فهرست مقالات و رساله های چاپ شده در ده مجلد کتاب «مقالات و رسالات تاریخی»
خلاصه
مقالات قدیم بنده در یک دوره بیست جلدی «مقالات تاریخی» از نشر دلیل بود. بعد از آن، مقالات بعدی را در «مقالات و رسالات تاریخی» دفترهای ده گانه (تاکنون) منتشر کرده ام. فهرست زیر، عناوین مقالات این دفترهاست.
دفتر اول
- محمد بن اسحاق ندیم و کتاب الفهرست او،
- دیدگاه علمای عصر صفوی در باره احکام نجومی و سعد و نحس ایام،
- رساله در شرح احوال لطفالله بن سلیمان شاه نیشابوری و دیوان وی ،
- مروری بر مطالعات پیرامون نقش خواجه نصیر در سقوط بغداد ،
- دوزبانههای ادب فارسی و عربی در قرن هفتم،
- اردوباد و اهمیت فرهنگی آن در دوره اخیر صفوی ،
- گشتی در حکایات کتاب سفینه فطرت،
- طریق استخاره معتبره،
- مهر کتابخانه شاهرخ تیموری،
- سفرنامه عتبات سال 1313 ،
- از کاخ هشت بهشت تا کاخ توپقاپی ،
- گزارش سفر عمره: 1390،
- علمای بلادنگاهی به موقعیت آیتالله زند کرمانی در اصفهان،
- ابن معتز شاعر عباسی و تفسیر تاریخ اسلامی بر اساس منازعه عباسیان و طالبیان،
- گرایش جریان نوگرایی دینی در تفسیر معنای محکم و متشابه قرآن (به ضمیمه رساله متشابهات قرآن از اسدالله خرقانی)،
- آگاهیهای تازه در باره غلامان و کنیزکان در دوره صفوی بر پایه کتاب آداب سنیه (از محمد صالح خاتون آبادی ـ م 1126)،
- ادبیات الفاظ کفر در فقه حنفی (فارسیّات کتاب فتاوی تاتارخانیه از سال 777) ،
- يکصد و پنجاه و شش کلمه نوشته علمای بلخ،
- تعابیر فارسی در الفاظ طلاق و سوگند در متون فقه حنفی،
- رویکرد فقهی به سیره نبوی در یک صد سال گذشته (عوامل و پیامدها)،
- نظریه دارالحرب ـ دارالاسلام و تعریف کفر در فقه حنفی و تأثیر و تأثّر آن از رویدادهای خراسان در قرن دهم هجری،
- مروری بر یک رساله انتقادی از دوره صفوی،
- یادداشت پشت کتابی در باره قحطی سال 1288 در اصفهان،
- ترجیع بندی در ستایش شاه اسماعیل دوم (سلطنت از 984 ـ 985)،
- بررسي چند روايت تاريخي در باب غاليان عصر خلافت امام علي (ع) ،
- جغرافی سودان / محمد حسين فروغی،
- شرح بعضی از وضع گیلان / نویسنده ناشناخته.
