معرفی کتاب

همانطور که پیشاپیش در قرآن و احادیث می بینیم، معنویت اسلامی سرشار از عشق توأم با معرفت اصیل است. اهل محبت در اسلام همواره تأکید ورزیده اند که در مرتبه معنوی، عشق ومعرفت مکمل هم اند. عشق ورزیدن به خداوند، همانا شناختن اوست، زیرا چگونه می توان به چیزی که او را نمی شناسیم، عشق ورزید؟ و خداوند حقیقة الحقایق نیز هست، یکی از نام هایش الودود یا حب/ عشق است و  بنابراین نمی توان او را بدون عشق ورزیدن به او، شناخت. او حب است و سرچشمه هر حبی است. عارفان مسلمان غالبا میان عشق حقیقی و عشق مجازی فرق می گذارند، ولی حتی عشق مجازی نیز فقط نردبانی است که می تواند شیفتگان خداوند را به عشق برتر که فقط عشق حضرت اوست، بالا ببرد. در حدیث قدسی معروف آمده است، خداوند گنج نهان (کنز مخفی) بود که دوست داشت شناخته شود، و عالم را بیافرید تا شناخته شود. این حدیث، که غالبا در متون عرفان اسلامی نقل شده آمده است، نه فقط از درهم تنیدگی معرفت و محبت در مبدأ هستی، پرده بر می دارد، بلکه افزون بر این گویای آن است که حب الهی توأم با معرفت، علت آفرینش عالم است. به علاوه از آنجا که خداوند علت غایی همه موجودات است، عشق او به ما،  فضل تقدم دارد و همین عشق، علتی است که امکان عشق ورزیدن به او را به ما می دهد. در آیه مشهور قرآن کریم آمده است: «یحبهم و یحبونه»، آنان را دوست دارد و [بنابراین] آن ها او را دوست دارند. «و» در زبان عربی،  که معمولا به معنای و [حرف عطف] است در این آیه تلویحا به معنای «بنابراین» است. آیه نمی فرماید که آن ها خداوند را دوست دارد و بنابراین خدا آن ها را دوست دارد، بلکه می فرماید که دوستی از جانب خدا آغاز می شود. البته، از منظر بشری، ما باید اراده خویش را برای عشق ورزیدن به خدا به کار بندیم. اما، به لحاظ مابعدالطبیعی، نمی توان به خداوند عشق ورزید مگر اینکه او به ما عشق بورزد. کسی که خداوند او را به دلیل عصیانش در برابر حضرت حق یا نافرمانی اش در قبال فرامین او، دوست نمی دارد، البته عشق به خدا را در دل خویش نخواهد یافت، گو اینکه این عشق در دل همه انسان ها به یمن انسان بودنشان موجود است، حتی اگر چه در بسیاری از موارد، پنهان از نظر آن کس که به قساوت قلب مبتلا است، مخفی و مکتوم بماند. 

کتاب حاضر یکی از هوشمندانه ترین و معتبرترین آثاری است که در موضوع عشق در معنویت اسلامی به زبان انگلیسی نگاشته شده است. این نوشتار فقط به آثار منثور در زبان عربی و فارسی می پردازد. ترجمه های دقیق مؤلف از نوشته های شخصیت هایی مانند میبدی و سمعانی، گشاینده باب یک جهان ادبی تمام و کمال است، جهانی که اهمیت بسیار دارد و تا به حال، برای خوانندگان انگلیسی زبان، عملا ناشناخته است. باید به نویسنده به خاطر ترجمه های دقیق و تحلیل نافذش و افزون بر این به دلیل انتخاب سنجیده اش در مورد آثاری که به آن ها می پردازد، آفرین گفت. به علاوه نویسندگان عارفی که در اینجا به آثارشان پرداخته می شود، عشق را نه بر مبنای توصیفات دیگران، بلکه بر مبنای تجربه خویش از عشق الهی، توصیف می کنند. و اما نویسنده کتاب حاضر؛ وقتی بحث او را می خوانیم احساس می کنیم که او نه فقط میان کمال دقت در امر پژوهش و عشق به آثار مورد بحث جمع کرده است بلکه خود عاشق موضوعی است که این متون به آن پرداخته اند. و نتیجه آن، اثر تحقیقی بزرگی در زمینه عرفان اسلامی و همچنین رساله ارجمندی در باب معنویت اسلامی به طور کلی است؛ چیزی از رایحه و نور برکت، چیزی از حقیقت عرفان اسلامی، حقیقتی که همیشه از عشق به ذات احدیت و همچنین عشق به کثرات در پرتو ذات احدیت سرشار بوده است، از این رساله صادر می شود.

کلیات مطالب:

بخش نخست: مبدأ عشق

بخش دوم: حیات عشق

بخش سوم: غایت عشق