۳۵۵۷
۰
۱۳۹۶/۱۰/۳
تجارت تریاک؛ بررسی تاریخ تجارت تریاک از دوره ناصری تا سال 1341

تجارت تریاک؛ بررسی تاریخ تجارت تریاک از دوره ناصری تا سال 1341

پدیدآور: نویسندگان ناشر: نشر راشدینتاریخ چاپ: ۱۳۹۴مکان چاپ: تهران

خلاصه

تألیف حاضر بر آن است تا با استناد به اسناد موجود، در سه فصل سیر تجارت تریاک را در ایران از دوره ی ناصری تا سال 1341 ه. ش مورد بررسی قرار دهد.

معرفی کتاب

دقیقا مشخص نیست که تریاک چه زمانی و توسط چه کسی به ایران وارد شد. ولی همه محققین بر این اعتقادند که کشت تریاک در دوران قاجاریه گستش بی سابقه ای یافت و مریدان زیادی پیدا کرد. از زمانی که ایرانیان با اروپا حشر و نشر پیدا کردند بی آنکه به علم و هنر و دانش وصنعت غرب بیندیشند به ظواهر دلفریب فرنگ دل باختند و با نادیده گرفتن صنایع ملی و صادرات آن ها، در عوض به فکر کشت و صدور تریاک افتادند. به ویژه اینکه این محصول از یک سو کم زحمت و زود ثمر بود و از جانب دیگر مورد نیاز و رغبت اروپائیها، که از آن در جهت استفاده از خواص طبی اش سود می جستند. بدین شکل بود که همه روی به تریاک آوردند و تجار ایرانی در هنگ کنگ و شانگهای دفاتر خرید و فروش تریاک باز کردند. در سال 1278 هجری شمسی درآمد ایران از محل فروش تریاک به 1/900/00 تومان رسید در حالی که کل صادرات ایران 7/400/000 تومان بود. در 1297 زراعت خشخاش توسعه یافت و میزان تریاک تولید شده در سال 1302 به 12 هزار تن رسید. تجارت تریاک چنان توسعه یافت که پیر و جوان به دام تریاک افتادند و حتی بعضا برای آرام کردن اطفال و خواباندن آنان بدانها تریاک می خوراندند. در سال 1307 ه. ش تازه دولت وقت به صرافت افتاد که باید برای حل این معضل دست به کاری زند و از توسعه این امر جلوگیری کند؛ چنین بود که قانون انحصار تریاک از مجلس گذشت. البته نباید تصور کرد که دولت برای نجات مردم از چنگ  اعتیاد به مواد مخدر، دست به چنین کاری زد، بلکه نظر دولت در طرح این لایحه، گرفتن تجارت تریاک از دست تجار داخلی بود برای تقویت بنیه مالی خود. به این معنی که چون تریاک ایران از لحاظ کیفیت نسبت به تریاک ترکیه یا افغان، مشتریان نقد و پابرجایی داشت، دولت می خواست که عواید آن منحصرا به امور مالیه دولت اختصاص یابد. وجود اعتیاد گسترده در میان گروه های بزرگ انسانی در تاریخ ایران معاصر و تجارت و قاچاق مواد افیونی طی یک و نیم قرن اخیر از نقطه آغازین آن در سال 1230 تا سال های اخیر و نقش و جایگاه خارجیان، سیاست و دولت در آن، از مواردی است که کمتر نظر محققان را به خود معطوف داشته و کمتر مطالبی در این خصوص تدوین یافته است و مطالب تألیف شده نیز بسیار محدود و سطحی می باشد و به لحاظ زمان تدوین، عمدتا به دو مقطع تاریخ است. یکی دهه 20 در بازخورد اقدامات صورت گرفته طی سال های حکومت رضا شاه برای گسترش نقش دولت در کشت، تجارت و مصرف تریاک و در نتیجه مشروعیت آن می باشد که منجر به جهت دهی افکار عمومی شد و در نهایت ممنوعیت کشت خشخاش واستعمال تریاک دراوایل دهه 30 را فراهم ساخت. کلیه منابع شکل گرفته در خصوص تریاک که در بخش هایی اندک در برگیرنده بیان و یا تحلیل نقش دولت در کشت، خرید و فروش صادرات تریاک از ایران است به نوعی از عمق تاریخی و تحلیل لازم برخوردار نمی باشد.

