۲۶۴۱
۰
۱۳۹۶/۳/۱۰
تجارت غیر قانونی؛ قاچاق گندم در سرحدات غربی (1324-1304ش)

تجارت غیر قانونی؛ قاچاق گندم در سرحدات غربی (1324-1304ش)

پدیدآور: زهرا شریف کاظمی ناشر: نشر تاریخ ایرانتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: تهران

خلاصه

بررسی و تحلیل علل قاچاق گندم و نیز قوانین وضع شده در سال های بین 1302 تا 1324ش نقطه تمرکز این پژوهش است. بنابراین هدف از این پژوهش تنها وقایع نگاری رویدادهای ماخوذ از اسناد نیست بلکه می کوشد تا با تکیه بر منابع دست اول به شیوه ای علمی و بی طرفانه به بهره گیری از تحولات نظام سیاسی ایران در فاصله سال های یاد شده به مطالعه و ارزیابی قاچاق بر زوایای قانونگذاری دولت و نهادها نیز نگاهی داشته باشد.

معرفی کتاب

قاچاق از منظر لغوی واژه ای است مأخوذ از زبان ترکی و به معنای  تردستی و به کاری که پنهانی و با تردستی انجام می شود گفته می شود و از لحاظ عملی نیز به خرید و فروش کالاهایی که در انحصار دولت و یا معامله آن ممنوع می باشد. امروزه از قاچاق تحت عناوین «اقتصاد پنهان»، «اقتصاد سیاه»، «اقتصاد سایه»، «اقتصاد زیرزمینی» و «اقتصاد غیررسمی» نیز نام برده می شود. اقتصاد غیررسمی یا قاچاق از دهه های هفتاد و هشتاد میلادی به دلیل ناکارآمد بودن تئوری ها و نظریه های اقتصاد رسمی در توجیه بحران ها و نوسانات اقتصادی، مورد توجه اکثر اقتصاددانان غربی قرار گرفت که هرکدام با دیدگاهی خاص به موضوع نگریسته اند. اقتصاد غیر رسمی، مختص یک سیستم اقتصادی یا یک کشور خاص نیست چرا که این پدید، هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای در حال توسعه وجود دارد، مع الوصف یک وجه مشترک اقتصاد غیررسمی که سهم قابل  توجهی از آن را شامل می شود، تلاش مردم برای کسب درآمد بیشتر بدون پرداخت مالیات و عوارض دولتی است و به عبارت دیگر، در این گونه فعالیت ها همه به طور مشترک در پی سود بیشتر هستند.

