۲۸۲۷
۰
۱۳۹۳/۴/۱۵
تذکره آفتاب عالمتاب

تذکره آفتاب عالمتاب

پدیدآور: قاضی محمدصادق خان اختر هوگلی مصحح: مرضیه بیگ وردی ـ یوسف بیگ باباپورناشر: سفیر اردهالتاریخ چاپ: ۱۳۹۲مکان چاپ: تهران

خلاصه

فراوانی تذکره‌های فارسی در هند نمایانگر پهناوری حیطه ادبیات فارسی در این سرزمین است. تذکره آفتاب عالمتاب، یکی از این تذکره‌هاست که اکنون منتشر شده است.

معرفی کتاب

تذکره‌نویسی در هند، دوران درخشانی داشته است. حفظ ادبیات فارسی و پیشینه آن، مدیون همین تذکره نویسی است. از سوی دیگر فراوانی تذکره‌های فارسی در هند نمایانگر پهناوری حیطه ادبیات فارسی در این سرزمین است. با این که تذکره‌های متعددی از هند چاپ و منتشر شده، باز تذکره‌های زیادی باقی مانده که به صورت نسخه خطی در کتابخانه‌ها و ... وجود دارد. تذکره آفتاب عالمتاب، یکی از این تذکره‌هاست که اکنون منتشر شده است. در مقدمه این کتاب آمده است:

آفتاب عالمتاب، تذکره ای است عمومی در شرح حال و نمونه اشعار 4246 شاعر قدیم و جدید ادب فارسی ایران و هند که به سال 1238 هـ.ق تألیف آن آغاز شده و 24 رمضان سال 1269 ه.ق به پایان رسیده و حدود 31 سال به طول انجامیده است.

مؤلف آن، قاضی محمد صادق خان هوگلی (1201-1274 یا 1275/1787-1858 م.) متخلص به «اختر»، شاعر و نویسنده معروف شبه قاره در سده سیزدهم هجری است که پس از تذکره حاضر، 19 اثر دیگر نیز از او به یادگار مانده است.

آری، آفتاب عالمتاب، شرح حال 4246 شاعر پارسی گوی ایران و هند است که با «آذری هاشمی» آغاز و با شرح احوال «یوسف رضوی لکهنوی» به ترتیب الفبایی از الف تا یاء به پایان می رسد.

اختر در مقدمه فاضلانه ای که بر آفتاب عالمتاب نگاشته، آگاهیهای ارزشمندی از این اثر به دست می دهد. او بر خلاف افکار رایج آن دوره بر آن است که هنوز می توان به مضامین و اندیشه های نو و نادر در نظم و نثر فارسی دست یافت. اختر در این مقدمه شعر را به 5 نوع تقسیم می کند:

عاشقانه؛ بازارانه، فاضلانه، امیرانه و شاعرانه. گرچه در تذکره خود از همه این گونه های شعری نمونه هایی ذکر می کند، ولی به نقل اشعار عاشقانه و شاعرانه بیشتر عنایت دارد. اختر در تدوین آفتاب عالتاب، از 63 تذکره شعر فارسی، جنگها، کتابهای تاریخی و جز آن بهره برده است و این تذکره از این لحاظ اهمیت شایانی دارد، چه، برخی از این منابع اینک مفقودند. از سوی دیگر، احوال شعرای معاصر مؤلف نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. بیشتر این شعرا به هر دو زبان فارسی و اردو شعر می سروده‌اند و با مؤلف آشنایی یا مراوده داشته اند. اختر برای آگاهی از شرح حال برخی از شاعران معاصر خود، به آنان نامه می نوشت. و حتی به منظور دستیابی به شرح حال غالب دهلوی (وفات:1286 ق) که با «قتیل»، استاد خود اختر، اختلاف داشت، به یکی از دوستان مشترک خود و غالب، نامه نوشت و از آن طریق اطلاعاتی درباره او به دست آورد و در تذکره خود گنجاند. نویسنده ضمن اشاره به نام زادگاه شاعران، درباره اوضاع جغرافیایی آن نواحی نیز، شرح مختصر و سودمندی به دست می دهد. همچنین در مقایسه میان اشعار فارسی و اردوی شعرای معاصر خود، شیوه ای انتقادی در پیش گرفته که بسیار شایان توجه است. نواب محمد صدیق حسن خان در آثار خود از آفتاب عالمتاب فراوان بهره برده است.

دست نوشتی ظاهراً منحصر به فرد از آفتاب عالمتاب در کتابخانه ای شخصی در بخش فرح آباد شمس آباد، واقع در اتراپرادش، وجود دارد.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

زبان و اندیشه در جهان اسلام

زبان و اندیشه در جهان اسلام

محمود محمدعلی

اثر پیش رو تلاش شایسته ای در زمینۀ روایت زبان عربی به عنوان زبان تفکر قدیم ماست. روایتی که چون قوام