دفتر دوم
- عشق به پدر، عشق به کتاب،
- الرساله اثری در تاریخ و رجال اصفهان از قرن پنجم هجری،
- عقود ثمانیه،
- دیوار نوشتههای یادگاری در مسجد – مدرسه مادر شاه اصفهان ،
- رسالهای در باره گسترش فساد در گیلانِ تحت سیطره امرای زیدیه،
- یک گزارش و چند سند در باره حجاج ایرانی در راه جبل،
- از راه نجد تا راه حائل،
- نسخ خطی به مثابه منبعی برای تاریخ،
- جامعة النجف حرکتی نو در اصلاح نظام آموزشی حوزه نجف،
- سفرنامه منظوم حج از دوره صفوی ،
- درسهای صفویه و عقب ماندگی ما،
- بادیه تلاقی تاریخ، جغرافیا، ادب و عرفان حج،
- مختصری در باره علم سیاست شرعی،
- سرگذشت یک ایرانی مروج تشیع امامی در یمن،
- گزارش سفر به استانبول و همایش سلفیه،
- السلفية و تطور مفهوم الجهاد،
- ابن مازه و کتاب لطائف الاذکار،
- عاشورا در فقه شیعه،
- اشعار ترکی به مناسبت فتح بغداد توسط شاه عباس (1033 ق)،
- مرحوم سید جعفر شهیدی و تاریخ اسلام،
- دولت نبوی و نظام سیاسی،
- یادداشتهای مسافران ایرانی از ایالات جدا شده از ایران،
- بیانیه دولت عباسی علیه امویان،
- نگاه سنایی غزنوی و رشیدالدین فضل الله به امویان،
- متنی نویافته در زندگی امامان از آغاز قرن ششم هجری،
- شرحی در باره کتاب مبین و مؤلف آن،
- فرقه هایی با باورهای شگفت،
- امویان در آینه روایات بلاذری،
- قدسیت عباسیان پیش از خلافت عباسی،
- دانشمندی دلباخته دولت عباسی،
- زایچه نامه ها منبعی برای تاریخ (مورد زایچه نامه های خاندان قرچقای)،
- گزارش یک فرنگی از مکه و مدینه در زمان سقوط آن بدست وهابیان،
- پرسشهای شیعیان از علامه حلی در قرن هشتم هجری،
- از شام تاریخی تا شام آخر الزمانی،
- وضعیت حوزه علمیه قم در سال 1352،
دفتر سوم
- برگی دیگر از جدلهای مذهبی در ایران پس از سقوط صفویه!،
- شاه سلطان حسین صفوی و دستور نگارش کتابی در فقه زنان،
- میراث عرفانی از دوره صفوی و نقش آن در بحران فکری قرن سیزدهم،
- ابن علقمی از قرن دهم تا چهاردهم و در یک دهه اخیر،
- عباس زریاب خویی و شیخ قاسم مهاجر،
- سهم قمی ها در نظام دیوانی دولت سلجوقی در قرن ششم هجری،
- برگی ناشناخته از میراث شیعه در نیمه نخست قرن چهارم،
- جریان تفکر شیعی در ایران در قرن هفتم (آثار محمد بن حسین رازی آبی)،
- ظهور الميرزا محمّد الأخباري بعد الوحيد البهبهاني و نزاع تلامذته ...،
- الملک عبد العزيز في الوثائق الايرانية،
- کربلا از روایت تا درایت (نگاهی مجدد به عاشورا و فقه)،
- رابطه علما و دولت صفوی در سایه خطبه های جلوس،
- اسلام خالص؛ بحثی درباره رابطه لباس و دین در دوره رضا شاه،
- عطائیه؛ اثری در فقه شیعه از قرن هفتم هجری،
- سهم کازرونیها در تدوین سیره نبوی (ص)،
- تحفه یک عالم بحرینی برای شاه سلیمان صفوی:رساله منار السعادات،
- کتابی در نقد قدرت از دریچه مفهوم عدل و ظلم،
- گزارش یک جدال مذهبی در سال 1202 میان بخارا و مشهد،
- تیشه رو بردار و تبر، برو به جنگ شانه سر: رسالهای از فیض،
- مفهوم علم میان مسلمانان در رساله باران، رعد، برق ابن ابی الدنیا ،
- اصفهان در سایه خلاقیت های شاه عباس،
- رساله در ردّ تکفیر مؤمن،
- گزارش سفر گرجستان،
