معرفی کتاب

چند سالی است توجه مجامع دانشگاهی در کشورهای عربی به سمت پایان‌نامه یا رساله‌های دانشگاهی مربوط به مناطق یا شهرهای مهم ایران و مناطق شرق اسلامی منعطف شده و بیشتر هم بر دوره قبل از حمله مغول تأکید دارند. در این رسائل دانشگاهی، بیشتر مباحث اقتصادی، فکری و اجتماعی را مورد بحث قرار می‌دهند. کما این که بسیاری از این رسائل بر روی اینترنت قرار دارد و می‌توان از آن استفاده کرد. مانند الحیاة العلمیة فی اصفهان فی العصر السلجوقی یا الحیاة العلمیة فی نیسابو که این یکی چاپ شده است. این پژوهش‌های دانشگاهی نقاط قوت و ضعف دارد مانند کارهای دانشگاهی داخل کشورمان. برخی از آنها قوی است و برخی نیز کار سطحی. در اینجا چهار کتاب تازه در این زمینه معرفی می‌شود.

یکی از کارهای قابل قبول در این زمینه، کتاب حاضر با عنوان «علماء خراسان فی بغداد و اثرهم فی الحرکة الفکریة» می‌باشد.

شکوه تمدن اسلامی در خراسان و عظمت آن در نیشابور بر کسی پوشیده نیست. محافل علمی نیشابور دانشمندان زیادی را جذب خود کرده بود و رونق آن باعث تغذیه مراکز فکری آن روزگار بود.

اهمیت علمی و فکری خراسان از آن‌جایی آشکار می‌شود که یکی از مراکز مهم انتشار تمدن و تفکر اسلامی بود. در منابع و مصادر تعداد زیادی از علما را ذکر کرده‌اند که به سوی خراسان آمده و در آنجا ساکن شده و به رونق علمی آن کمک کرده‌اند. اوج درخشان تمدن اسلامی در نیشابور و خراسان چنان جایگاهی برای آن ساخته بود که هم‌پای بغداد دار الخلافة بود. بزرگان بسیاری در علوم دینی به خصوص حدیث، علوم عقلی، عرفان و تصوف و ... در خراسان وجود داشتند که باعث شکوفایی تمدن در شرق ممالک اسلامی شده بودند.

تعداد زیادی از این علما و دانشمندان بنا به دلایلی مانند سفر علمی، فراگیری دانش، اخذ حدیث، استفاده از یک استاد معروف و ... به بغداد رفته و در حیات فکری ـ علمی این شهر نقش به سزایی داشتند.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

الفصل الاول: مکانة خراسان العلمیة و دوافع رحلة علمائها الی بغداد

الفصل الثانی: العوامل التی اسهمت فی جذب علماء خراسان الی بغداد و اسهاماتهم فی مراکز الحرکة الفکریة فی بغداد

الفصل الثالث: اسهامات علماء خراسان فی علوم الدینیة فی بغداد (علوم القرآن، التصوف، الفلسفة، علم الکلام)

الفصل الرابع: اسهامات علماء خراسان فی علوم الدینیة فی بغداد (الحدیث، الفقه)

الفصل الخامس: اسهامات علماء خراسان فی علوم اللغة و الادب و العلوم الاخری فی بغداد

الملاحق

جدول علماء خراسان الذین اسهموا فی علم الحدیث ببغداد

خاتمه

الاحوال الاقتصادیة فی خراسان عصر السلاجقه

کتاب حاضر، در مصر نوشته و منتشر شده است. با این که درباره آثار مصری‌ها عموما نظر خوبی وجود ندارد، اما مؤلف سعی خود را کرده و پژوهش وی آن هم در مصر درباره وضعیت اقتصادی خراسان در عصر سلجوقیان شایسته تقدیر است. وی از منابع و مصادر اولیه به خوبی استفاده کرده و در این راه سعی کرده آثار فارسی زبان را نیز مد نظر داشته باشد.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

التمهید

الفصل الاول: العوامل الطبیعیة و البشریة المؤثرة علی الزراعة

الفصل الثانی: الفلاحة فی خراسان

الفصل الثالث: الثروة الزراعیة و الحیوانیة و اهم الصناعات القائمة علیهما

الفصل الرابع: اثر الزراعة علی الازدهار التجاری و الموارد المالیة

الفصل الخامس: المجاعات و الأوبئة

الخاتمة

الحیاة الاقتصادیة فی بلاد ماوراء النهر العصر العباسی الاول

الهام عبدالعزیز عبدالمحسن البابطین

فهرست مطالب:

المقدمة

الباب الاول: اقلیم ماوراء‌النهر، جغرافیته و تاریخه

الباب الثانی: مظاهر الحیاة الاقتصادیة

الباب الثالث: النظم المالیة

الباب الرابع: المستوی الاقتصادی

الخاتمه

الملاحق

الاحوال الدینیة فی بلاد ماوراء النهر حتی القرن الرابع الهجری

نزار عبدالمحسن الداغر

فهرست مطالب:

المقدمة

اولا: الادیان التی انتقلت الی بلاد ماوراء النهر من الهند

ثانیا: الدیانات ذات الطابع الفارسی

ثالثا: الیهودیة و المسیحیة و عبادة الظواهر

رابعا: الاسلام

المظاهر الدینیة

الخاتمة و نتائج البحث