ساده ‏ترین راه دستیابی به افکار و اندیشه ‏های اندیشمندان سایر زبانها ترجمۀ آثار آنها به زبان مقصد است. ترجمه در واقع پیوند دهنده فرهنگی به فرهنگ دیگر است. عوامل بسیاری می‏تواند ضرورت و اهمیّت ترجمۀ یک اثر به زبان دیگر را رقم بزند از قبیل: اهمیّت افکار نویسنده، اهمیّت موضوع، تازگی موضوع، فقدان تألیف در آن موضوع در زبان مقصد و عواملی دیگر از این دست. اما با همۀ اینها ممکن است موانعی نیز بر سر راه باشد که دست مترجم را در ترجمه سست کند. یکی از موانعی که در ترجمۀ آثار برخی از اندیشمندان به وجود می‏آید قلم دشوار اثر است و این ویژگی گاه از ذهن پیچیده مؤلّف سرچشمه می‏گیرد. در این هنگام است که هر مترجمی سختی چنین کاری را به جان نمی‏ خرد.

به نظر می‏ رسد این مانع یکی از موانع مهم در ترجمۀ آثار سیّد مرتضی است. قریحۀ ادبی سیّد مرتضی و قلم دشوار وی سختی ترجمۀ آثار او را دو چندان کرده است. به همین دلیل برخی از آثار مهمّ این متفکّر جهان تشیّع مانند الشافی یا ترجمه نشده‏ اند و یا ترجمه‏ ناقصی از آنها به جای مانده است.

در فهرست زیر کوشش کرده‏ ایم تا ترجمه های فارسی آثار سیّد را در حدّ توان گردآوری کنیم و در برخی موارد توصیفی از آنها ارائه کنیم. لازم به ذکر است که ادّعای جامع بودن فهرست را نداریم و لازم است تا در این باره جستجوهای بیشتری صورت گیرد.

الشافی:

ترجمه الشافی فی الامامه / مترجم: شیخ خضر اشرفی/ کتابخانه آستان قدرس رضوی نسخه خطی به شـماره عمومی 29728

الانتصار:

1- ترجمه و تحقیق مبحث ارث از كتاب الانتصار (پایان نامه) / نگارش: جمال محمدیان امیری/  استاد راهنما: محمدعلی قربانی/  استاد مشاور زین‌العابدین قربانی/ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لاهیجان ،۱۳۸۰/ ۲۳۴ص.

این پایان نامه ترجمه بحث ارث از کتاب الانتصار سید مرتضی است و در دو فصل تنظیم شده است: فصل اول ترجمه متن کتاب الانتصار مبحث ارث فصل دوم: قواعد و محاسبات ارث

نگارنده پیشگفتار را به سه فصل زیر اختصاص داده است: 1- تاریخچه ارث در جهان 2- اهمیت ارث و تعلیم فرائض 3- شرح حال سید مرتضی

2- ترجمه و بررسی مسائل البیع از کتاب الانتصار سید مرتضی (پایان نامه) /  نگارش: آل طه، سیدحسین  استاد راهنما : گوگانی، حسین/ دانشگاه تهران   1369

مطالب مورد بحث در این رساله به شرح ذیل است: - شرح حال سید مرتضی که شامل زندگینامه، اساتید و شاگردان، تألیفات و آثار و لقب علم الهدی، ذوالثمانین و ... است. - احکام قوانین اسلام - اهمیت و تقسیم احکام فقهی - اهمیت و تقسیم احکام فقهی - تعریف بیع و مسائل بیع در کتب فقهی و در کتاب الانتصار - اقسام حقوق - کتاب البیع - معنای خیار و تعریف خیار حیوان و نظر فقهاء در مورد خیار حیوان - تعریف خیار شرط و نظر فقهاء در مورد آن - نفی ربا بین پدر و فرزند، مسلمان و ذمی - جواز فروختن غلام فراری و شتر رها شده - تحریم بیع فقاع - معنا و شرایط خیار تأخیر و نظر فقهاء در مورد آن - مسأله خیاری که از نظر مدت معین نیست - مسأله فروش چیزی بهمراه معامله نقد یا نسیه - مسأله تعجیل در پرداخت با کاهش مبلغ آن - مسأله جواز فروش حیوان با استثناء کردن - شرح حال مختصری از فقهایی که در این رساله به مطالب آنها استناد شده است. (شیخ مرتضی انصاری- شیخ مفید- محقق حلی- ابن زهره و...)

3- ترجمه و تحقیق فصل قضاء و شهادات از کتاب الانتصار سید مرتضی (پایان نامه) / علی اکبر حسینی معصوم / دانشگاه تهران / ۱۳۸۹.

برخی از مطالب مورد بحث و بررسی دراین رساله عبارت است از : شرح حال مصنف ، بررسی واژه قضاء، اقسام قضاء، قضاء وشهادات و مسائل مربوط به آن، مسئله اول : دلیل قول شیعه در مسئله اول، اشکال و ایراد مخالفین . مسئله دوم : دلیل شیعه امامیه در مسئله‌دوم از مسائل قضاء، مسئله سوم : عدم قبول شهادت زنازاده، مسئله چهارم : قبول شهادت نابینا به شرط عدالت . مسئله پنجم : کیفیت پذیرش شهادت کودکان. ...

4- ترجمه، شرح و تحقیق مبحث قضا و شهادت از کتاب الانتصار سید مرتضی (علم‌الهدی) (پایان نامه) /نگارش رحمت‌اله سعیدی‌ گراغانی؛ استاد راهنما محمدعلی قربانی ؛ استاد مشاور زین‌العابدین قربانی/ دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان ۱۳۸۱

در این رساله متن عربی به بخشهای همگون و هماهنگ تقسیم گردیده و بعد از هر متن ترجمه آن آورده شده است. در ترجمه حتی الامکان سعی بر این بوده که امانت رعایت گردد . و در مواردی که کلمات نیاز به توضیح داشته با گذاشتن شـماره در پاورقی بیان شده و علاوه بر ترجمه متن مباحثی تحت عنوان شرح و تحقیق افزوده شده و در مجموع این رساله از دو بخش تشکیل شده است الف: قضاوت ب- شهادات

5- ترجمه فصل طلاق تا ابتدای فصل عده از کتاب انتصار تالیف مرحوم سید مرتضی (پایان نامه)  / عبدالحسین منشی‌پوری / دانشگاه تهران ـ دانشکده‌ی حقوق / ۱۳۳۳..

6- ترجمه و تحقیق باب زکات از کتاب الانتصار سید مرتضی (پایان نامه) / محمدحسین فرجی / دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی؟رح؟ ـ دانشکدۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی / ۱۳۸۶.

7- ترجمه و تحقیق بخش حدود و دیات کتاب الانتصار سید مرتضی (پایان نامه)  / زهرا پور بناء / دانشگاه آزاد اسلامی / ۱۳۸۹.

8- ترجمه و تحقیق کتاب الانتصار سید مرتضی علم الهدی، مسائل «الصید و الذبائح و الاطعمه و الاشربه و اللباس» (پایان‏نامه)/ مرتضی میرکریمی / دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) / ۱۳۸۸.

9- ترجمه و تحقیق کتاب حج از الانتصار سید مرتضی علم الهدی (پایان‏نامه)  / حسن محرم­نژاد / دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی؟رح؟ ـ دانشکدۀ الهیات / ۱۳۸۶.

10- ترجمه و تحقیق مباحث، حدود ـ قصاص ـ دیات از کتاب انتصار سید مرتضی(پایان‏نامه)   / یزدان عیسی پورهادی / دانشگاه آزاد اسلامی / ۱۳۸۹.

11- ترجمه و تحقیق مسائل بخش نماز از کتاب الانتصار سید مرتضی علم الهدی (پایان‏نامه) / دانشگاه آزاد اسلامی / مریم گنجی سیگارودی / ۱۳۸۹.

12- ترجمه و تحقیق مسائل نکاح از کتاب انتصار سید مرتضی (پایان‏نامه) / نصیر کیایی / دانشکده‌ی الهیات و معارف اسلامی تهران / ۱۳۶۹.

مؤلف دراین پایان نامه مسائل نکاح‌از کتاب سید مرتضی (علم‌الهدی) را ترجمه نموده وسعی نموده با مروری بر ابواب مرسوم مبحث نکاح، توضیحی کوتاه درباره مطالب مطروحه دراین رساله بیان نماید

13- ترجمه و شرح تحقیق کتاب بیع، ربا، صرف و کتاب شفعه از الانتصار (پایان‏نامه) / نسرین عوض پور / دانشگاه آزاد اسلامی تهران ـ دانشکده‌ی فقه و مبانی حقوق اسلامی / ۱۳۸۲.