- در بیان کلمات کفر و شرک: «ادبیات تکفیری در فقه حنفی»،
- پیشینه اسلامی کردن طب در تمدن اسلامی،
- الشعائر الحسينية … النشأة والتطوّر،
- وثائق غازانیه ؛ متنی حقوقی ـ فقهی تازه یاب از روزگار غازان خان ،
- یادداشتهای شخصی: سالهای 1080 تا 1114در اشرف مازندران ،
- سفرهای زیارتی یک یزدی در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری،
- زندگینامه آیت الله خویی به قلم مرحوم سید عبدالعزیز طباطبائی،
- کتاب نیل المرام در فقه امامی: اثری از تشیع مازندران غربی در قرن نهم ،
- اصلاح المملکه: رساله انتقادی خطاب به ناصرالدین شاه قاجار،
دفتر چهارم
- برگی از منازعه دین و فلسفه در اندیشههای یک دانشمند عصر اخیر صفوی،
- روابط علمای بحرین و ایران در دوره صفوی،
- مقدمهای بر معشوق السفاره؛ اثری در باره سفر کردن از دوره قاجاری،
- تقویمهای رایج و نارایج؛ حمدالله مستوفی،
- بنیادهای سست علم در قرون میانه اسلامی(نمونهای از احکام نجوم)،
- رساله ادبی اندر ستایش شاهان صفوی، مناقب میرزا شفیع وزیر یزد،
- چگونگی خواندن تقویمهای سنتی و علائم آنها،
- دین، عرفان و حکمت، سه مؤلفه در نظام معرفتی ایرانی، انسداد یا انفتاح!،
- یادداشتهای تاریخی؛ نوشته عبدالعلی قاجار؛ از سال 1315 و 1316،
- مباحثات حاج محمد کریم خان رئیس شیخیه با شاهزادگان و علمای تهران،
- دو قصیده در واقعه حمله روسها به حرم امام رضا (ع)،
- تبار شناسی مفهوم تمدن اسلامی از مشروطه تا انقلاب اسلامی،
- یادداشتهای تاریخی از روزگار صفوی؛ وقایع سالهای 892 – 1042،
- ریشههای خشونت در فکر مذهبی معتزله،
- دو قصیده و ترکیببند در حج از روزگارصفوی؛ محمدباقر خلیل کاشی،
- تاریخ شاهان صفوی: از طهماسب تا عباس اول، از تحفه سلیمانی،
- زندگی تقویمی مردم روزگار صفوی در آینه کتاب اختیارات علامه مجلسی،
- جدال تقویم شرعی با تقویم نجومی در دوره اخیر صفوی،
- پرسشهای دینی مانکجی زرتشتی از محمد حسن سبزواری قاضی یزد ،
- مظهر الانوار، مقدمه رسالهای در آموزش اسطرلاب،
- مقدمهای بر رفیق توفیق در رسوم وزارت و آداب سلطنت از دوره صفوی،
- آگاهیهای تاریخی و انتقادی از دوره صفوی تا دوره زندیه (فوائد علیّه)،
- پیشینه آشنایی ما با حکمت و نجوم غرب (رساله حکمت آفرینش ستارگان)،
دفتر پنجم
- از سید محمد نوربخش تا امام قلی خان در لارستان،
- چارچوب فکر شیعی در اواخر دوره صفوی (مروری بر رساله ملامحمد طاهر قمی)،
- متنی ویژه درباره مناسبات علما و دولت قاجار،
- استفتائات شاه سلطان حسین صفوی از آقا جمال خوانساری،
- معاهده دو گروه عزادار در رشت برای علَمکشی از سال 1145ق،
- گزارش کمنظیر یک ایرانی از وضعیت چند شهر عثمانی از دوران سلیم اول،
- آگاهیهایی درباره نفوذ شیعیان امامی در مدینه منوره در نیمه اول قرن هشتم،
- داخل عرض شد! گزارشی از کتابخانه سلطنتی در اوائل دوره شاه سلطان حسین،
- تجربهای از زندگی طلبگی در نجف میان سالهای 1344 ـ 1353 ش ،
- روز وصل: گزارشی از سفر حج مرداد ـ شهریور 1396،
- اثری ناشناخته از عرفان خراسان در قرن نهم هجری
- مروری بر احوال و آثار سلطان حسین واعظ استرآبادی،
- دربار سلاطین صفوی، پناهگاه امیران و شاهزادگان بلاد ،
