پس از آن می‌توان از روزنامۀ استوار نکات نابی استخراج و تحلیل کرد، البته پوشش خبرهای ملی نیز در استوار حائز اهمیت است که نباید فراموش شود.
همانطور که پیش‌تر گفته شد، روزنامۀ استور در قم وجهۀ مذهبی داشت، به همین علت اخبار مذهبی و وضعیت اسلام و مسلمانان در دنیا را نیز با اشاره به مسلمانان اروپا، آسیا، پوشش می‌داد. براي مثال به شماره‌های40، 42 و 58 مي‌توان اشاره کرد که مسلمان شدن هندوها در هند یا کوچک ترین حکومت اسلامی در آلبانی بررسی شده است. البته بعضی مواقع این مطالب از جاهای دیگر برداشته شده، اما باز هم توجه روزنامۀ استوار را برای جذب مخاطب در شهر قم نشان می‌دهد.
روزنامۀ استوار در بعد اقتصادی نگاهی کلان به وضعیت شهری قم داشته است. پس از دورۀ قاجار قم تحولاتی را پشت سر گذاشت که حائز اهمیت است. در دورۀ رضاخان تحولات شهری قم شتاب بیشتری گرفت. پس از آن با تشکیل شهرداری اقداماتی صورت گرفت که چهرۀ شهر قم را متحول کرد. کشیدن خیابان‌های جدید مثل ارم، امام خمینی (ره) کنونی، ساخت بیمارستان دولتی فاطمی، مطالعات ساخت سد، تأسیس کارخانه ریسباف و ... از جملۀ این کارها بود. درج اخبار کشاورزی و به گفتۀ آن روز فلاحت از دیگر کارهای استوار بوده است. روزنامۀ استوار همانگونه که در شمارۀ اول تأکید کرده، پی‌گیری رونق اقتصادی قم در تمام زمینه‌ها را وظیفۀ خود می‌دانسته است. به همین علت با اشتیاق فراوان اخبار تحولات اقتصادی شهری را درج می‌کرده و از طرف دیگر مطالبات شهر قم در زمینه‌های مختلف را با مسؤولان شهری و کشوری در میان می‌گذاشته است.
فرهنگ و ادب در روزنامۀ استوار جایگاه محکمی داشته است. استوار در این زمینه از نویسندگان قمی و ملی استفاده می‌کرده است بدین روی، می‌توان داستان‌های ادبی، شعر و رمان با درون‌مایه‌های مذهبی، سیاسی، اجتماعی، عاشقانه، پندآموز و ... در آن دید. در روزنامۀ استوار، نظامی شاعر معروف همیشه با پسوند قمی به کار می‌رود (براي مثال ش 34-35)و این حب الوطن فراموش نمی‌شود، البته این طبق گفته برخی تذکره‌نویسان است که نظامی را از توابع قم می‌دانند.
اشعاري از شعراي قمي مانند اعتمادي، بهمني، اخگر، داستانهاي ادبي به صورت پاورقي از حجازي، سعيد نفيسي و حتی صادق هدايت در ش 41 مشاهده می‌شود. اخبار انتشار مجلات و روزنامه‌های ادبی و غیر ادبی مانند انيس، عصر امروز از دیگر کارهای روزنامۀ استوار بوده است.
کار دیگر استوار در زمینه فرهنگ و ادب، انتشار لغات جدید فرهنگستان ادب بوده که در ش 24- 25 می‌تون دید.
يادداشت‌ها و مقالاتی با موضوعات مختلف از سيد‌علي آل ياسين از كاشان، فضل‌الله صادقي ع. پور، جلال صالحي، علي‌اكبر حكمي‌زاده، عبدالله شمس مدهوش، دكتر تمدن، سعيد نفيسي و حجازي در استوار وجود دارد. جلال صالحي که مدتی در سال اول استوار سردبیر بوده و طهماسبی را یاری می‌کرده، يادداشت‌هاي تاريخي با عنوان «طبابت علماي اسلامي در قرون وسطي» در استوار دارد.
از نويسندگان معروف قمی كه در اين روزنامه مقاله می‌نوشته‌اند، استاد فقيد علي‌اصغر فقيهي مي‌باشد. وي خود به اين موضوع اذعان كرده است: نويسنده اين سطور در اوايل كه تازه به كار تدريس آغاز كرده بود؛ يعني از سال‏هاي 1319 و 1320 به بعد، در تنها روزنامه آن روز قم (روزنامه استوار) به مديريت حاج ميرزا ابوالفضل طهماسبي، سلسله مقالاتي در موضوع‏هاي مختلف مي‏نوشت7.

جذب آگهی
روزنامۀ استوار پس از آن که هویت واقعی خود را پیدا می‌کند، در جذب آگهی نیز موفق بوده است. آگهي‌هاي مختلفی مانند آگهي دندانپزشكي ابوالحسن عربشاهي‌، ش 51، آگهي‌های مناقصه، مزايده، آگهي ترك اعتياد، آگهي براي شركت سهامي تجارتي قم و ... در روزنامۀ استوار به چشم می‌خورد که به بنیۀ مالی آن کمک می‌کرده است. پس از مدتی نیز با راه اندازی ادارۀ ثبت و الزام مالکین و مردم به ثبت املاک خود و دریافت سند و دیگر کارهای اداری آن کمک دیگری به استوار می‌شود و آن انتشار آگهی‌های ثبتی است که در همین سال اول و تقریبا از شش ماهه دوم می‌توان آن را دید. در بعضی مواقع آن قدر این آگهی‌ها زیاد بوده که یک سوم روزنامۀ استوار را در برمی‌گرفته است.
دلیل آن نیز مشخص است: ضعف بنیه مالی باعث جذب آگهی‌های ثبتی می‌شد. سندي با شناسه‏10/179/28/1/18 در كتابخانه مجلس شوراي اسلامي وجود دارد كه طهماسبي تقاضاي رجوع طبع اعلانات ثبتی حوزه قم را كرده است.
شاید بتوان گفت اداره ثبت کمک زیادی به روزنامه‌نگاری نه تنها در قم، بلکه در ایران آن زمان کرده است. صدر هاشمی در همان دوران می‌نویسد: در کشوری که اغلب مردم آن بیسواد و به واسطه فقر و تنگ‌دستی قدرت خرید روزنامه را ندارند و بیشتر روزنامه‌های آن بیش از چند سال دوام نداشته و تعطیل گردیده، به قسمی که اثری از آن باقی نمانده است، اعلانات ثبت اسناد برای تکافوي مخارج روزنامه سهم به سزايی دارد، بلکه عامل اصلی به شمار می‌رود8.
با توجه به مطالب بالا به نظر می‌رسد طهماسبی در کار روزنامه نگاری پیاده نبوده و شناخت کافی از این عرصه داشته است و با توجه به پتانسیل قم و نیاز آن به وجود یک روزنامه، وی به خوبی توانسته شکل حرفه‌ای به روزنامۀ خود بدهد.
تنوع خبرها، جذب آگهی، پی‌گیری وعده‌های مسؤولان، ساختار روزنامه مانند انتخاب سردبیر در سال اول و تهیه چاپخانه برای روزنامه شاهدی بر این مدعاست. افزون بر آن، در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی روزنامۀ استوار اقدامات زیادی انجام داد. بنابراین برای کسانی که می‌خواهند اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قم را مطالعه کنند، مراجعه به روزنامۀ استوار مغتنم است. همچنین کسانی که اوضاع و احوال سیاسی مذهبی قم در دورۀ رضاخان و بعد از آن را پی‌گیری می‌کنند، یا به دنبال واکنش‌های قم به این اقدامات هستند که در سرنوشت کشور اهمیت داشته است، روزنامۀ استوار منبع مهمی ‌است و خبرهای دست اولی از وقايع تاريخي آن روز قم به ما مي‌دهد.

