۳۱۲۱
۰
۱۳۹۶/۵/۲۱
دین زیسته و زندگی روزانه

دین زیسته و زندگی روزانه

پدیدآور: ابراهیم موسی پور بشلی ناشر: پژوهشکده تاریخ اسلامتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: تهران

خلاصه

در این کتاب، از آن رو که از نخستین پژوهش های تفصیلی در حوزه مطالعات دینی به روش تاریخ اجتماعی به زبان فارسی است، علاوه بر کوششی روش شناختی برای تبیین شماری از مفاهیم کلیدی در مطالعات تاریخ اجتماعی دین و بویژه در حوزه زندگی روزانه، و ارائه طرحی که در حد امکان متناسب با زمینه زیسته بومی و فرهنگی ایرانی باشد، با مطالعه جزئی نگرانه منابع و مستندات بسیار، نقش و حضور و بروز عناصر و مؤلفه های دینی و مذهبی، بویژه روایت و دریافت عامیانه آنها، در اجزاء و مقوله های مختلف زندگی روزانه مردم عادی ایران و میزان تأثیر گذاری این مؤلفه ها در هریک از این اجزاء، به تفکیک بررسی شده است.

معرفی کتاب

دین در همه جوامع شناخته شده انسانی حضور داشته و با نهادهای دیگر اجتماعی نیز همواره در تعامل بوده است. دین در فرهنگ، سیاست، حقوق، اقتصاد، خانواده، رفتارهای اجتماعی، اخلاق و نظام های ارزشی و همچنین، در علوم و فناوری، مؤثر بوده و در همه این حوزه های عرفی وارد شده است. گستره ظهور و بروز و میزان مشارکت و مساهمت و تعامل دین با حوزه های مختلف نیز بسیار وسیع و فراگیر بوده است؛ در عین حال، هر یک از این حوزه ها نیز به نحوی در شیوه های دین ورزی، باورها و رفتارهای دینی مردم تأثیر گذار بوده است.

باورهای دینی بر نگرش مردم به جهان طبیعی و محیط اجتماعی اطرافشان تأثیر می گذارند. این امر، در عین حال می تواند بر همه فعالیت های زندگی فردی و روابط اجتماعی دینداران  و به طور کلی، ساحت غیر دینی زندگی مردم مؤثر واقع شود. از سویی نظام های باور و عمل دینی چنان به هم پیوسته اند که مطالعه شایسته یکی بدون دیگری میسر نیست. رفتارهای دینی، عرصه ظهور و تجلی باورهای دینی در عالم خارج اند و آن ها را تحقق می بخشند. مطالعه تعامل باورهای دینی و رفتار واقعی کنشگران دینی و دین ورزان در عرصه عمل روزانه، امری بایسته است که می تواند نشان دهد چگونه دین در زندگی روزانه مردم دیندار حضور و تأثیر دارد. ملاحظه روابط دین و زندگی روزانه به ما کمک می کند تا بفهمیم مردم چگونه به زیست جهان خود می نگریسته اند و در عین حال، خود ادیان چگونه در بستر زندگی واقعی دچار تغییر و تحول می شده اند. همچنین با این مطالعات می توان دریافت که دین چگونه باعث ایجاد تحول و تغییر در فضای زندگی واقعی مردم می شده یا مانع بروز برخی تغییرات می گردیده یا بروز پاره ای تحولات را کندتر یا سریع تر می کرده است.  

با وجود روشن بودن پیش فرض های ناظر به مطالعه حضور و بروز دین در عرصه زندگی عملی و واقعی مردم، هنوز در ایران پژوهش تاریخی مستقلی در این زمنیه صورت نگرفته و از این رو، بسیاری کسان می توانند درباره میزان نقش دین در زندگی روزانه مردم ایران، یک سره بر اساس تفکرات قالبی فاقد هرگونه اتکا به بررسی تفصیلی اطلاعات موجود و در حقیقت، مبتنی بر حدس و گمان یا آرزواندیشی ها و سلیقه های شخصی و بنیادهای ایدئولوژیک، مدافعه ای یا هیجانی و عاطفی، اظهار نظر کنند.

در مطالعه حاضر، کوشش شده است برای نخستین بار، با رعایت اصول و انضباط های پژوهش های تاریخی اجتماعی، نقش و تأثیر دین - به معنا و روایتی که در ادامه از آن سخن گفته خواهد شد - در زندگی واقعی روزانه مردم عادی / عوام ایرانی، در یک دوره معین، از آغاز دوره صفوی تا پایان دوره قاجاری، بررسی شود.