هدف این پژوهش ترجمه، شرح و تحقیق مسائلی چند از کتاب الانتصار سید مرتضی ؟رح؟ است که شامل بر دو بخش می شود: ۱)کتاب بیع، ربا، صرف ۲) کتاب شفعه.

مباحث: خیار حیوان، خیار شرط، فروش بنده فراری، بیع فقاع، حکم خرید و فروش بدون قبض و اقباض، اگر مدت حکم خیار شرط معین نشود، خیار عیب، استثنا  کردن بعض مبیع، ریا، صرف، شفعه در لغت، مواردی که حق شفعه در آن جاری می گردد، حکم شفعه در صورتی که چندین شریک در بین باشد، حق شفعه برای کافر، سقوط حق شفعه، حق شفعه در موقوفات و از مباحث دیگر پژوهش مسأله شفعه می باشد که آن از شفع به معنی زوج بوده در اصطلاح فقهی حق داشتن شریک است

14- ترجمه و شرح تحقیق باب طهارت الانتصار سید مرتضی علم الهدی (پایان‏نامه)  / شریف مراقی / دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان 1381

15- ترجمه، شرح و تحقیق کتاب الصیام از کتاب انتصار سید مرتضی علم الهدی (پایان‏نامه)  / مهری قنبری دوست کوهی / دانشگاه آزاد اسلامی تهران / ۱۳۸۸.

16- شرح و تحقیق مبحث مسائل حدود، قصاص و دیات از کتاب الانتصار تالیف سید مرتضی علم الهدی (پایان‏نامه) / محمدرضا پناهی شهری / دانشگاه آزاد اسلامی / ۱۳۸۹.

الناصریات

1- ترجمه و شرح و تحقیق کتابهای بیوع، شفعه، رهن، غصب، دیات، ایمان، قضاء و مسائل متفرقه از کتاب مسائل الناصریات سید مرتضی علم الهدی(پایان‏نامه) /‏ نگارش محمد حسین پور / استاد راهنما زین العابدین قربانی ؛ استاد مشاور محمدعلی قربانی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان 1385

چکیده : این پایان نامه شامل پیشگفتار و مقدمه و هشت فصل می باشد. در پیشگفتار نحوه و انگیزه تحقیق و در مقدمه تعریف علم فقه و فایده علم فقه و ... و خلاصه ای از شرح حال سید مرتضی علم الهدی بیان شده است. در فصل اول مباحثی درباره بیع، از قبیل بیع به اختبار موعد تسلیم مبیع و ثمن و ذکر انواع خیارات و تشرح خیار مجلس بحث شده است. در فصل دوم راجع به احکام شفعه از قبیل تعریف شفعه و شرائط اخذ به شفعه و ... مطرح شده، در فصل سوم احکام رهن و در فصل چهارم احکام غصب مفصلا بررسی شده، در فصل پنجم بحث دیات و قصاص و ادله اثبات قتل عمد و مواردی که دیه بر بیت المال می باشد مورد بررسی قرار گرفته. در فصل ششم بحث قسم و احکام آن مطرح شد. و در فصل هفتم ادله اثبات دعوی به اختصار ذکر و بحث شهادت (بینه) به تفصیل تحقیق شده. در آخرین فصل مسائل متفرقه که سید مرتضی در کتاب مطرح نموده اند از قبیل بحث ربا، حق انتفاع، دین، احکام صید و ذبح و ... مورد بررسی قرار گرفته لازم به ذکر است که در هر باب آیات و روایات مربوطه ذکر شده و در نهایت نتیجه گیری شده است.

2- ترجمه شرح تحقیق باب طهارت الناصریات سید مرتضی علم الهدی(پایان‏نامه) / مجید محسنی / دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان 1385

3- ترجمه، شرح و تحقیق بخش حج، زکات، صیام، طلاق و نکاح از کتاب مسائل الناصریات سید مرتضی علم الهدی(پایان‏نامه)  / مصطفی وهابی / دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان.

تنزیه الأنبیاء

1- تنزیه الأنبیاء، پژوهشی قرآنی درباره عصمت پیامبران و امامان؟عهم؟

ترجمه امیر سلمانی رحیمی/ انتشارات آستان قدس1377- 303 ص

مسأله عصمت پیامبران و امامان؟عهم؟ از دیرباز مورد بحث و گفتگوی فِرَق مختلف بوده است؛ لذا این کتاب با استدلال و استناد به محکمات، عقاید شیعه امامیه را بررسی می‌کند و آن‌را بر کرسی حقیقی خود می‌نشاند.

درباره این ترجمه نکات زیر قابل توجه است:

1- ترجمه کتاب روان و گویاست و فهم آن برای خواننده تکلّفی ندارد

2- مترجم پس از ترجمه، کار مقابله و تطبیق ترجمه با متن اصلی را زیر نظر استادش حسن خزاعی انجام داده است

3- پس از مقدمه مترجم تصاویری از قدیمی ترین نسخه کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی  آمده است

4- مترجم در مقدمه کتابهایی را که با عنوان تنزیه الانبیاء یا تنزیه الأنبیاء والأئمه نوشته شده است فهرست کرده و توصیف مختصری از هر کدام ارایه کرده است

2-  ترجمه و تحقیق تنزیه الانبیاء (بخش انبیاء) (پایان‏نامه)/ نگارش: شایگان، محسن/ استاد راهنما: آذرنوش، آذرتاش/ دانشگاه تهران۱۳۷۵

كتاب «تنزیه الانبیاء» دارای سه بخش است كه عنوان هر یك به ترتیب عبارت است از: آرای فرق مختلف درباره عصمت پیامبران و نقد آنها، بررسی آیات و روایات حاكی از ارتكاب گناه توسط پیامبران و اثبات عصمت أئـمۀ شیعه، در این پایان نامه بخش نخست كتاب، ترجمه و بررسى شده است. نویسنده پایان نامه در پاورقی مآخذ روایات و اشعار را ذكر و اعلام و اصطلاحات را شرح كرده است و در پیوست، تفصیل روایات اسلامی و آیات كتب مقدس (تورات و انجیل) را در خصوص داستان پیامبران آورده و بدینوسیله نتیجه گرفته، عقیده به عدم عصمت پیامبران ریشه در اسرائيليات دارد.

3- ترجمه و تحقیق بخش اول كتاب تنزیه الانبیاء سید مرتضی (علم الهدی) (پایان‏نامه)/نگارش: نرگس میرزاده/ استادراهنما:عباس همامی - استادمشاور:محمد مهدی مظاهری/دانشگاه آزاد اسلامی واحد مركزی تهران 1382

چکیده: ترجمه و شرح بخش اول كتاب «تنزیه الانبیاء» سید مرتضی و گردآوری آراء دانشمندان علوم قرآنی از فرقه‏های مختلف در باب عصمت انبیا است. كتاب تنزیه الانبیاء علم الهدی، كتابی تحقیقی در زمینه مسئله عصمت انبیا و بررسی آیاتی است كه در آنها به پیامبران نسبت‏هایی داده شده كه قابل تأویل هستند. وی در این كتاب عصمت را از ویژگی‏های بارز پیامبران و لازمه نبوت آنها دانسته و این موضوع را با زندگی انبیای الهی از آدم تا خاتم تطبیق داده است. مترجم ذیل هر قسمت، علاوه بر ترجمه متن، به تحقیق پیرامون موضوع مورد بحث پرداخته و قول برتر را معرفی كرده است و متن مورد نظر را به ضمیمه آورده است. در این قسمت از كتاب كه ترجمه بخش اول است از عصمت نوح، ابراهیم، یعقوب، یوسف، ایوب، شعیب و موسی؟عهم؟ سخن رفته است.

4- ترجمه، نقد و تحقیق بخش دوم کتاب تنزیه الانبیاء (سید مرتضی) (پایان‏نامه) / فرشته عباسی / دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی / ۱۳۸3.

هدف پژوهش شناخت نظریات اهل سنّت دربارۀ عصمت انبیا؟عهم؟ به جهت پاسخگویی و ردّ نظریات غلط مطرح در این مورد و ارائۀ دست مایه‌ای برای دستگیری از نسل جوان است. روش پژوهش در بخش تحقیق، روش کتابخانه ای و استفاده از کتب و CD های کامپیوتری و سایت های اسلامی در بخش ترجمه با استفاده از کتاب های لغت و کتابهای نحوی کار ترجمه انجام شده است. نتایج نشان می دهد که ساحت انبیاء از هر گونه عیب و گناه و اشتباه و خطا مبرا است. و انبیا با توجه به علم و آگاهی و بینش عمیقی که داشته اند از این عیوب مبرا بوده اند و آنچه به ایشان نسبت داده شده، یا اساسا دروغ بوده و یا حداکثر ترک اولی بوده که از ایشان سرزده است.

تذکر:

ترجمه کتاب تنزیه الأنبیاء به زبان اردو

مرحوم آقا بزرگ طهرانی در الذریعه دو ترجمه از کتاب تنزیه الأنبیاء معرفی کرده است:

1- تحفه الأتقیاء فی ترجمه النصف الأول من تنزیه الأنبیاء للشریف المرتضى بلغة أردو. طبع بالهند للسید شریف حسین الهندی[1]

2- تحفه الأنبیاء فی ترجمه تنزیه الأنبیاء للسید المرتضى بلغة أردو. مطبوع كما فی بعض الفهارس المطبوعة. و لعله عین تحفه الأتقیاء[2]

المقنع

امامت و غیبت از دیدگاه علم کلام: ترجمه المقنع فی الغیبه/ترجمه: واحد تحقیقات مسجد مقدس جمکران/  ناشر: مسجد مقدس جمکران 1383

مترجم در مقدمه، به صورت گزارش، زندگی نامه و نسب سید مرتضی؟رح؟ و اثر المقنع را مورد بررسی قرار داده است. کتاب سید مرتضی؟رح؟ نخست در بخش اول درباره امامت و عصمت بحث می‌کند. سپس دیدگاه فرقه‌هایی از قبیل کیسانیه، ناووسیه، و واقفیه درباره مهدی منتطر را بیان می‌کند، در ادامه سبب غیبت امام مهدی؟عج؟می‌آید و مؤلف معتقد است که بر ما لازم نیست که سبب غیبت آن حضرت را به شکل معیّن و مشخص بیان کنیم، بلکه برای دانستن نیکو بودن غیبت او، همین مقدار کافی است که بدانیم او معصوم است و کسی است که هیچ کار ناشایسته‌ای انجام نمی‌دهد. همچنین ایشان سبب مخفی بودن امام‌زمان؟عج؟ از دشـمنان و دوستانش را ذکر و بین این دو فرق قائل است. و در ادامه به اقامه حدود الهی در زمان غیبت اشاره می‌شود و بخش دوم که تکمله‌ای است که بعد از اتمام المقنع بر آن افزوده شده، در آن از کیفیت ارتباط امام غایب؟ع؟ با دوستان خود در دوران غیبت و نیز از چگونگی رفتار شیعیان با او، چگونگی آگاهی امام به زمان ظهور و عدم امکان جای گزینی برای امام بحث نموده است.

دیوان المرتضی

ترجمه و تحلیل ادبی و محتوایی مراثیِ حسینیِ سیّد مرتضی (رساله دکتری)/نگارش: محمد اسـمعیل‌زاده/ استاد راهنما: محمود شکیب / دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران، ۱۳۸۷.

این رساله، به ترجمه و تحلیل ادبی و محتوایی مراثی حسینیِ سیّد مرتضی پرداخته است. نویسنده پس از ذکر زیست‌نامۀ سیّد مرتضی، به شعر او می‌پردازد و بر این باور است که شعر سیّد مرتضی، آینۀ تمام‌نمای روزگارش است؛ زیرا به اندازۀ کافی ثروتمند بود و نیازی به تملّق‌گویی و سرودن اشعار متکسّبانه نداشت. وی شاعری توانا و زبان‌آور بود؛ ولی در شعر به شهرت و آوازۀ برادرش سیّد رضی نرسید و شاید تلاش حاسدان و دشـمنانش یکی از علل آن باشد.

سیّد مرتضی، چهارده قصیدۀ کوتاه و بلند مستقل، در ۶۹۶ بیت در رثای جدّش امام‌حسین؟ع؟ سروده است. در این مراثیِ سوزناک_ که به طور معمول، آنها را در روز عاشورا می‌سروده_ ، از مبانی فکریِ شیعه و آرمان‌های آن دفاع کرده و تشیّع مخلصانۀ خود را به نمایش گذاشته است. بررسی مضامین مراثیِ حسینیِ سیّد مرتضی اهمیت خاصی دارد؛ چرا که با پرداختن به آن معلوم خواهد شد که وی کدامین واقعیات تاریخی را یادآور شده و چگونه بر امام حسین؟ع؟ و یاران باوفایش گریسته و چه عبرت‌هایی را فراروی خوانندگان اشعار خویش قرار داده است.

الفصول المختارة من العیون و المحاسن

 دفاع از تشیع (ترجمه الفصول المختاره)

مترجم: آقا جمال خوانساری (1122هـ) تصحیح: صادق حسن زاده با همكارى على اكبر زمانى نژاد، قم، ناشر: مؤمنین، چاپ سلمان فارسى، 1377، 713ص، وزیرى.

جمل العلم و العمل[3]

 ترجمه قسمتی از کتاب جمل العلم و العمل/ نگارش: عطاریی، فضل الله  استاد راهنما : مدیر شانه چی، کاظم/ دانشگاه : فردوسی مشهد 1349

طیف الخیال

گسترۀ خیال/ مترجم: دکتر نصرت الله فروهر/ سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه هنری، دفتر مطالعات دینی هنر 1376 / 305 ص.

امالی (غررالفوائد و درر القلائد)

1- گردآوری ترجمه و تحقیق سی و پنج آیه شریفه قرآن از كتاب امالی

سید رسول حجازی/ دانشكده اصول دین 1382

2- ترجمه، نقد و شرح مباحث قرآنی و حدیثی بخشی از امالی سید مرتضی تا مجلس ۱۵ / سید عبدالمجید حسینی زاده هرات / ۱۳۸۴ / دانشگاه فردوسی مشهد.

رسالة فی العمل مع السلطان

1- میراث سیاسی: رسالة فی العمل مع السلطان/ مترجم : محمود شفیعی / مجله: علوم سیاسی - دانشگاه باقرالعلوم (ع) ، تابستان 1380 - شـماره 14 (18 صفحه - از 255 تا 272)

این نوشته عهده‌دار ترجمه یکی از رساله‌های‌ سیاسی‌ سیدمرتضی‌ است. اما به عنوان مقدمه بـه بـرخی از مـؤلفه‌های اندیشه سیاسی وی اشاره می‏کند.

پیام کلی رساله حاضر این است‌ که‌ همکاری‌ با‌ سلطان‌ جائر در صورتی‌ که‌ فواید دینی داشته باشد، مانند این که حقی احیا شود، عـدالت بـر پا گردد، حدود الهی‌ جاری‌ شود‌ یا انسان به حد اکراه و اجبار‌ اضطراری‌ برسد‌ و در‌ صورت‌ ترک همکاری جانش به خطر بیفتد، واجب یا ناچار می‌گردد و در صورتی که عدم پذیرش مـسؤولیت ضـرر فردی قابل تحمل داشته باشد، پذیرش آن مباح می‌شود‌ و در غیر این موارد همکاری ممنوع است.

در این جا لازم است چند نکته درباره ترجمه این رساله یاد آوری بشود: 1. در این ترجمه تا آن جا کـه‌ مـمکن‌ بـوده، تلاش شده بدون دخل و تـصرف در الفـاظ و جـملات مؤلف صورت گیرد؛ امّا در مواردی به ناچار برای هماهنگی با گفتار فارسی، ترجمه آزاد انجام شده است.

2.‌ در مواردی نیاز به توضیح کوتاهی بـوده کـه مـترجم توضیحات خود را داخل قلاب بیان کرده است.

2- ترجمه رسالة فی العمل مع السلطان (در کتاب مکتب ها و فرقه های اسلامی در سده های میانه تألیف ویلفرد مادلونگ)/ مترجم: جواد قاسـمی/ آستان قدس رضوی ، بنیاد پژوهشهای اسلامى 1375

المسائل المیافارقیات

جوابات مسائل اهل میافارقین/ نویسنده: علم الهدی،سید مرتضی/  مترجم: بختیاری کوه سرخی،محمد حسین/ مجله: نامه آستان قدس، سال 1346 - شـماره 31 (22 صفحه - از36تا57)