تجارت غیرقانونی یا قاچاق از نظر ماهوی به دو صورت است، در قسم  اول عوامل تجاری غیرقانونی کالایی را به صورت غیررسمی بدون پرداخت حقوق گمرکی و رعایت ضوابط تجاری وارد یا از کشور خارج می کنند که به آن «قاچاق غیرگمرکی» گفته می شود. بدین ترتیب قاچاق، غیرگمرکی در لغت به معنای حمل و نقل کالا از مسیر غیر مجاز گمرکی است که برای گریز از پرداخت حقوق گمرکی یا غیرمجاز بودن صادرات و واردات کالا صورت می گیرد. در قسم دوم با اعمال در اسناد تجاری، زمینه قاچاق فراهم می شود که «قاچاق گمرکی» نام دارد. در این پژوهش منظور از قاچاق، قاچاق غیر گمرکی و از راه های غیرمعمول می باشد. شواهد تاریخی و مستندات موجود و بازمانده از یک صد سال اخیر، از تمرکز قاچاق در مرزهای ایران و نقش اهالی مرز نشین در این امر حکایت می کند. در این میان مرزهای غربی ایران به علت ساختار جغرافیایی و قرار داشتن در مسیر راه های تجارت بین المللی در دوران مورد بحث و همچنین هم جواری با کشور تازه تأسیس عراق و داشتن طولانی ترین مرز با این کشور یکی از مراکز تمرکز قاچاق کالا به شمار می رفت. با به قدرت رسیدن رضاخان، برخی دگرگونی ها در ساختار اداری و اصلاح و وضع قوانین جدید برای نوسازی و توسعه اقتصادی ایجاد شد و این امر موضوع مناسبات ایران و عراق و به ویژه مسئله تجارت غیرقانونی یا قاچاق در مرز مشترک این دو کشور را نیز تحت تأثیر قرار داد. در این میان با توجه  به اهمیت گندم به عنوان یکی از اصلی ترین مواد خوراکی و آذوقه عامه مردم، مشکلات جغرافیایی و مسائل سیاسی از جمله وقوع جنگ جهانی دوم و ورود ناخواسته ایران به این جریان زمینه ساز تشدید قاچاق کالا در مرز ایران و عراق شد که در عرصه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پیامدهایی را به دنبال داشت. بر این اساس، قاچاق کالای استراتژیک گندم، وضع قوانین جدید و شیوه نظارت بر مناسبات تجاری با عراق به ویژه  پس از شروع جنگ جهانی دوم و تأثیر آن در منطقه، از جمله مباحثی است که بازشناسی آن در بازخوانی برهه ای مهم و تعیین کننده از تاریخ معاصر ایران نقش درخور توجهی ایفا می کند. از این رو پژوهش حاضر با مطالعه اسناد، قوانین و مقررات دولتی، در دو بخش قاچاق به طور اعم و قاچاق گندم به طور خاص ضمن ارزیابی و تبیین علل قاچاق گندم، به بررسی عملکرد دولت در جلوگیری از قاچاق این کالا در مرز ایران و عراق در دوره پهلوی تا پایان جنگ جهانی دوم (1324-1304ش) می پردازد و نتایج آن را تشریح می کند. بدین ترتیب و با توجه به مقدمات پیش گفته شده پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش ها است که عملکرد دولت در کاهش تجارت غیرقانونی به ویژه قاچاق گندم در مرز ایران و عراق در سال های 1304 تا 1324 ش چگونه بوده و چه نتایجی را به دنبال داشته است؟بدیهی است در پی این پرسش بنیادین سؤالات بنیادی و فرعی فراوانی در جهت چیستی و چرایی آن مطرح خواهد شد. برای پاسخگویی به این پرسش ها، این پژوهش با نگاهی آسیب شناسانه به بررسی تحلیلی قاچاق و وضع قوانین و مقررات در جهت جلوگیری از آن پرداخته و از روایایی چند به بررسی علل آن همت گماشته است. بنابراین فرضیه های پژوهش مبتنی بر این است که اقدامات دولت در جهت جلوگیری از قاچاق به طور عام و قاچاق گندم به طور خاص قبل از مشروطیت با نظامنامه ها و بعد از آن از طریق تعرفه ها و تدوین قوانین و مقررات از طریق مجلس شورای ملی و بعدها پس از شکل گیری سازمان ها و نهادها و تخصصی شدن وظایف آنها از طریق تصویب نامه ها و مقررات درون نهادی صورت می گرفته است و تلاش های دولت به دلایل مختلف ناکام می ماند. با توجه به بررسی های اسنادی مسیر قاچاق گندم در اغلب موارد از ایران به عراق بوده و به ندرت از عراق به ایران صورت می گرفته است. تدوین مقررات و قوانین متمرکز بر مسأله قاچاق و عوامل ایجادکننده آن و بودجه برای اداره مستحفظین مرزی، تأسیس ادارات جدید در جهت جلوگیری از قاچاق یا گسترش سازمانی نهادهای موجود و ...از جمله اقدامات دولت برای رفع این معضل بوده است. اما وضع قوانین و تلاش دولت در اجرایی کردن آن برای حل معضل قاچاق و علی الخصوص قاچاق گندم نتوانست کارآمد باشد. بررسی و تحلیل علل قاچاق و نیز قوانین وضع شده در سال های  بین 1302 تا 1324ش نقطه تمرکز این پژوهش خواهد بود. بنابراین هدف از این پژوهش تنها وقایع نگاری رویدادهای ماخوذ از اسناد نیست بلکه می کوشد تا با تکیه بر منابع دست اول به شیوه ای علمی و بی طرفانه به بهره گیری از تحولات نظام سیاسی ایران در فاصله سال های یاد شده به مطالعه و ارزیابی قاچاق، پدیده ای که ریشه در ازمنه گذشته داشته است بر زوایای قانونگذاری دولت و نهادها نیز نگاهی داشته باشد. اهمیت این پژوهش با توجه به پایایی قاچاق در مرزها دارای خصلت ویژه است بدین ترتیب که بررسی گذشته تاریخی چراغی است فراروی آینده ای که قرار است با خطای کمتری طراحی شود. لذا پژوهش حاضر با تکیه بر شواهد و مستندات تاریخی موجود در متون و منابع اسنادی به بررسی و تبیین عملکرد دولت در قاچاق کالای استراتژیک با مطالعه موردی گندم از سال 1304 تا 1324ش می پردازد.

فهرست بخش ها و فصل ها:

بخش اول: مفاهیم نظری

فصل اول: قاچاق

فصل دوم: کالای استراتژیک

فصل سوم: مرز ایران و عراق

بخش دوم: مروری بر پیشینه تجارت غیرقانونی یا قاچاق و اقدامات دولت در دوره قاجار

فصل اول: بررسی اجمالی تجارت از دوره صفویه تا دوره قاجاریه

فصل دوم: تشکیلات اداری و دیوانسالاری در دوره قاجاریه

فصل سوم: اقدامات دولت قاجاریه در جهت جلوگیری از قاچاق

بخش سوم: اقدامات دولت در دوره پهلوی برای جلوگیری از قاچاق

فصل اول: مروری بر ساختار و ویژگی های دولت در دوره پهلوی اول

فصل دوم: اقدامات دولت پهلوی در عرصه امور اقتصادی

فصل سوم: اقدامات دولت پهلوی جهت جلوگیری از قاچاق

بخش چهارم: اهمیت گندم و زمینه های قاچاق آن در مرز ایران و عراق و اقدامات دولت دردوره پهلوی

فصل اول: مروری بر پیشینه قاچاق در مرز ایران و عراق

فصل دوم: اهمیت گندم و زمینه های قاچاق آن در مرز ایران و عراق

فصل سوم: اقدامات دولت برای جلوگیری از قاچاق گندم در مرز ایران و عراق

 

 

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف