معرفی کتاب

«علم»، «اخلاق» و «هنر» سه ویژگی بزرگ ایرانیان است چه پیش از ظهور اسلام و چه پس از آن. با این فرق که پس از ورود اسلام به ایران، این هر سه بر پایه ای از مبانی عقیدتی و باورهای دینی استوار گردید، و موجب شد تا انگیزه های دانش طلبی و اخلاق ورزی و هنرجویی اصولی تر و فراگیرتر شود. تا جایی که درخشش تمدن اسلامی ایران در سده های چهارم و پنجم هجری سراسر جهان را تحت الشعاع خود قرار داد. در آن روزگار هیچ کس در نقاط مختلف جهان، برای دست یابی به سه گروه گرانقدر «علم، اخلاق و هنر» بی نیاز از ایران و ایرانی نبود. البته این مشعل فروزان هر زمان در دست قومی و منطقه ای از اقوام بزرگ آریایی قرار داشت. چندی پرچمدار این حرکت شکوهمند خراسان بزرگ بود که پرتو درخشانش با حمله و استیلای مغولان، به سال 616 ه. ق، به افول گرایید. عالمان، مؤلفان، عارفان و هنرمندان ایرانی برخی کشته شدند و برخی راه غربت و آوارگی در پیش گرفتند. اما پس از سه قرن رکود، باز جهشی در ایران پدید آمد. این بار پس از غروب آفتابی که از خراسان برآمده بود، آفتاب تمدن اسلامی - ایرانی از افق اصفهان طلوع کرد و این شهر را به کانون عظیم علم و اخلاق و هنر و حکمت و شعر و ادب مبدل ساخت. اصفهان از آن پس برای قرن ها نگین انگشتری مشرق زمین شد.

آشنایی با پیشینه تاریخی و اجتماعی و پشتوانه فرهنگی و هنری اصفهان ضرورتی است که پرداختن به آن می تواند افق نگاه نسل امروز را تا دوردست ها بگشاید. نسلی که متاسفانه با هویت ملی و دینی خود بسیار غریب و ناآشناست و اگر گاهی هم دلش هوای عظمت نیاکان خود را داشته باشد سوگمندانه، نه از زبان خودی ها، که مایل است از بیگانگان بشنود. دلایل این گسست فرهنگی و خلا هویتی را باید بخشی در توطئه اجانب و دشمنان اسلام و ایران و بخشی عظیمت تر را در عوامل داخلی و سوء عملکردها و تضاد رفتارها با گفتارها و برخوردهای دوگانه جستجو کرد.

به هر حال امروز ماییم و انبوهی از افتخارات درخشان دیروز و نسل نگران و جویای حقیقت امروز. جوانان ما باید از سختکوشی و پشتکار و امید بی پایان نیاکان خود بیاموزند که هیچ راهی نیست که با پای عزم و اراده پیموده نشود و هیچ گرهی نیست که با سرانگشت خلاقیت و هنر گشوده نگردد. هدف از انتشار این مجموعه نیز همین است و بس.

گفتنی اس عمده مقالات این مجموعه، سال ها پیش، در شماره های متعدد میراث جاویدان به صورت پراکنده منتشر شده است. از سویی کمیاب و یا نایاب بودن آن شماره ها و ضرورت بازانتشار آنها و از سویی نواقص موجود مولف را واداشت تا در قالبی جدید ابتدا همه آن مقالات را جمع آوری و حروفچینی کند و سپس با افزودن مطالب جدید و بازنگری و ویرایش مجدد و استخراج نمایه ها آن مطالب را در چهار فصل ( تاریخ، معماری و هنر، سند و پژوهش) تنظیم و مجموعه ای نسبتا کامل و درخور را به اهل فرهنگ و ادب و علاقمندان تاریخ و پژوهش تقدیم نماید. 

- عناوین مقالاتی که در موضوعات تاریخی آمده است:

تصویری از اصفهان پیش از اسلام

پیشینه تشیع در اصفهان

وقف در اصفهان، پراکندگی جغرافیایی موقوفات و آثار آن

زنده رود احسان

جمال الدین اصفهانی وزیر نیکوکار عصر سلجوقی

شهشهانی مجتهدی واقف

یادی از استاد مرحوم آیت الله ارباب

- عناوین مقالاتی که در موضوع معماری و هنر ارائه گردیده است:

معرفی مجموعه تاریخی مسجد ساروتقی و مدرسه ثقة الاسلام

مسجد سید اصفهان و نکته ای از معماری آن

برجهای کبوتر در اصفهان

منارجنبان و پدیده تشدید

اصفهان نگین انگشتری جهان

دو هنرمند نقاش و چند خاندان هنرمند اصفهانی

حاج عباس هنرمند علامت ساز اصفهانی

قدیم ترین شاعر پارسی گوی اصفهان

معرفی بیاضی به خط میرزا محمدعلی خوشنویس اصفهانی

مجموعه آثار نفیس خانه استاد جلال الدین همائی

جلوه های هنر در تخت فولاد اصفهان

- عناوین مقالات در موضوع «سند»:

وقف نامه مدرسه امامیه اصفهان

وقف نامه مدرسه چهارباغ اصفهان

مسجد سید اصفهان و وقف نامه آن

وقف کلیشه

قرآن ها و اشیاء وقفی گنجینه کاخ چهلستون

صورت وقف نامه کتاب و مدرسه ای از دوران صفوی

وقف و وصیت در ارامنه و نمونه هایی از اسناد آن

گزارشی از موقوفات ارامنه اصفهان

بیاض تاج الدین احمد وزیر

دو وقف نامه سنگی

وقف نامه های بانوان در دوره صفوی

- عناوین مقالات در حوزه پژوهش:

اختلاف نظر دو فقیه هم عصر در یک مساله وقفی

وقف نامه امین الدوله

وقف پشتوانه نهادهای علمی و آموزشی در اصفهان عصر صفوی

مدرسه باقریه و نظام نامه آن

عناصر بازار اصفهان و موقوفات آن

حاج میرزا حسن خان جابری انصاری مؤلف تاریخ اصفهان

مرحوم سید مصلح الدین مهدوی و کتاب مزارات اصفهان

کلیمیان اصفهان و مساله وقف

شکل گیری گلستان شهدای اصفهان