در ایران تا سده ی هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، کشت خشخاش و تولید تریاک، به منظور مصرف داخلی بود؛ اما از نیمه ی دوم قرن نوزدهم، کشت تریاک در جایگاه محصولی ارز آور، مورد توجه قرار گرفت. در اواخر سده ی نوزدهم و اوایل قرن بیستم، ایران یکی از اعضای بسیار فعال تجارت جهانی تریاک شمرده می شد و اقتصاد کشور تا حد زیادی به تولید و صدور تریاک وابسته بود. در تاریخ 23 اسفند 1289، قانون تحدید تریاک به تصویب رسید که طی آن، در مدت 8 سال مصرف شیره، ممنوع و  استعمال تریاک، تنها به منظور مصرف طبی، مجاز شناخته شد. دولت برای مصرف مواد، مالیات در نظر گرفت و برای معتادان کارت سهمیه صادر کرد . اما این اقدام با کاهش مصرف مواد نینجامید بلکه قاچاق آن را رواج داد. در این میان در سال 1301 ش، قانون منع واردات مواد مخدر تصویب شد. پس از تشکیل جامعه ی ملل، مسئله تریاک، مورد توجه جامعه ی جهانی قرار گرفت و ایران، به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی هدف برنامه ی کاهش تولید بود. شش سال بعد یعنی سال 1307 ش، قانون جدید «انحصار دولتی تریاک»، از تصویب گذشت که بر این اساس، دولت ایران می بایست به تدریج اراضی زیر کشت خشخاش را کاهش می داد. به دنبال گسترش ابعاد مسئله ی اعتیاد و ناچیز بودن درآمد حاصل از صدور تریاک برای دولت «قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک»، در سال 1334 تصویب و به اجرا گذاشته شد.  

رشد و گسترش استعمال مواد مخدر در قرن نوزدهم و بیستم، بلایی شوم و همه گیر در جهان بود که کشور ایران از عوارض آن برکنار نبوده است بطوری که در کنار استعمال تریاک، پدیده کشت و تجارت آن از سالهای اولیه طرح آن در سال 1320 تا 1334 ادامه می یابد و از سال 1347 نیز کشت مجدد و فروش آشکار و پنهان تریاک همواره در ایران دنبال می شود. بررسی این پدیده بر اساس مستندات تاریخی نشان می دهد، کشت تجاری و در پی آن فراوانی مواد افیونی در دسترس عامه، موجب همه گیر شدن اعتیاد به مواد مخدر در جامعه شده است. از سوی دیگر تریاک به عنوان کالای تجاری نقش عمیقی در تراز تجاری ایران داشت است.

با گذشت زمان و ظهور عوارض اجتماعی تریاک در سطح دنیا، موجب شد تا مبارزاتی از طریق خیر خواهان ابتدا در قالب گروه های داوطلبانه و سپس در قالب سمینارها، کنوانسیون های جهانی و وابسته به سازمان های بین اللملی به پدیده اعتیاد و به تبع آن کشت و تجارت مرئی و نامرئی افیون در سطح جهان صورت بگیرد که عواید و حاصل این مبارزات بر کشت و کار و تجارت تریاک در ایران نیز تأثیر گذار بوده است.

تألیف حاضر بر آن است تا با استناد به اسناد موجود سیر تجارت تریاک را از دوره ناصری تا سال 1341 مورد بررسی قرار دهد.

فهرست فصل های کتاب:

فصل اول: مبانی نظری

فصل دوم: تریاک در ایران

فصل سوم: تجارت تریاک

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

ارنست پرون فراش دبيرستان شوهر شاهنشاه آريامهر

محمد پورکيان

اين کتاب که در برلن غربي در سال 1357 چاپ شده است در باره سابقه آشنايي ارنست پرون با محمدرضا پهلوي و

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آنها در عصر پهلوی

زهرا علیزاده بیرجندی

بر اساس نتایج تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و در مقایسه با سایر جوامع عشایری ایران، بهلولی ها یک طایف

منابع مشابه بیشتر ...

سیاحانی که به ایران آمدند (دو جلدی)

سیاحانی که به ایران آمدند (دو جلدی)

داریوش شهبازی

سفر، مادر تجربه و سفرنامه مادر تاریخ است و عمارت شکوهمند تاریخ با مصالحی که سیاحان فراهم آرند، ساخته

دموکراتیزاسیون و تعدیل قدرت سیاسی در ایران (دوران قاجاریه)

دموکراتیزاسیون و تعدیل قدرت سیاسی در ایران (دوران قاجاریه)

میرحامد اکبری

بخشی از آنچه که مدرنیته ی ایرانی خوانده می شود، در قالب مفهوم تعدیل قدرت قابل توضیح است. مقصود از آن

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

ایران در آتش: از حملۀ بلشویک ها به انزلی تا عهدنامۀ 1921 ایران و شوروی (مجموعه ای از اسناد و گزارش ها)

ایران در آتش: از حملۀ بلشویک ها به انزلی تا عهدنامۀ 1921 ایران و شوروی (مجموعه ای از اسناد و گزارش ها)

نویسندگان

اسنادی که در این مجموعه ارائه می شود، اسناد و گزارش هایی است دربارۀ یکی از مهم ترین و پرمخاطره ترین

معماری خانقاه در خراسان سده ی پنجم

معماری خانقاه در خراسان سده ی پنجم

نویسندگان

معماری خانقاه از مواضع ابهام در تاریخ معماری ایران است؛ چننان که گویی بخشی از حافظه ی معماری ما محو