- دیداری تازه با میرزا عبدالله افندی: «شرح حال رئیس مذهب حنفی در ریاض»،
- نشانههای فهم علمی: نگاهی به مقدمه یک اثر نجومی در قرن هشتم،
- رساله تنبیه السلاطین (رابطه عارفان و سیاستمداران)،
- رسالهای درباره شعربافی،
- رسالهای مشکوک از فیض کاشانی در دفاع از تصوف،
- تقریب پیش از دارالتقریب در مصر (سایه ازدواج ولیعهد ایران با فوزیه بر تقریب)،
- فَرَسنامهی صفوی: تجربهای از تولید علم طبیعی دینی،
- مجمع الاسرار متنی از صوفیان سنی دوازده امامی هند،
- شریعت، تصوف و الحاد در قرن هشتم و نهم هجری: رساله هفتاد وسه ملت،
- اجمال وقایع جنگ روس و ژاپن/ کارپت آوانسیان ،
- چگونه عثمانیها برای اثبات خلافت خود، شرط قریشی بودن را حذف کردند؟ ،
- متنی تازهیافت درباره تاریخ مشروطه/ ضیاءالدین تویسرکانی،
- قصّهای درباره سقوط اندلس و انعکاس آن به عنوان «تاریخ» در ایران،
- رساله آفتاب و زمین (از نظریه زمین مرکزی تا نقد غرب و مشروطه غربی)،
- خاطرات میرزا علیاصغر خان، تلگرافچی معزول خرم آباد از سال 1311 ق،
- تاریخ قزلباشان صفوی در متون عربی ،
دفتر ششم
- تاریخ فرهنگی و اجتماعی دوره پهلوی اول در استفتاءات حاج شیخ عبدالکریم حائری،
- از شاه سلطان حسین صفوی تا ناصرالدین شاه قاجار درباره سیزدهم رجب،
- عبرتنگار در ستایش علمای درایتنثار/ محمد علم الهدی فرزند فیض کاشانی،
- گفتمان مبارزهجویانه استقلالطلبان عرب درباره خلافت عثمانی،
- ریشههای ضد تفکر در سنّت حدیثگرایی اسلامی(مروری بر کتاب ذمّ الکلام و اهله)،
- اطلاعات مهم سیاسی و اجتماعی از روزگار صفوی از زبان محمدصالح قزوینی،
- ادبیات بحرالانساب نگاری در ایران [به ضمیمه سه رساله در تاریخ و انساب]،
- مرحوم دکتر اصغر مهدوی و کار سترگ وی درباره سیرت رسول الله(ص)،
- رسالهی ردّ صوفیه/ محمد علم الهدی فرزند فیض کاشانی،
- وقفنامچهای به قلم آقا حسین خوانساری برای میرزا رضیا محمد،
- خبر آمدن پرتغالیها به هرمز از سوی منجم شاه اسماعیل،
- توحیدخانه صفوی، ستون فقراتی که شکست،
- تفسیر تاریخی نامه شاه عباس به مفتی روم (به انشای نصیرای همدانی)،
- انتشار ظهور مهدی از شرق در آستانه تشکیل دولت صفوی،
- أحوال ملوک التّتار المغول/ حسین بن علي البطیطي،
- دو نامه اعتراضی شرابیانی به مظفرالدین شاه و امام جمعه درباره تغییر تولیت،
- چرخش یک نسخه خطی در قرن دوازدهم از مدینه منوره تا مشهد رضوی،
- مسجد ضرار، از آغاز تا روزگار ما،
- علم اصول و مباحث معرفت شناسی؛ نگاهی به نقش وحید بهبهانی،
- تجربهای از سازگار کردن علم و دین از رئیس مذهب شیخیه،
- شاه عباس و اعتمادسازی میان مسیحیان ارمنی و مسلمانان در شهر اصفهان،
- از ابومخنف تا بلاذری؛ مروری بر 89 روایت بلاذری درباره عاشورا،
دفتر هفتم
- مقتل الحسین علیه السلام به روایت حصین بن عبدالرحمان سلمی کوفی (م 136ق)،
- نصایح الملوک و آداب السلوک، در شرح عهدنامه مالک،
- رساله لَیلیّه؛ نماز شب از نگاه شریعت و طریقت/ شیخ صفیالدین اردبیلی،
- شیعه شناسی در روزگار صفوی؛ مروری بر «اربعین» محمدیوسف بیکای گرجی،
- درباره وقفنامههای کتاب در دوره صفوی،
- چند رساله و متن درباره علم کائنات الجوّ از دوره صفوی،