چاپ و نشر كتاب
از دیگر کارهای طهماسبی در روزنامه استوار چاپ و نشر کتاب بود که بیشتر به کتب مذهبی اختصاص داشته است. طهماسبی پس از آن که در همان سال اول توانست برای روزنامه استوار چاپخانه‌ای تهیه کند، در کنار آن به نشر کتاب نیز روی آورد که می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
جبر و اختیار از عباس ایران‌دوست (۱۳۲۰)؛ بيانيه علويون، زندگاني حضرت معصومه و تاريخ قم از مهدي صحفي، (1347)؛ سنت‌ها و سنت‌شكن‌ها از ميرابوالفتح دعوتي (1352)؛ هجرت مهاجران از همو (1352)؛ ترجمهالمعارف المحمديه از حيدرعلي قلمداران (1328)؛ همچنين چند تأليف از مرحوم عبدالعلي محمدي شاهرودي به نام‌هاي همای سعادت و عدالت (1336)، نغمه‌هایی از فلسفه مادی غرب (1338 )، این فاصله بعید برای چیست (1337)، فضايل در پرتو مصائب (1337).



اخبار مهم استوار در سال اول
آنچه مي‌خوانيد تيتر و خلاصه برخي از خبرهاي آن است. آنچه اكنون در دست بود، سال اول آن بود. خبرهاي مهم با ذكر تاريخ مي‌آيد:

اعلاميه
اين اعلاميه درباره واقعه مسجد گوهرشاد است كه محمود جم در تاريخ 24/4/1314 صادر كرده و سعي در توجيه فجايع عمال رضا شاه دارد. وي ذكر مي‌كند كه شيخ بهلول موفق به فرار شده است. روزنامه ايران نيز در ذيل اين اعلاميه به توجيه متحدالشكل كردن لباس‌ها مي‌پردازد (شماره 1، 1314).

جشن كلاه جديد در قم
روز شنبه، 28 تيرماه مراسم سومين جشن تغيير كلاه در قم برگزار شده است. اين جشن در راستاي متحد الشكل كردن لباس‌ها بوده و بيانيه تجار قمي در اين جشن قرائت شده است (شماره 2، پنج‌شنبه، 2 مردادماه، 1314).

قضاياي مشهد
انعكاس پيش‌آمد مشهد در دنيا
توضيح كوتاهي است راجع به وقايع مسجد گوهرشاد مشهد كه در شب 11 ژوئيه اتفاق افتاده است (شماره 2، پنج‌شنبه، 2 مردادماه، 1314).

تأسيس موزه حضرتي
بنا به برخي گفته‌ها موزه حضرتي در قم قديمي‌ترين موزه ايران است9 و قبل از موزه ملي تأسيس شده است. اين خبر تأسيس موزه در سال 1314 را اعلام كرده است. مكان موزه نيز صحن كهنه زنانه بوده كه ميرزا محمود خان راد مديريت آن را به عهده داشته است (ش 3، پنج‌شنبه، 9 مرداد، 1314).


برگزاري جشن مشروطيت در مركز
شب دوشنبه 13 و شب سه شنبه 14 مرداد 1314 جشن مشروطيت در تهران برگزار شده است (ش 4، پنج‌شنبه، 16 مردادماه، 1314)

تجارت
يادداشتي است درباره وضعيت اقتصادي و تجارت آن روز ايران با تأكيد بر شهر قم و اشاره به محصولات عمده كشاورزي قم پنبه و چغندر كه قرار بوده دو كارخانه قندسازي و نخ‌ريسي در قم تأسيس شود (ش 5، يك‌شنبه، 26 مردادماه، 1314).

اعلان
در تاريخ 14/7/1314 از طرف حكومت وقت اطلاعيه‌اي صادر شده مبني بر اين كه در جواز معافيت از متحدالشكل بودن لباس تجديد نظر شده و كساني كه «جواز استعمال عمامه و لباس روحانيت از اداره حكومتي قم داشته‌اند» بايد براي تجديد نظر تا آخر همين ماه به اداره حكومتي قم مراجعه كنند (ش 12، يك‌شنبه، 20 مهرماه، 1314)

ساختمان سد قم
به علت اهميت اين خبر، عين آن را نقل مي‌كنيم:
اخيراً كه حكومت و بلديه براي ساختمان سد اعلان مناقصه داده بودند، پيشنهاداتي رسيده بود. پيشنهادات با حضور حكمران و انجمن بلدي و رئيس ماليه قرائت، به اسم مسيو ونسان نماينده سنديكا اصابت كرده؛ صورت مجلسي از طرف حكومت به وسيله رئيس بلديه به وزارت داخله ارسال و قرارداد و نشان مورد تصويب واقع گرديده، روز 13 مهرماه مشار اليه براي شروع به ساختمان سد طبق قرارداد به قم آمده و مشغول تهيه مقدمات آن مي‌باشد (ش 12، يك‌شنبه، 20 مهرماه، 1314).

افتتاح موزه حضرتي
پيش خبر افتتاح موزه حضرتي تا 20 آبان ماه است (ش 13، يك‌شنبه، 27 مهرماه، 1314).

تجديد نظر در جواز عمامه
در راستاي متحدالشكل كردن لباس‌ها، در تاريخ 14 مهر خبر تجديد نظر در جواز عمامه صادر شده كه تا آخر مهر فرصت داشته و اينك مشغول بررسي هستند (ش 14، يك‌شنبه،4 آبان‌ماه، 1314).

تهيه مقدمات افتتاح موزه حضرتي و مريضخانه
قرار بوده در تاريخ 21 آبان همزمان با نيمه شعبان مريضخانه و موزه حضرتي رسما با حضور هيئت دولت افتتاح شود (ش 16، يك‌شنبه، 18 آبان‌ماه، 1314).

لباس خدام آستانه
به دنبال متحد الشكل كردن لباس‌ها، براي خدام آستانه مقدسه نيز لباس مخصوصي در نظر گرفته شده، اما درباره كلاه آنها تصميمي گرفته نشده است (ش 16، يك‌شنبه، 18 آبان‌ماه، 1314).

پيام شادماني
كل مطالب و خبرهاي اين شماره مربوط به افتتاح بيمارستان فاطمي و موزه حضرتي و آغاز به كار دبيرستان در روز چهارشنبه نيمه شعبان 1354 قمري، مصادف با 21 آبان ماه 1314 است. در اين مراسم رئيس الوزرا، وزير معارف و وزير داخله حضور داشته‌اند. بيمارستان فاطمي توسط سيد محمد فاطمي بنا شده و معروف بوده است10. موزه حضرتي نيز در همين روز افتتاح شده است. احداث دبيرستان نيز در اراضي باغ معصوم آباد آغاز شده است.
چند عدد عكس از مراسم فوق به همراه بيمارستان فاطمي و سيد‌محمد فاطمي در اين شماره وجود دارد (ش 17، يك‌شنبه، 25 آبان‌ماه، 1314).

ماده تاريخ موزه
اصل خبر چنین است:
آقاي رشيد ياسمي كه از ادبا و گويندگان مشهور معاصر ميهن ما هستند، ماده تاريخ ذيل را براي موزه آستانه به مناسبت افتتاح آن سروده‌اند:
در زمـان شـهنشـه ايـران پـهلـوي وارث كـي و جـمشـيـد
موزه‌اي شد به شـهر قـم بر پـاي كـه در ايـران كسـش نظيـر نـديـد
كوشش حكمت آن مهين دستـور گشـت درهـاي بستـه را چـو كليـد
ز افتـتـاحـش بـه نيمـه شـعبـان مردمان را دو جشـن بـود و دو عيـد
صـد گـروه از فـرشتـگـان خـرم بهـر ايـن گنـج حـارسنـد و عميـد
سـال شـمسـي ايـن گشـايـش را چـون رشيـد از فـرشتـگـان پرسيـد
يكي از آن ميان برون شد و گفت: مـوزه آستـانـه گشـت پـديـد
(1314)
(ش 18، يك‌شنبه، 26 آبان‌ماه، 1314)


شمع نذري
يادداشتي از حكمي‌زاده مدير مجله همايون، است كه در آن پيشنهاد مي‌دهد صندوقي به نام «صندوق روشنايي» در آستانه نصب شود و به علت آن كه برق وجود دارد، كساني كه مي‌خواهند شمع نذر كنند آن را در صندوق بياندازند تا صرف روشنايي شود.
وي در اين يادداشت مي‌خواهد امور با روز و برخورد مناسب با تمدن جديد را ارائه دهد (ش 19، يك‌‌شنبه، 9 آذر، 1314).

استعفاي رئيس الوزراء و تشكيل كابينه جديد
محمد‌علي فروغي بر اثر كسالت مزاج درخواست استعفا مي‌كند كه رضاخان با آن موافقت مي‌كند و جم را به جاي او انتخاب مي‌كند. وي نيز روز پنجشنبه 13 آذر، همان اعضاي سابق هيئت دولت را به مجلس معرفي كرده است (ش 20، يك‌شنبه، 16 آذر، 1314).

يك پيشنهاد سودمند
در اصفهان اولياء امور كانون ورزش اصناف را تأسيس كرده‌اند. در همين راستا در قم نيز فردي با نام اختصاري «ع. ح.» از حكمران قم درخواست كرده كه چنين كانوني نيز در قم تأسيس شود (ش 20، يك‌شنبه، 16 آذر، 1314).
باتوجه به سابقه علي‌اكبر حكمي‌زاده در ارسال يادداشت براي روزنامه استوار، فرد مذكور كسي نيست جز او. اين يادداشت نيز شاهدي است بر اندیشه اصلاحی او.

اولين كودكستان مختلط
رئيس معارف قم در پي مساعدت علي اصغر حكمت، وزير معارف يك كودكستان مختلط تأسيس كرده كه در آن زمان 70 پسر و دختر در آن تحصيل مي‌كرده‌اند (ش 21، يك‌شنبه، 23 آذر، 1314).

عذر بدتر از گناه
استوار تا تاريخ 27 آبان 1314 هفته‌اي يك بار منتشر مي‌شده است، اما از اين تاريخ به بعد دو بار در هفته چاپ شده و كم كم حالت روزنامه‌اي به خود مي‌گيرد. در اين شماره جلال صالحي به عنوان نگارنده و سردبير معرفي شده است. وي در همين شماره مقاله‌اي با عنوان طبابت علماي اسلامي در قرون وسطي مي‌نويسد.
طهماسبي به عنوان مدير مسئوول در اين شماره يادداشتي با عنوان عذر بدتر از گناه نوشته است. وي بر ضرورت وجود يك چاپخانه در قم براي روزنامه تأكيد كرده و يادآور شده كه نه نفر از تجار درجه اول قم براي اين كار ابتدا سرمايه‌گذاري كرده و بعد طفره رفته‌اند، اما چهار نفر از معارف‌خواهان قم سيدرضا شاكري، رزاق‌پور، طاهري و اشعري پيش قدم شده و وي را در تأسيس چاپخانه ياري داده‌اند (ش 23، دوشنبه، 27 بهمن، 1314).

