۲۷۳۳
۰
۱۳۸۴/۷/۱۹
مکتوبات و بيانات سياسي و اجتماعي علماي شيعه ج 1 (1200 - 1323)

مکتوبات و بيانات سياسي و اجتماعي علماي شيعه ج 1 (1200 - 1323)

پدیدآور: محمد حسن رجبي - فاطمه پوراميد

معرفی کتاب

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

 

شرکت علماي شيعه در امور اجتماعي – سياسي شيعه در يکي دو قرن اخير جنبه هاي بارزي داشته است که بسياري از آنها مورد تحليل و بررسي قرار گرفته است. برخي از مواضع آنها تأثير شگرفي داشته و گاهي باعث تغييرهاي بسيار بزرگي در سرنوشت کشور شده است. بعضي از متون و دست نوشته هاي آنها در اين زمينه نيز چاپ شده، اما گردآوري کاملي نشده است. به تازگي مجموعه اي از مکتوبات و بيانات سياسي و اجتماعي علماي شيعه گرد آوري شده که جلد اول آن منتشر شده است. در خلال اين کتاب مي توان به نکات تازه اي برخورد که تا کنون مورد توجه نبوده است. گونه اي وحدت رويه و دغدغه هاي علماي شيعه را نيز در اين مجموعه مي توان ديد. مکتوبات و بيانات جلد اول بر اساس ترتيب تاريخي است و با مکتوبي از ميرزاي قمي به تاريخ 1200 قمري شروع مي شود.

آنچه در پي مي آيد مروري است بر اين مکتوبات.

جهاديه هاي فراوان در بين سال هاي 1223 تا 1224 نشان از حساسيت علما نسبت به سرنوشت ايران دارد. چون در آن روزگار يگانه حوزه علمي شيعه در نجف بود، اکثر مکتوبات اعلان جهاد نيز از همان ناحيه است. گونه اي اجماع در زمينه جهاد و تاييد کار شاهان قاجار در جهاد بين علما پيش آمده بود که شاهان قاجار نيز به شدت به دنبال آن بودند.

نصيحت به شاهان در زمينه عدالت و  دوري از ستم از ديگر موضوعاتي است که در مکتوبات علما به چشم مي خورد. در اين زمينه نمونه بارز آن ميرزاي قمي است.

شخصيت ميرزاي قمي در ميان بقيه علما گونه اي تلاش در اين امور را نشان مي دهد. بي پروايي او در نصيحت و در بعضي موارد سرزنش شاهان قاجار جالب توجه است. مانند نصيحت به آقا محمد خان قاجار در خودداري از ستم به مردم از ميرزاي قمي (1200ق)

گو اين که مقدس دانستن او به ويژه در دوران معاصر اين شخصيت را مخفي کرده است.

بيان سياست هاي انگليس و مقابله با استعمار نيز بخشي از دغدغه ذهني علما بوده است که در اين مکتوبات به وفور به چشم مي خورد. در همين زمينه احساسات وطن دوستانه آنها را در مقابله آنها با تجاوز انگليسي ها به بوشهر مي توان ديد. که علما از بلاد مختلف آمادگي خود را براي مقابله با متجاوزان اعلام کرده اند.

تاييد احداث راه آهن در ايران از جمله مواردي است که گويا در دهه نود قرن 13 ق ذهن علما را به خود مشغول کرده است. نامه هاي مختلف سيد جمال الدين اسد آبادي نيز بي نياز از معرفي است.

آگاه کردن شاهان قاجار از مداخلات خارجي و مفاسد آن موضوع ديگري بوده که علما در مکتوبات خود به آن پرداخته اند.

يکي از موضوعات مهمي که در اين دوران بسياري از مکتوبات را به خود اختصاص داده است، موضوع تحريم توتون و تنباکو از سوي ميرزاي شيرازي است. پس از آن که فتواي ميرزاي شيرازي صادر شد بحث هاي زيادي در گرفت و خود به خود نامه ها و نوشته هاي زيادي را به خود اختصاص داد که تعدادي از آنها در اين کتاب آمده است.

انديشه وحدت اسلامي که امروز مطرح است، از دور زماني در ذهن علما و بعضي از دانشمندان بوده است. نمود اين انديشه را در اين مکتوبات نيز مي توان ديد. همچنين بيان دلايل انحطاط مسلمين و اظهار تاسف از وضع کنوني و ارائه راه حل در اين زمينه موضوع بعضي از مکتوبات اين مجموعه است.

مقابله با کشورهاي استعماري در آن روزگار بسياري را به فکر يافتن راه کاري در اين زمينه انداخته بود. يکي از راه هايي که توسط برخي از متدينان پيرو مرجعيت عملي شد، استفاده از اجناس وطني و بومي کردن صنعت بود؛ در همين راستا شرکت نساجي اسلاميه تاسيس شد که علماي زيادي از آن پشتيباني کردند و با تاييد آن، مردم را به استفاده از اجناس وطني تشويق کردند.

ولايت فقيه نيز کم کم از همين دوران به علت حوادث پيش آمده در بين مباحث و مکتوبات راه يافت که نمونه آن را مي توان در مکتوبي از صاحب جواهر در (صص 141 تا 151) ديد.

مبارزه با صوفيه نيز هنوز از رونق نيفتاده بود؛ به ويژه آن که شاهان قاجار بعضي مواقع به دلايلي خاص، سعي مي کردند به آنها روي بياورند و يا اظهار عرفان کنند.

مبارزه با بابيه نيز از جمله موضوعات عمده اي بود که علما را مشغول به خود کرده بود. نمود آن را مي توان در نامه آقا نجفي اصفهاني از ميرزا حسن آشتياني جهت مجازات سران بابيه ديد.

به طور کل، آنچه در اين مجموعه گرد آمده، مغتنم است؛ به ويژه آن که مکتوباتي جمع شده که يا ناشناخته بوده و يا اين که به طور مجموعه در جايي نبوده است. نام برخي علما و مکتوبات آنها را مي توان ديد که جالب است و انتظار ورود در چنين مباحثي از آنها نمي رود. اين مجموعه دغدغه هاي علماي شيعه در قرن 13 و اوايل قرن 14 را براي ما بازگو مي کند.

اما نکته اي که در اين مجموعه به چشم مي خورد آن است که مفهوم علما وسيع گرفته شده است. به عبارت ديگر بعضي از کساني که معرفي شده اند و مکتوبي از آنها آمده است، در زمره علما محسوب نمي شده اند يا اکنون نمي شوند و هر چند افراد فرهيخته اي بوده اند اما اکنون آنها را با اوصاف ديگري همچون اديب و ... مي شناسند. نمونه بارز آن اديب الممالک فراهاني است. با اين همه مطالعه اين کتاب مغتنم است.

 

عليرضا اباذري

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه بیشتر ...

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

ابن ابی الحدید و فهم نهج البلاغه

محسن رفعت

کتاب پیش رو تلاشی است برای فهم روش تفسیری ابن ابی الحدید و می کوشد روش تعامل او با حدیث و روایت را د

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

دیوید مک لین

کتاب حاضر با تکیه بر منابع و اسناد دست اول، دورنمایی از جایگاه ایران در رقابت روس و انگلیس در اواخر