۲۹۱۰
۰
۱۳۹۶/۹/۲۸
شاهنامه نگاری گذر از متن به تصویر

شاهنامه نگاری گذر از متن به تصویر

پدیدآور: فاطمه ماه وان ناشر: معینتاریخ چاپ: ۱۳۹۵مکان چاپ: تهران

خلاصه

پژوهش های دانشگاهی ما از یک فقدان بزرگ رنج می برد و آن محصور شدن مطالعات ادبی در درون خویش است که حاصل آن چیزی جز تنزل ادبیات به فرم و فاصله گرفتن از قابلیت های پژوهشی آثار ادبی نیست. برای عبور از این سد بزرگ، راه های متعددی وجود دارد. ادبیات و نگارگری می تواند باب بحث های تازیه ای را در این زمینه بگشاید. تصویر، گاه متن را به معنای خاصی محدود و گاهی معانی تازه ای برای آن مطرح می کند. پژوهش حاضر با توجه به این ضرورت، به سراغ شاهنامه فردوسی رفته است تا نشان دهد که چگونه نگاره ها می توانند متن ادبی را پویا و گویا نگه دارند.

معرفی کتاب

دانش ها هم مثل آدم ها به یکدیگر نیاز دارند. هرچه به عقب برمی گردیم میزان این نیاز و پیوستگی میان علوم و فنون مختلف بیشتر دیده می شود. تخصص گرایی صرف گفتمان نوظهوری است که به نظر می آید مولود سیانتیسم و علم گرایی بعد از انقلاب صنعتی اروپا باشد و اگر بگوییم به دنیای امروز و به ویژه عالم اسلام ربطی ندارد، سخن بیهوده ای نباید تلقی شود. در شرق عموما و در دنیای اسلام خصوصا علامگی و همه چیز دانی امری شایع و فراگیر بود و کسی عالم نامیده می شد که از همه ی دانش ها و فضائل روزگار خود چیزی می دانست. گسترش و وسعت دامنه ی علوم در روزگار نزدیک به ما سبب شد که هرکسی فقط دنبال یک رشته از علوم برود و خود را از سایر معارف و دانش های عصری بی نیاز ببیند. همین احساس بی نیازی کاذب موجب گردید که بیگانگی در عالم علوم هم مثل عالم انسان ها دامن زده شود. پیامد ترکیب دانش ها و پدید آمدن علوم پیچیده و پردامنه این بود که در همان دنیای غرب، گفتمان جدیدی با عنوان «بینا رشته ای» پدید اید تا بدین وسیله بتوان از نیاز دانش ها به یکدیگر سخن به میان آورد. این نیاز در مورد هنرها و علوم انسانی هم صدق می کند؛ یعنی هنرهای ظریفه و امور ادبی و ذوقی هم از یکدیگر بی نیاز نیستند. نگارگری با آن کیفیات کهن سال و دیرینه خوی خویش، هنری پرخرج و در دوره هایی کاملا اشرافی قلمداد می شده است. هرچند که گرایشی از آن همواره در خدمت داستان های عامیانه و قصه گویی های راویان و پرده خوانان و صحنه گردانان بوده، نمی توانسته است بدین صفت متصف باشد. در میان شاهکارهای ادب پارسی که با امر نگارگری پیوند نزدیکی داشته و گاهی با آن هویت می یافته است، شاهنامه یکی از مهم ترین و شاید هم مهم ترین آن ها بوده است. دلیل این همگامی هم تا حدی روشن است. تنوع و ظرفیت صحنه ها و گونه گونی و تناوب کردارها در حوادث شاهنامه یکی از عوامل مهم استقبال این کتاب از هنر نگارگری بوده است. ارتباط موضوعی شاهنامه با ملیت و جهان بینی خاص ایرانی که مبتنی بر نظام شاهی و محوریت رأس حکومت بوده در بسیاری از دوره ها از آن عرصه ای برای رقابت میان حکومت ها پدید آورده که حاکمیت خود را با روی آوردن به این کتاب و احیانا سرمایه گذاری برای تزیین آن تثبیت می کرده اند. قراین متنی و تاریخی نشان می دهد که استفاده از نگاره ها برای نوع داستان های حماسی پیش از شاهنامه هم امری رایج بوده است؛ اما در این هم تردیدی نیست که محبوبیت و شهرت عام شاهنامه در گسترش و تثبیت استفاده از نگاره ها در متون ادبی و اعتلای بی چون و چرای آن در برخی از دوره ها مؤثر بود است. با همه ی این احوال نگارگری با متن به عنوان امری قابل بحث و پی جویی تا این اواخر به کلی از یادها رفته یا به عبارت بهتر کمتر به ذهن ها خطور کرده بود. به ویژه از دیدگاه متن شناسی و استفاده از آن برای گشودن مشکلات و ناروشنی های متن، باید بگوییم کمتر کسی بدان توجه کرده است. این امر با مراجعه به نگاره ای، که در یک دوره ی تاریخی پدید آمده و تجریه و تحلیل مفاهیم و ریزه کاری های آن، بتوانیم به نکته ی تازه ای در یک متن پی ببریم، افق تازه ای است که می  تواند برای پژوهندگان هردو قلمرو نگارگری و ادبیات، انگیزنده و دلپذیر باشد. بنابراین می توان گفت که ادبیات را نخواهیم شناخت، اگر فقط ادبیات را بشناسیم. در نوردیدن مرزهای ادبیات، همان گمشده ی مطالعات ادبی امروز ماست. پژوهش های دانشگاهی ما از یک فقدان بزرگ رنج می برد و آن محصور شدن مطالعات ادبی در درون خویش یه به اصطلاح جزیره ای شدن آن است که حاصل آن چیزی جز تنزل ادبیات به فرم و فاصله گرفتن از قابلیت های پژوهشی آثار ادبی نیست. برای عبور از این سد بزرگ، راه های متعددی وجود دارد. ادبیات و نگارگری می تواند باب بحث های تازه ای را در این زمینه بگشاید. تصویر، گاه متن را به معنای خاصی محدود و گاه معانی تازه ای برای آن مطرح می کند. پژوهش حاضر با توجه به این ضرورت، به سراغ شاهنامه ی فردوسی رفته است تا نشان دهد که چگونه نگاره ها می توانند متن ادبی را پویا وگویا نگاه دارند. 

فهرست عناوین اصلی کتاب:

بخش ا . چشم اندازی به نگارگری

بخش 2 . ساختار قدرت؛ ساختار تصویر

فصل ا : تأثیر ساختار قدرت بر شاهنامۀ بایسنغری

فصل 2 : تأثیر ساختار قدرت بر شاهنامۀ ابراهیم سلطان

فصل 3 : شاهنامۀ جوکی و هنر قدرت گریز

بخش 3 . برون متن و شاهنامه نگاری

فصل 1 : همسان انگاری سه سپید پیکر

فصل 2 : مغفر دیوسر و دو شاخ رستم

فصل 3 : تأثیر برون متن بر نگاره های شاهنامۀ داوری

فصل 4 : چهرۀ فردوسی در نگاره های شاهنامه چگونه ترسیم شده است؟

 

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف