مسوده ای که فقیر در باب مسلمان شدن شخصی نموده

در دوره صفوی، فعالیت هایی برای مسلمان کردن اشخاص صورت می گرفت و گاه در این باره افراط هم می شد. نکته نخست در این زمینه این که اساسا اجداد صفویه، از جمله حیدر، ـ طبق سنتی که از عثمانی ها و ترکمانان بود ـ داعیه جهاد با کفار و توسعه اسلام در قفقاز داشتند، اما خود صفویان، بعد از به قدرت رسیدن، عمدتا با ازبکان و عثمانیان که مدعی مسلمانی بودند، نبرد داشتند. با این حال، در منطقه گرجستان و ارمنستان که صفویان در آن رفت و آمد داشتند، زمینه توسعه اسلام بود.آنان بیشتر مسلمان شیعه تربیت می کردند و در بخش هایی که عثمانی ها نفوذ داشتند مسلمان سنی. بدین ترتیب شماری از رهبران این مناطق به هر دلیل، به اسلام گرویدند. از میان آنها، کسانی که به اصفهان آمدند، چه از بزرگانشان یا بردگان و کنیزکان، گاه مسلمان شده و حتی نسلی از گرجیان که در ایران ماندند به اسلام گرویدند. ارمنیان، کمتر تسلیم شدند، اما این اتفاق می افتاد که فردی ارمنی یا حتی یهودی، آزادانه به اسلام بگرود. در دوره شاه عباس دوم، در کاشان، نسبت به یهودیان برای مسلمان شدن سختگیری می شد که فیض کاشانی و شماری از علما با این رویه مخالفت کردند.یک مورد برجسته از مسلمان شدن یک فرنگی که به ایران آمده بود، آنتونیو دوژزو پرتغالی بود که زمان شاه سلطان حسین و با راهنمایی فاضل هندی مسلمان شد و چندین کتاب در نقد مسیحیت نوشت که سابقا کتاب «نقد سفر پیدایش تورات» را از وی منتشر کرده ام. یک نمونه جالب هم کتاب رساله «اعتراف نامه» از یک ارمنی مسلمان شده در دوره صفوی است که به کوشش آقای دکتر صفتگل توسط کتابخانه مجلس منتشر شده است. ایشان در مقدمه آن کتاب، در باره «جدید الاسلامان» دوره صفوی سخن گفته اند.

و اما در اینجا، یک متن ادبی ـ قرآنی کوتاه در اختیار داریم که یکی از منشیان، در جریان مسلمان شدن یک یهودی نوشته و سعی کرده است با آیات قرآن به ستایش از اقدام او و آثار دینی آن بر وی بپردازد. وی نامی از این یهودی پیش از مسلمان شدن نیاورده، اما می گوید که پس از مسلمان شدن نامش را به عبدالعلی تغییر داده است. این متن مشحون از آیات قرآنی در باره هدایت، و پاداش اخروی و بهشت است. اشارتی هم به این نکته دارد که بهتر است وقتی برای فراگیری احکام ضروری دین بگذارد گرچه ممکن است به زندگی مادی او لطمه بزند.

این متن با عنوان «مسوده ای که فقیر در باب مسلمان شدن شخصی نموده» در فریم 101 نسخه شماره 574 کتابخانه شماره 2 مجلس شورای اسلامی آمده است.

منّت خدای را که دین مبین مسلمانی را به حکم «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّه‏» (توبه: 33) بر سایر ادیان فایق و غالب گردانید و گشایش ابواب جنان و اذن خول دار السّلام را به کلید سه دندانه «لا اله الا اللّه، محمّد رسول الله، علی ولیّ الله» مقرر فرمود.

نَحمدُه علی اِکمال دینه لنا، و اِتمام نعمته علینا، و نشکر و نرضی بأنّ الاسلام دیناً و محمّد «ص» نبیناً، و علیاً «ع» ولیاً، و أولاده علیهم السلام وصیّاً، و من توسّل بهم نجیاً و تخلف عنهم هویاً.

اما بعد: بر ضمیر منیر ناهجان مناهج شریعت محمدی، و سالکان مسالک طریقت احمدی که صفحه ی حالشان به زیور «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ»» (آل عمران: 110) آرایش یافته، معروض می دارد که زلال عطیّه هدایت منبعش از دریای لطف فیاض مطلق است، و به مدلول کریمه «وَ اللَّهُ يَهْدي مَنْ يَشاءُ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيم‏» (نور: 46) هر کدام از مکلّفین که قامت ماده خلقت شان به طراز اعزار قابلیت مطرّز گردیده، بدستیاری ارشاد غیبی هدایت می یابد، و هر کدام که پرده جهل «لاهیةً قُلُوبهم» (انبیاء: 3) روی دلش را گرفته، دیده بصیرت حقیقی او به میل «فاولئکَ هُمُ الخاسِرُون» کور و بی نور گشته، شاهراه رستگاری را گم نموده، در تیه ضلالت و غوایت حیران می ماند، و سخن هدایت در او اثر نمی کند «أَ تُريدُونَ أَنْ تَهْدُوا مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ سَبيلا» (نساء: 88)

مصداق این حال و توضیح این مقاله صورت احوال توفیق آثار یهودای یهودی بود که به مقتضای «وَ مَنْ يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَد» (اسراء: 97) شمّه از توفیقات الهی و هدایات سبحانی شامل حال و قرین احوال سعادت شعار مومی الیه شده، و دیده ی بختش از خواب غفلت بیدار و از کردارها و بیگانگی های سابق که در درگاه منعم خود نموده، و وجه همّت از امثال و هم کیشان خود برتافته، به ایشان خطاب نمود «فَقُلْ لي‏ عَمَلي‏ وَ لَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنْتُمْ بَريئُونَ مِمَّا أَعْمَلُ وَ أَنَا بَري‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُون‏» (یونس: 41) و به طوع و رغبت از دل و زبان میل به دین خجسته و اقرار به کلمتین شهادتین نمود، و مذهب طیّبه محمدی و طریقه حقه اثناعشری را اختیار کرد، و به اسم شریف خواجه عبدالعلی مسمّا و معروف گردید، و چون تألیف قلب تازه ایمان و جدید الاسلام مأمورٌ به شریعت مقدسه مطهره است، لهذا چنان چه بعضی از سعادتمندان موصوف به کریمه  «تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سيماهُمْ في‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُود» (فتح 29)  و منعوت به کلمه «أُولئِكَ الَّذينَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوى‏ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظيم‏» (حجرات: 3) محض خوشنودی الهی و میلان و خواهش سایر مخالفین بدین قویم و صراط مستقیم، به اعطاء قلیلی از مال و متاع دنیوی که به سمت «ما عِنْدَكُمْ يَنْفَد» (نحل: 96) مشحونست، خرید دلهای رمیده نموده، خاطر مومی الیه را از تشویش تحصیل معیشت چند روزه فارغ ساخته، دور نخواهد بود تا این که مومی الیه از روی خاطر جمعی به فراگرفتن مسائل ضروریه دینیه و فرایض و سنن شرعیه قیام و اقدام نماید، و عوض آن را به حکم «مَنْ ذَا الَّذي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعافاً كَثيرَة» (بقره: 2415)  در روز «يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ يَداه‏» (نبأ: 40) از دیوان «إنّ وَعد اللّه حَقّ» (یونس: 55) بار یافت نمایند، و فردا که همگی به جهت مکافات و مجازات اعمال بی درنگی  قاید «لِتُجْزى‏ كُلُّ نَفْسٍ بِما تَسْعى‏» (طه: 15) به صحرای «نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجا» (نمل: 83) شتابند، به فحوای «عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَت‏» (انفطار: 5)، خواهند دانست که جزای این عطیّه قلیل چه قدر عظیم خواهد بود «لَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُون‏» (نحل: 41)، و در بهشتی که زبان وحی الهی توصیف آن به این کلمه منیعه فرموده: «في‏ جَنَّةٍ عالِيَة، قُطُوفُها دانِيَة ، كُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنيئاً بِما أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخالِيَة» (الحاقه: 22 ـ 24)

از «أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبينَ وَ أَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى‏» (محمد، 15)  از جام «وَ كَأْساً دِهاقا» کام آروزهای خود را حلاوت بخش سازند، و به نعیم ابدی متنعّم و ممتّع گردند. تحریرا فی خامس شهر رجب ا لمرجب سنه 1135