با تسلط صفویان بر قلمرو ایران در ابتدای قرن دهم هجری و فراگیر شدن تشیع امامی در این سرزمین، تلاش های بسیار به عمل آمد که دستگاه سیاسی و تشکیلات دینی و اجتماعی یک سره بر مبنای تفسیر و درک شیعی امامی استوار شود و ترجمه و تألیف متون اساسی برای تمهید نظری این تحول بزرگ در دستور کار دولت و نخبگان مذهبی قرار گرفت و علمای شیعی، به ویژه کسانی که از حوزه های شیعی سنتی خارج از ایران به این سرزمین دعوت شدند، کوشیدند با استقرار نظام تازه ای از شریعت، همه ابعاد زندگی فردی و اجتماعی مردم را در راستای تعالیم این مذهب بازآرایی کنند. در پژوهش حاضر، هم نوا با روبکرد های جدید مطالعه دینی به روش تاریخ اجتماعی، که بر خلاف پژوهش های  جامعه شناختی یا انسان شناختی، تک روشی نیست و ابعاد مختلف را تحت پوشش قرار می دهد، به جای تمرکز بر نظام های انتزاعی باورها و شعائر یا تمرکز بر رفتارهای دینی نخبگان یا بررسی آنچه در متون تعلیمی و فقهی و کلامی و فلسفی نویسندگان و علمای شیعه امام آمده، حضور و بروز این مذهب در بافتار زندگی روزانه مردم عادی و معمولی ایران بررسی می شود و طبعا در این بررسی، محیط، بستر، و محمل کنش های این مردم، یعنی فرهنگ عامیانه آنان، در نقطه تمرکز مطالعه قرار گرفته است. با بررسی وضع عمومی دین در ایران شیعی از آغاز دوره صفویه تا پایان دوره قاجاریه می توان عواملی را ملاحظه کرد که در شکل گیری ذهنیت دینی مردم ایران در این دوران دخیل بوده اند. در این پژوهش، قصد بر توصیف و تبیین نقش دین در زندگی روزانه مردم عادی در ایران شیعی در طی این چهار قرن بوده است و از این رو، سعی شده است تا حضور عناصر دینی در جزئیات هر یک از مقوله های تشکیل دهنده زندگی روزانه این مردم مطالعه قرار بگیرد. این پژوهش بنیادی، زمینه ای ضروری را، با ترسیم حتی الامکان دقیق عرصه حضور دین در زندگی روزانه مردم، به نحوی فراهم می سازد که بتوان بر اساس آن، به تحلیل چرایی و چگونگی پدیدآمدن، استقرار و استمرار و نیز دگردیسی های فرهنگ دینی مردم ایران پرداخت. محدوده و هدف این پژوهش، برداشتن گام اول از چهار گام لازم در بازکاوی فرهنگ دینی مردم ایران در دوران مورد بحث است.

در این پژوهش، ابتدا به بررسی ضرورت و اهمیت مطالعه زندگی روزانه مردم، به عنوان ساحت عرفی زندگی، برای رسیدن به درک درستی از واقعیت رفتارهای دینی آنان در عالم خارج (سوای آنچه درباره عقائد و باورهای دینی شان می دانیم)، پرداخته خواهد شد، آنگاه، نویسنده برای روشن شدن منظور خود از روایت عامیانه دینی و درک عوام از دین، تفاوت های دو رویکرد عمده در مطالعه دین عامیانه، یعنی دیدگاه سنتی علما و پاسداران رسمی و مدرسه ای دین و رویکرد درجه دوم محققان حوزه مطالعات اجتماعی، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس با توضیحی درباره روش تحقیق و بررسی اجمالی منابعی که در این بررسی مورد مراجعه قرار گرفته است به مطالعه چگونگی رفتار های رایج مردم ایران از عصر صفویه تا پایان قاجاریه از این لحاظ پرداخته خواهد شد که نقش دین و باورها و معتقدات دینی در هر یک از دسته های اصلی رفتارهای روزانه بررسی شود.

فهرست فصل ها:

فصل اول: مباحث مقدماتی

فصل دوم: خانه و خانواده

فصل سوم: مشاغل و پایگاه های درآمدی

فصل چهارم: تغذیه و عادات و رفتارهای غذایی

فصل پنجم: پوشاک و آرایش ظاهر

فصل ششم: بهداشت و درمان

فصل هفتم: مسافرت و حمل و نقل

فصل هشتم: اوقات فراغت

فصل نهم: زبان و نشانه شناسی روزانه

فصل دهم: محیط زیست

 

 

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

بریتانیا و کشور حائل: فروپاشی امپراتوری ایران 1914-1890

دیوید مک لین

کتاب حاضر با تکیه بر منابع و اسناد دست اول، دورنمایی از جایگاه ایران در رقابت روس و انگلیس در اواخر

منابع مشابه بیشتر ...

شمیم اخلاق و تربیت اسلامی

شمیم اخلاق و تربیت اسلامی

سید محمدعلی آل هاشم

نوشتاری که هم اینک در مقابل شماست گلچینی از بیانات گهربار اخلاقی و تربیتی در خطبه های نماز جمعه ی تب

بهداشت، درمان و فرایند توسعه در دوره قاجار

بهداشت، درمان و فرایند توسعه در دوره قاجار

نادر پروین

قاجارها یکی از حاکمیت های سیاسی در ایران را به سال 1174 ه.ق بنیان نهادند. پدیده ی غالب این نظام، توس