- در باب نظام معرفتی علوم غریبه؛ مروری بر کتاب «حرز الامان»،
- رفع نزاع علمی و دفع خلاف عقلی، به جنگ راست نیاید،
- ترکیب علم حیوانشناسی و مسائل فقهی آنها؛ رساله صیدنامه خانی،
- نظیری نیشابوری: از سفر حج تا عرفان حج،
- مجموعهای از حکایات حاضرجوابی از متون کهن،
- مظفرنامه همایونی؛ در وقایع قتل ناصرالدین شاه و ...،
- صورت هزینه تعزیه محرم در تکیه حیاط شاهی محله عودلاجان سال 1320،
- منازعه فکری میرزا محمد اخباری با شیخ جعفر کاشف الغطاء در باب...،
- چند استفتاء از وحید بهبهانی،
- شهرآشوبها و شهرآشوب وحید قزوینی،
- یادداشتهای اجتماعی ـ مذهبی از تبریز میانه سالهای 1257 تا 1289ق،
دفتر هشتم
- بازگشت غلوّ به تفکر شیعی در قرن سیزدهم؛ به ضمیمه دو رساله،
- رساله در وصف امام علی و قاسم الارزاق بودن آن حضرت/عبدالرحیم قره باغی،
- رساله آخوند ملّا قاسم موغانی در ردّ رساله ملّا عبدالرحیم قراباغی،
- تلاش دو خاتونآبادی در زمینه ادبیّات ضدّ مسیحی،
- حمام اسلامی (گزارشی از رساله دلّاکیّه حاج محمدکریم خان شیخی)،
- ذِکر جَمیل محمدتقی دانشپژوه،
- استاد مطهری، فلسفه و دانش روز ،
- بیانیه یک عالم اخباری در گلایه از تکفیر و تفسیق خود توسط مجتهدان،
- مثنوی شیخ الاسلام کاظم و اشارات آن به مجادلات مذهبی در قرن سیزدهم،
- گزارشی از وضعیت سیاسی ایران در خرداد ماه 1303 شمسی،
- پردهای از جدال میان تجربه، قیاس و اشراق در علم کیمیا، طب و ...،
- عقبماندگی درمانی در سایه حفظ الصّحه اسلامی ،
- انیس الحجاج؛ سفرنامه حج از سال 1087 / صفیالدین محمد قزوینی ،
- دو رساله داستانی ـ تاریخی درباره شجره امامزادگان مدفون در کاشان،
- رابطه علم و صنعت در ادبیات اسلامی
- استاد جعفر مرتضی به مثابه یک مورّخ ـ متکلّم،
- درنگی در جُنگی(چندین فرمان از شاهان صفوی و شماری یادداشت تاریخی) ،
- علی اکبر حَکَمیزاده در چهار پرده (1276 ـ 1366ش)،
- از حاجی طرخان تا گیلان: یک گفتگوی بین الادیانی درباره تحریف کتاب مقدس،
- دستور العمل در باب سیر بازارهای اصفهان/ وحید قزوینی/ آقا منصور سمنانی،
دفتر نهم
- اشعار «حفظیِ بغدادی» در ستایش شاه عباس اول و دعوت از وی برای فتح عراق،
- شیخ آقابزرگ طهرانی و همراهانش؛ نهضت بازشناسی هویت شیعه با فهرستنویسی ،
- مفهوم تمدن در ذهن یک روحانی جوان در سال 1334ش،
- سیّد جمال شناسی در زبان فارسی، سالهای 1299 ـ 1342 خورشیدی،
- گفتمان تطبیق احادیث با علوم جدیده در ادبیات دینی معاصر؛ متنی از سال 1310 ش،
- تکفیر و پیامدهای آن، از آغاز تا پایان خلافت امام علی(ع)،
- ملاحظات منبع شناسی تاریخی با رویکرد تحوّل در دانش تاریخ نگاری اسلامی،
- نشانی از طیاره در یک روایت آخر الزمانی؛ تجربهای از گفتمان انطباقی دین و دانش،
- رساله در جواز تلقیح برای دفع طاعون؛ آرای فقهای الازهر/ ترجمه: عبدالواحد فرامرزی،
- آداب المتعلمین یا حجّت بالغه؛ محمدابراهیم استرآبادی (از علمای دوره ناصری)،
- طبیعت شناسی غزالی در رساله «الحکمة فی مخلوقات اللّه»،
- قفقاز، ایران و فرهنگ دینی آن،
- رساله در پیشگویی ظهور مهدی در سال 949/ منسوب به: سیّد عماد الدین نسیمی،
- مروری بر نگارشهای موسوم به «السنة» و محتوای آنها،
- پرسش و پاسخهایی در باب مسأله اخباری ـ اصولی، غنا و تصوف از دوره اخیر صفوی،
- اندیشه دیروز پاسخگوی مسائل فردا نیست،
- قانون خراج علیه نوز بلژیکی،
- دیوان اسماعیل فراهانی، آینه اوضاع اجتماعی، فرهنگی و مذهبی ایران در چهار دهه،
- «صواب میان خلق پنهان است»؛ رساله در آداب سلطنت و وزارت از سال 1136 ق،
- روزنامه مسافرت نیشابور محرم 1343ق محمد آقا تاجر عتیقهچی (م 1351ق،
- برزخ تمدن و تدین در گزارش سفر «سرمایه سعادت» از سال 1302 ش،
دفتر دهم
- پیشینه درآمیختگی میان روش های معرفتی دینی و دانش تجربی
- چند پرسش و پاسخ از علمای عصر صفوی در باره صوفیه،
- از روایت غدیرتا عید غدیر،
- تعطیل کردن دنیا: نگاهی به رابطه زهد اسلامی با کسب و کار اقتصادی،
- کتابهای رجال منبعی برای داده های ملل و نحل،
- فهرست منابع یک اثر مذهبی با عنوان «دفاتر الغموم»،
- نخستین نگارشها در حوزه تمدن اسلامی،
- اولین خبر خوش پس از گذشت چهارده قرن از رحلت پیامبر(ص)،
- مکتب شیعی ری در قرن هفتم بر اساس تبصرة العوام،
- از شِقّ بم تا سوق قم / حکایت یک تصحیف و ماجراهای بعدی،
- شیخیه و یک رؤیا،
- کتاب مدینه فاضله اسلام / سید حسین قزوینی،
- رهآورد سفر خانه خدا از حبیب الله آموزگار،
- حج نامه کیوان قزوینی، سفرنامه حج و راهنمای حجّاج / حسین ذوالقدر شجاعی،
- دستور مسافرت به مکّه معظّمه / شیخ موسی بهاری،
- سفرنامه عتبات / محمد ولی خان میرپنج،
- ادبیّات «راهنمای حج» در دوره پهلوی،
- آتش سوزی در منی در سال 1354 در روزنامه ها و خاطرات،
- سفرنامه منظوم مشهد مقدس،
- سید محمد فاطمی قمی در مقام مترجم،
- حجاب، از استدلالهای دینی تا استدلالهای اجتماعی،
پربازدید ها بیشتر ...
مرز غلو و اعتدال در عقاید شیعه از دید یک دانشمند عصر صفوی «محمد یوسف بیک»
رسول جعفریاننوشته حاضر، مقدمه این بنده خدا برای کتاب «معرفة الابرار و نور الانوار فی معرفة الائمة الاخیار ع (تأل
مکتب درفرایند تکامل: نقد و پاسخ آن
آنچه در ذیل خواهد آمد ابتدا نقد دوست عزیز جناب آقای مهندس طارمی بر کتاب مکتب در فرایند تکامل و سپس پ
منابع مشابه بیشتر ...
ریاض الجنه زنوزی اثری دایرة المعارفی در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی
رسول جعفریاندر زمستان سال 1402 موفق شدیم یک چاپ عکسی از کتاب ریاض الجنه زنوزی که اثری دایره المعرافی در حوزه فره
مرز غلو و اعتدال در عقاید شیعه از دید یک دانشمند عصر صفوی «محمد یوسف بیک»
رسول جعفریاننوشته حاضر، مقدمه این بنده خدا برای کتاب «معرفة الابرار و نور الانوار فی معرفة الائمة الاخیار ع (تأل
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
ریاض الجنه زنوزی اثری دایرة المعارفی در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی
رسول جعفریاندر زمستان سال 1402 موفق شدیم یک چاپ عکسی از کتاب ریاض الجنه زنوزی که اثری دایره المعرافی در حوزه فره
مرز غلو و اعتدال در عقاید شیعه از دید یک دانشمند عصر صفوی «محمد یوسف بیک»
رسول جعفریاننوشته حاضر، مقدمه این بنده خدا برای کتاب «معرفة الابرار و نور الانوار فی معرفة الائمة الاخیار ع (تأل
نظری یافت نشد.