اي زن
ناظر زاده كرماني پس از كشف حجاب قطعه‌اي گفته كه در استوار چاپ شده است. وي در اين قطعه زنان را به فراگيري هنر و دانش تشويق مي‌كند، البته وي خبر از كشف حجاب زنان مي‌دهد (ش 23، دوشنبه، 27 بهمن، 1314).

شركت چاپخانه قم
همانگونه كه استوار قبلا خبر داده بود، چاپخانه‌اي در قم براي كار روزنامه‌نگاري با كمك چند نفر ديگر تهيه كرده كه از اين شماره اسم چاپخانه قم در ذيل روزنامه وجود دارد (ش 23، دوشنبه، 27 بهمن، 1314).



بلديه قم
اعلان
بلديه (شهرداري) براي شركت مردم در جشن سوم اسفند (كودتاي 1299) آگهي عمومي داده است. در اين زمان رييس شهرباني قم حجازي بوده است (ش 24-25، يك‌شنبه، 3 اسفندماه، 1314).

بشارت بزرگ
براي بانوان قم خياطي نسوان
آگهي خياطي زنانه است كه لباس‌هاي زنانه، بچگانه و حتي مردانه را مطابق با آخرين مدل ژورنال‌هاي روز با اجرت مناسب مي‌دوزد. نشاني آن نيز خيابان ارم، مقابل شركت چاپخانه قم بوده با عنوان خياطي نسوان (ش 24-25، يك‌شنبه، 3 اسفندماه، 1314).

جنبش بانوان قم
شهرداري قم از بانوان دعوت به عمل آورده كه در جشن سوم اسفند شركت كنند. به همين مناسبت ابتدا احمدي حكمران قم سخنراني مي‌كند و سپس خانم وثوق مدير دبستان دولتي، مختلط سخنراني مي‌كند.
وي در اين سخنراني كه پس از كشف حجاب بوده، ضمن انتقاد از خانه نشيني و حجاب زنان به تعريف از كشف حجاب مي‌پردازد (ش 26، چهار‌شنبه،6 اسفندماه، 1314).

افتتاح مطب جديد تمدن
دكتر تمدن از پزشكان قمي بوده كه 5 سال در خوزستان مشغول طبابت بوده و به قم برمي‌گردد. وي اطلاعيه‌اي جهت افتتاح مطب داده كه جالب است:
اين جانب حسب الامر اداره كل صحيه مدت 5 سال در خوزستان به خدمت صحي و معالجه هموطنان خود مشغول بودم. اخيراً براي خدمت به هم‌شهريهاي خود به قم وارد و مطب عمومي در خيابان عشق‌علي مفتوح نموده و از كليه مرضا پذيرايي مي‌نمايد و ضمناً براي اين كه حقيقتا كمكي به مرضا نموده باشد، حق العلاج مثبتي تعيين ننموده بلكه مراجعه‌كننده‌گان نسبت به ثروت خود ويزيت خواهند پرداخت و فقرا را مجانا معالجه مي‌نمايد و مرضي به طور مقطوع قبول مي‌شوند.
نمره اعلان 31 1-3
مطب تمدن
(ش 26، چهار‌شنبه،6 اسفندماه، 1314).

گشايش مسجد بزرگ در ژاپون
32 هزار مسلمان در ژاپن وجود داشته‌اند كه در سال 1314 يك مسجد بزرگ در سه طبقه ساخته شده و مجله آسيا آن را انعكاس داده است.
(ش 27، ‌شنبه،10 اسفندماه، 1314).

به قلم مخبر مخصوص ما از خور
در نهضت بانوان
روز جمعه، اول اسفند 1314 مجلس جشني به مناسبت كشف حجاب در خور برگزار شده كه افسر يغمايي كفيل حكومت، اصغر يغمايي رييس پست، وكيل آل‌داود مدير دبستان، پرويز يغمائي آموزگار دبستان، علي آقا افشار، اخگر و جمعي ديگر حضور داشته‌اند.
در اين مراسم افسر، كفيل حكومت سخنراني كرده و ضمن ستايش از كارهاي رضاخان سرآمد اصلاحات او را اين چنين مي‌نويسد:
سرآمد تمام اصلاحات عصر حاضر، اقدام اخير دولت راجع به نهضت تجدد بانوان و رفع حجاب آنها است، زيرا محسنات اين امر بيش از آن است كه در حيز خيال و اوهام ما گنجايش داشته باشد.
به واسطه اين نهضت جديد نصف از چرخ‌هاي هيئت اجتماع ما كه بي‌حركت بوده متحرك مي‌شود.
به واسطه اين اقدام نصف نفوس كشور ما وارد جامعه تمدن مي‌شوند و اسباب ترقي مملكت حاصل مي‌شود. به واسطه رفع حجاب، بانوان ما همدوش مردان به كشور و ميهن عزيز خدمت مي‌كنند (ش 29، يك‌شنبه،17 اسفندماه، 1314).

نظامنامه‌هاي نشان پهلوي و تاج و همايون
نشان‌هاي رسمي كشوري
نشان‌هاي رسمي كشور طي دستوري از طرف رضاخان به فروغي رئيس الوزرا ابلاغ شده كه در اين شماره درج شده است (ش 30، سه‌شنبه،20 اسفندماه، 1314).

بشارت به خواتين محترمه
مطلب زير يك آگهي در زمان كشف حجاب بوده است:
به خواتين محترمه كه درنهضت جديد شركت نموده‌اند، بشارت مي‌دهم كه جديداً انواع شاپوهاي شيك زنانه و مردانه، جورابهاي قدس كه معروف تمام ايران است كيف‌هاي دستي، دستكش زنانه، كلاهاي بچه‌گانه و بعضي لوازمات ديگر وارد نموده و با قيمت‌هاي در معرض استفاده عموم اهالي محترم گذاشته‌ايم.
براي ايام عيد گزهاي شكر شكن بسيار اعلا را تهيه نموده‌ايم.
آدرس: سه راه كوليخان، مغازه برادران احساني خرازي.
نمره اعلان 34
(ش 31، پنج‌شنبه،22 اسفندماه، 1314).

بشارت به خواتين محترمه
آگهي دو شماره قبل است كه دوباره منتشر شده است (ش 33، سه‌شنبه،27 اسفندماه، 1314).

جشن‌هاي نهضت بانوان
به مناسبت كشف حجاب دو مراسم برگزار شده كه استوار خبر آنها را منتشر كرده است.

در منزل آقاي معمارباشي
عصر 23 اسفند در منزل ابوالقاسم معمار باشي مجلس جشني به مناسبت نهضت بانوان برگزار شده و محسنات اين نهضت بيان شده است.

در منزل آقاي جواهريان
همچنين مراسمي در منزل مهدي جواهريان برگزار شده و مسؤولان دولتي با زنان خود در اين جلسه حضور داشته‌اند (ش 33، سه شنبه،27 اسفندماه، 1314).

آغاز سال
سال 1315 چه خواهيم كرد؟
در اولين شماره سال 1315 روزنامه استوار مروري بر كارنامه سال 1314 داشته و پيشرفت‌هاي كشور و قم را در آن زمان بررسي كرده است. مهم‌ترين نكات اين گزارش درباره بودجه و قانون كشف حجاب بوده است:
بودجه ايران در سال 1314 به يك ميليارد ريال (صد مليون تومان) رسيده است.
قدم‌هاي بلندي در راه سير مدارج ترقي در سال 1314 برداشته شده، مانند معاهدات با دول خارجه و نهضت ترقي خواهانه بانوان و آزادي حقوق و شخصيت تامه آنها.
همچنين درباره پيشرفت‌هاي قم، گشايش بيمارستان دولتي، تأسيس شعبه بانك ملي به كوشش شريعتمداري، تشكيل اداره ثبت اسناد به كوشش پورفرخ، تأسيس موزه آستانه به عنوان اولين موزه با حمايت علي‌اصغر حكمت وزير معارف، بناي دبيرستان توسط دولت كه سرمدي رييس معارف قم آن را پي‌‌گيري مي كرده است و تأسيس كارخانه ريسباف قم به كوشش يزدي از مهم‌ترين اقدامات انجام گرفته در اين سال بوده است (ش 34-35، پنج‌شنبه،6 فروردين، 1315).

آتش‌بازي به مناسبت نهضت بانوان
به مناسبت كشف حجاب، روز آخر اسفند سال 1314 جشني برگزار مي‌شود كه شخصي به نام عباس پهلوان‌زاده آتش‌بازي بزرگي راه مي‌اندازد (ش 34-35، پنج‌شنبه،6 فروردين، 1315).

پيام مام ميهن
شعري است از ناصر اعتمادي به مناسبت كشف حجاب.
اصل خبر و شعر:
«اين اشعار به مناسبت نهضت بانوان در جشن كلوپ ايران آبادان قرائت و مورد تحسين واقع گرديد»
اكنـون كـه تمـام شـد مـلالـم فـرخنـده و فـرخ اسـت فالـم
بـگذشـت هـزار سـال انـدوه نـو شـد بـه نشـاط و وجـد سـالم
آن مـاه كـه بـود در پـس ابـر بنمـود بـه سـادگـي جـمالـم
از پرده به در شده است خورشيـد كـاينسـت جمـال ايـن كمـالـم
زن از چـه درون پـرده بـاشـد؟ آن عنصـر پـاك بـي‌همالـم
زن، منشـأ نشـئـه طبيـعت سـرچشـمه مهـر بـي‌زوالـم
صـد شـكـر دريـده گشـت آخـر آن پـرده نكبت و وبـالـم
گـرديـد ميسـر، آنچـه از پيش در خيـل خيال بـد محـالـم
آن كيسـت كه با دو دست رأفت مسـرور نمـود بـالحالـم؟
دانـنـد كـه كيسـت جملـه عـالم از چيسـت دگـر چنيـن سـؤالـم؟
شـاهنشـه سـرزميـن ايـران دارنـده عـزت و جـلالـم
آن كس كه بدوسـت افتخـارم آن كـس كـه سـزد بـه وي ببالـم
آن كس كـه الف نمـود از نـو آن خـم شـده قـد هـمچـو الـم
ايـن بـود سـروش مـام ايـران دوشـينـه بـه عـالـم خيـالـم
از وجـد و طـرب ز جـاي جسـتم بـا صحبت شبح شـد مجالـم
از دور همـي رسـيـد نـاصـر ايـن شعر به فكر بـي‌مثالـم
امروز مبـارك اسـت فـالـم كـافتـاد نظـر بـر آن جمالـم
(ش 34-35، پنج شنبه،6 فروردين، 1315).

جشن نهضت بانوان
در منزل آقاي حاج رضاي شاكري – نطق جلال صالحي سردبير استوار
اين خبر يكي از گزارش‌هاي مهم كشف حجاب و اجراي آن در قم است. روز دوشنبه 25 اسفند 1314 در قم در منزل رضا شاكري مجلس جشني به مناسبت كشف حجاب برگزار مي‌شود كه رؤساي ادارات و بعضي مردم حضور داشته‌اند. سردبير استوار در اين مراسم سخنراني مي‌كند. وي ابتدا به وضعيت زنان در جامعه ايراني ايران باستان تا دوران معاصر مي‌پردازد و سپس مي‌گويد:
چادر يا مايه بدبختي زنان ايران از اين اوان در اثر آميزش با ملل همجوار بين توده بانوان ايران نيز معمول شد؛ يعني اولين بار معجر بر سر مي‌گرفتند، تا به مرور زمان در اين كيسه سياه فرو رفتند.
ظهور پادشاه بزرگوار ايران، اعني اعليحضرت همايون شاهنشاهي از روز اول اين نويد مي‌داد كه در طي يك سلسله اصلاحات اساسي اين نقيصه هم مرتفع شده و خانم‌ها هم خود را عضو جامعه دانسته و موظف مي‌شوند در حيات اجتماعي با مردان خويش شريك باشند.
17 دي ماه 1314 در تاريخ ترقي و عظمت اين كشور اهميت خاصي داشته و مخصوصا زنان ايران بايد اين روز فرخنده را جشن بگيرند، زيرا در اين روز خجسته شاهنشاه بزرگوار ما سند آزادي نسوان را با بيانات ملوكانه در دانشسراي مقدماتي طهران صادر فرموده و همانروز به طوري كه خاطر مبارك حضار مطلع است، عليا حضرت ملكه و والاحضرتين شاهدخت هم درجشن عمومي و شادي نسوان شركت فرموده و كم كم خانم‌ها با كمال شعف و مسرت براي استحقاق حق خويش وارد ميدان كار و كوشش شدند.
وي در پايان از وجود چنين جشن‌هايي ابراز خوشحالي مي‌كند، ولي آنها را كافي نمي‌داند.
(ش 34-35، پنج‌شنبه،6 فروردين، 1315)

در مجلس شوري
محاكمه وزير سابق طرق
و محمدحسين آيرم رييس سابق شهرباني
يكي از مهم‌ترين حوادث دوران پرفساد رضاخان، بركناري علي منصور، وزير طرق در كابينه فروغي است. در اين رابطه 16 نفر ديگر نيز به اتهام رشوه گيري بركنار شدند كه مهم‌ترين آنها محمدحسين آيرم رييس شهرباني رضاخان بود. وي فردي خونريز و شقي بود كه حتي تقي‌زاده نيز او را سرزنش كرده است. همچنين رضا افشار وزير اسبق طرق نيز در اين ماجرا دست داشته كه او نيز بركنار شده و تحت تعقيب قرار مي‌گيرد.
اين گزارش، شرحي از ماجرا و پيگيري مجلس شوراي ملي است.
(ش 34-35، پنج‌شنبه،6 فروردين، 1315)

مجموعه مخصوص نهضت بانوان
يا هديه سال سوم كانون شعرا
كانون شعراي تهران به مناسبت سالروز تاجگذاري رضا خان در چهارم ارديبهشت ويژه‌نامه‌اي تهيه كرده كه به علت كشف حجاب آن را براي زنان پيش‌فروش مي‌كند (ش 39، شنبه، 30 فروردين، 1315).

پيش‌آهنگي
سرمدي رئيس معارف قم افزون بر امور معارف، پيش‌آهنگي قم را نيز پيگيري كرده است. يعقوب اميرشاهي رييس پيش‌آهنگي و صاحب نسق دبير ورزش در اين كار وي را كمك مي‌كرده‌اند (ش 39، شنبه، 30 فروردين، 1315).

پنج هزار متر فرش ايران
براي حرم مطهر نبوي (ص)
در سال 1315 كه وزارت اوقاف مصر سرپرست موقوفات حرم رسول خدا (ص) در مدينه بوده، تصميم به تهيه فرش براي حرم نبوي از ايران مي‌گيرد. در داخل مصر تجار و بعضي مسؤولان سر و صدا مي‌كنند ولي پس از بررسي مشخص مي‌شود در مصر توان انجام چنين كاري وجود ندارد و بالاخره از ايران تهيه مي‌شود. عبدالحميد كازروني تاجر ايراني فرش در مصر در انجام اين كار نقش فراواني داشته است (ش 40، پنج‌شنبه، 10 ارديبهشت، 1315).

گزارش عمده دنيا
فوت پادشاه مصر
ملك فؤاد پادشاه مصر روز 28 آوريل از دنيا مي‌رود و خبر آن را به نخست‌وزير ايران مي دهند. وليعهد وي، ملك فاروق به جاي او نشسته است، ولي چون به بلوغ نرسيده، يك شوراي سلطنتي تشكيل شده تا امور را اداره كند. هيتلر نيز به او تسليت گفته است (ش 41، يك‌شنبه، 13 ارديبهشت، 1315).

سلب مصونيت
تعقيب احتشام‌زاده
احتشام زاده نماينده ساوه در مجلس شوراي ملي بوده و گويا در مفاسد وزارت طرق (راه) دست داشته است. سلب مصونيت وي از طرف وزير عدليه به مجلس تقديم شده و در مجلس تصويب شده است (ش 42، پنج‌شنبه، 17 ارديبهشت، 1315).

ايستگاه راه آهن
يا منزلگه كاروان سعادت در قم
در آن روزگار ايجاد راه آهن و توسعه آن در ايران جزو برنامه‌ها و كارهاي مهمي بوده كه شخصيت‌ها و مسؤولان در ايام انتخابات آن را ارائه مي‌دادند. رضا خان خود نيز آن را از كارهاي مهم مي‌دانسته و نحوه كشيدن خط آهن به سمت تهران محل اختلاف بوده است. در اولين نقشه عبور خط آهن از بروجرد، همدان، قزوين و سپس تهران مد نظر مهندسين بوده، اما عده‌اي ديگر نظرشان عبور آن از مزلقان، آوج و تهران بوده است. آخرين نقشه‌اي كه رضاخان قبول مي‌كند، عبور خط آهن از بروجرد، ملاير، عراق (اراك امروزي)، قم و تهران بوده است. بدين روي نقشه اجرايي مي‌شود و از اواخر سال 1313 مهندسين به قم آمده و مشغول نقشه كشي و ... مي‌شوند. روزنامه استوار اميدوار بوده كه تا آخر سال 1315 خاكريزي آن پايان يابد و از سال 1316 ريل‌گذاري آن انجام شود (ش 43، يك‌شنبه، 20 ارديبهشت، 1315).

محاكمه وزراي سابق طرق
اصل خبر بدين شرح است:
ادعانامه مدعي‌العموم ديوان عالي تميز راجع به اتهام افشار وزير اسبق طرق و منصور وزير سابق طرق از طرف مدعي العموم ديوان عالي تميز تنظيم و به شعبه اول ديوان مزبور ارجاع شده است و از طرف ديوان عالي تميز به متهمين مزبور براي تعيين وكيل مدافع اخطار شده است كه مدافعين خود را انتخاب و قرار محاكمه آنان طبق قانون محاكمه وزراي داده شود (ش 43، يك‌شنبه، 20 ارديبهشت، 1315).

21 ارديبهشت يك روز فرخنده ديگر
ورود موكب ميمنت لزوم والاحضرت همايون ولايتعهد عظمي يك عيد دیگر در تاريخ عظمت باستان ثبت نمود
تفصيل عزيمت والاحضرت همايوني از سويس تا تشريف فرماييشان به تهران
محمدرضا پهلوي كه در آن دوران وليعهد بوده پس از پنج سال تحصيل در سوييس به ايران برمي‌گردد. پاراگراف اول گزارش استوار چنين است:
والاحضرت همايون ولايتعهد كه مدت پنج‌سال براي تكميل تحصيلات در سويس در مدرسه رزه تشريف داشتند روز چهارشنبه 9 ارديبهشت از «رل» به قصد ايران عزيمت فرمودند. ملتزمين ركاب عبارت بودند از جناب آقاي سپهبد سفير كبير شاهنشاهي در مسكو، جناب آقاي دكتر نفيسي پيشكار والاحضرت همايوني، تيمسار سرتيپ اسماعيل شفايي، آقاي نصرالله انتظام رييس دفتر نمايندگي ايران در ژنو، آقايان سروان جهانشاهي، سروان اسفندياري، سروان همايون و سروان تاراس.
گزارش مفصل و خواندني استوار كليه مراحل سفر محمدرضا از سوييس تا ايران را بيان كرده كه بايد كل آن را چاپ كرد (ش 44، پنج‌شنبه، 24 ارديبهشت، 1315).

پس از دو سال
دوم خرداد
استوار در گزارش مفصلي به بررسي حوادث طبيعي در دو سال اخير پرداخته است. ابتدا زلزله تربت بررسي شده و سپس سيل 1313 قم11. قسمت تاريخي و مهم آن چنين است:
شب دوم خرداد 1313 هم براي اهالي قم يك شب تاريخي است كه سر پنجه فصاد طبيعت به تجويز قضا با نيشتر حكمت رگي را از ما گشود و سپس پيكر نحيف ما را براي تقويت بنيه به دست يك پرستار مهرباني سپرد. در آن نيمه شب كه صداي عريو سيل با چهره عبوس خود به فاصله يك ساعت تمام شهر را در محاصره بيدادگري قرار داده و مردم را از خواب شيرين برانگيخت، بانگ مهيب امواج رودخانه لرزه بر اندام پير و جوان افكنده و از هيولاي عجيب خود تمام شهر را به خرابي تحديد (كذا) مي‌كرد جريان سريع سيل گرداگرد شهر را به طوري مضطرب كرد كه با چشمان خواب آلود به اطراف بيابان و باغات پراكنده شدند، شب را به پايان رسانيدند و صبح‌گاهان منظره آخرين آثار خانهاي خود را (گرد و غبار) كه به شكل مارپيچي به طرف آسمان متصاعد بود، نگريسته و دود دل را بدرقه‌اش مي‌فرستادند در آن روز آسيب ديد‌گان و ايمن زيسته‌گان، همه در حال بهت و حيرت، شهر در محاصره آب و رشته ارتباط مقطوع و راه آمد و شد بسته بود سيل‌زد‌گان از روزگار پريشان خود نالان بودند و ديگران بحال آنان متأثر، بر اثر جديت مأمورين دواير دولتي طرف عصر سيم داير گرديد و باب مخابرات مفتوح شد.
بقيه اين گزارش به تعريف دولت رضاخان و رسيدگي به امور سيل‌زدگان قمي پرداخته است.
(ش 46، يك‌شنبه، 3 خرداد، 1315)
حقيقت روحانيت چيست؟
يادداشتي است از محمدتقي اشراقي درباره روحانيت. وي در اين يادداشت بر آن است كه روزنامه استوار فرصتي را جهت ارايه عقايد و افكار در اختيار همه قرار داده است و براي نشر افكاري كه مردم را به سعادت مي‌رساند، ديگر فقط مسجد و منبر كافي نيست. به همين علت از هم‌قطارهاي خود مي‌خواهد اين فرصت را مغتنم بشمارند و از آن استفاده كنند. وي در همين راستا مسابقه‌اي را مطرح كرده و به گفته امروزي‌ها اقتراحي را درباره روحانيت مطرح كرده است با اين موضوع: حقيقت روحانيت چيست و در مقابل اين كلمه چه كلمه‌ايست؟ روحاني به چه كس مي‌گويند و فايده‌اش در عالم چيست؟
استوار در اين راستا فقط ارباب فضل و دانش را در خور پاسخ به اين سؤالات دانسته و از آنها خواسته به اين سؤالات جواب دهند.
(ش 47، پنج‌شنبه، 7 خرداد، 1315).

انجام فريضه حج به طرز جديد
شاهزاده‌اي مصري به نام خديجه به شيوه‌اي نو حج به جا آورده كه جالب است:
در اين سال يكي از شاهزداه‌هاي خانم‌هاي مصري موسوم به خديجه براي انجام فريضه با طياره به طرف مكه مسافرت نموده و اين عمل او تأثير مهمي در وجود خانم‌هاي مصري و نهضت بانوان بخشيده،‌خانم مذكور واجبات مذهبي خود را در بين راه ميان هواپيما به طور اكمل انجام داده و تمام مراحل حج را تقريبا با طياره به پايان آورده است.
(ش 47، پنج‌شنبه، 7 خرداد، 1315).

فوت شيخ خزعل
اصل خبر:
آقاي شيخ خزعل (سردار اقدس) كه مدتي بود مريض و بستري بود صبح دوشنبه [4/3/1315] فوت نمود. جنازه آن مرحوم از طهران به امام‌زاده عبدالله حمل و در آن‌جا دفن شده است.
(ش 47، پنج‌شنبه، 7 خرداد، 1315).

حقيقت روحانيت چيست؟
مرحوم اشراقي به دنبال مطلب شماره قبل خود، در اين شماره به تعريف لفظ روحانيت پرداخته است.
(ش 48، سه‌شنبه، 12 خرداد، 1315).



اخبار مركزي
محكوميت آقاي افشار وزير سابق طرق
رضا افشار وزير راه دوره رضا خان به علت فساد مالي در دادگاه محكوم شده و استوار خبر آن را منتشر كرده است.
(ش 49، دو‌شنبه، 18 خرداد، 1315).

حقيقت روحانيت چيست؟
محمد تقي اشراقي دنباله مطلب خود را پي گرفته و در اين شماره استوار نيز دوباره آن را مطرح كرده است. (ش 50، پنج‌شنبه، 21 خرداد، 1315).

حقيقت روحانيت چيست؟
دنباله مقاله محمد تقي اشراقي است.
(ش 51، دو‌شنبه، 25 خرداد، 1315).

اخبار مركزي
فارغ التحصيل‌هاي دانشكده معقول و منقول كه به اخذ ديپلم دانشكده نايل شده‌اند.
در سال تحصيلي 1313- 1314 اولين دسته فارغ التحصيلان دانشكده معقول و منقول براي اخذ ديپلم ليسانس رساله نوشته‌اند كه براي اهل تحقيق و اساتيد دانشگاه مفيد است. اين رساله‌ها درجه‌هاي كافي، عالي و اعلا گرفته‌اند. اسامي آنها به ترتيب زير است:
1. رساله «اصول تشكيلات قضايي اسلام» تأليف آقاي محمد تقي قمي در رشته علوم منقول، درجه اعلا
2. رساله «قاعده بسيط الحقيقه» تأليف آقاي كمال نوربخش در رشته منقول، درجه اعلا
چهار رساله ذيل درجه عالي را نائي شده است:
1. رساله «حجيت خبر واحد» تأليف آقاي محمد باقر شريف زاده گلپايگاني.
2. رساله «جدل» تأليف آقاي علي شهيدزاده.
3. رساله «جبر و اختيار».
4. رساله «علم بيان» تأليف آقاي محمد تقي كجوري.
يازده رساله ذيل هم درجه كافي تشخيص داده شده است:
1. رساله «سفاهت» تأليف آقاي عبدالحسين امين عراقي.
2. رساله «علم واجب» تأليف آقاي سيد مجتبي غروي.
3. رساله «حكمت عمليه يا اخلاق» تأليف آقاي محمد باقر مولوي عربشاهي.
4. رساله «علل ضمان» تأليف آقاي محمد باقر نجفي شريعت زاده.
5. رساله «اجاره» تأليف آقاي صدرالدين مهدوي.
6. رساله «معاطات» تأليف آقاي مير محمد علي نياكوئي.
7. رساله «طلاق» تأليف آقاي عبد الله ثقه الاسلامي.
8. رساله «بيان حكم وضعي» تأليف آقاي محمد حسن صالحي.
9. رساله «اتحاد طلب و اراده» تأليف آقاي پورقاسمي.
10. رساله «شرح تاريخ جلال الدين» تأليف آقاي ابوطالب كيوان لاريجاني.
11. رساله «اسلام و اصلاحات جامعه بشري» تأليف آقاي محمد يزدي احمدآبادي.
اين هفده نفر نايل به اخذ ديپلم مدرسي شده و دانشگاه تهران آنها را به سمت مزبور شناخته است.
(ش 52، پنج‌شنبه، 28 خرداد، 1315).

حقيقت روحانيت چيست؟
دنباله مطلب محمدتقي اشراقي است (ش 53، پنج‌شنبه، 4 تيرماه، 1315).

در اطراف حقيقت روحانيت
عبدالحسين بهمني به سؤال آقاي اشراقي در قالب نظم پاسخ گفته و از آبادان آن را براي استوار فرستاده است. وي پس از ستايش از مدير مسؤول استوار و روزنامه‌اش، جواب اشراقي را در طي 130بيت شعر داده است.
(ش 53، پنج‌شنبه، 4 تيرماه، 1315).

اشياء جديد موزه
اوايل خرداد، احمدي حكمران قم و راد مدير موزه آستانه به مشهد اردهال مي‌روند و تعدادي اشياء نفيس براي موزه به قم مي‌آورند. بعضي جرايد تعداد آنها را 5 پارچه مي‌دانند كه استوار پس از بازديد از موزه تعداد آنها را 21 پارچه شيء فلزي و 34 جلد قرآن مي‌داند.
از جمله اين اشياي عتيقه يك چراغ روغني به شكل كبوتر بوده كه 400 سال قدمت داشته و به گفته استوار «منتها درجه علم فيزيك را در او به كار برده است».
از جمله اين اشياء چند جلد قرآن بوده كه يكي از آنها بر پوست آهو و تمام خط كوفي از قرن سوم بوده است. ديگر قرآن مذهب وقفي شاه طاهر حسيني، قرآن وقفي شاه سلطان حسين و قرآن وقفي شاه طهماسب به تاريخ 980 بوده است.
(ش 54، دوشنبه، 8 تيرماه، 1315).

روحانيت و انسانيت
ع. طالقاني كه شايد علاء الدين علوي طالقاني باشد در پاسخ به اقتراح اشراقي اين مطلب را نوشته است.
(ش 54، دوشنبه، 8 تيرماه، 1315)

آينده ايران
نامه مخصوص بانوان
دوره جديد (سال هفتم) روزنامه آينده ايران با مديريت عادل خلعت بري و سردبيري فخر عادل شروع شده است. اين روزنامه مخصوص زنان بوده و اشتراك ساليانه آن 30 ريال بوده است.
(ش 54، دوشنبه، 8 تيرماه، 1315).

ايران و كشور سعودي
تعمير بقاع ائمّه بقيع
مجله چهره نما كه در مصر منتشر مي‌شده با راد وزير مختار ايران در مصر مصاحبه‌اي انجام داده كه چند نكته آن مهم است. بايد يادآور شد كه در همين روزنامه استوار آمده بود كه مسؤوليت اوقاف حرمين شريفين بر عهده دولت مصر بوده است و اين مصاحبه به علت قول آنها براي تعمير بقيع حائز اهميت است.
چند سؤال ابتدايي درباره رابطه ايران و سعودي است و سؤال‌هاي آخر مد نظر است:
سؤال: حجاج ايراني امسال در حدود چند نفر بودند؟
جواب: در حدود هشتصد نفر بودند.
سؤال: ممكن است علل كمي حجاج را بيان فرماييد؟
جواب: كمي تعداد حجاج ايراني چند سبب دارد يكي از اين كه دولت مواظبت كاملي دارد كه فقرا و اشخاص بي بضاعت كه نمي‌توانند با آبرومندي به مكه مشرف شوند اصلا به مملكت عربي سعودي نروند چون كه اين عده در سال‌هاي گذشته سبب زحمت خود و ديگران را فراهم نموده و در راه اغلب دچار فلاكت بودند. از اين جهت از مسافرت آنها جلوگيري شده و خواهد شد.
علت ديگر كمي تعداد حجاج ايراني توهيناتي است كه از چندي به اين طرف به قبور مقدسه وارد آمد كه هر مسلمان و ايراني را متأثر ن