معرفی کتاب

شاهنامه، هویت ملی و ادبی سرزمین پهناور ایران است که ریشه در باورها و اسطوره های ایرانی دارد. نسخه ی شاهنامه کارکیا، در لاهیجان - یکی از شهرهای پرحادثه و تأثیر بخش در سرزمین شمالی ایران - به تاریخ 899 ه .ق و در دربار کارکیا میرزا علی و به احتمال زیاد با حضور هنرمندان مختلف از سایر نقاط ایران تألیف شده و از چند جهت حائز اهمیت است؛ نخست آنکه یادگار آخرین سلسله ی پادشاهان بومی گیلان در دوران کیاییان است و از حیث مطالعه بر روی وضعیت فرهنگی و هنری دربار کیاییان در سده ی نهم هجری، قابل توجه است؛ از سویی با بررسی نگاره ها و طریقه ی نسخه نگاری شاهنامه ی کارکیا، شناخت بیشتر وضعیت نگارگری ایران در زمان مربوطه و به روایتی در اواخر دوران ترکمانان، حاصل می گردد؛ و همچنین تأثیری که پس از خلق این نسخه ی شاهنامه در گیلان بر روحیه ی تصویری مردمی گذاشته شده، به نوبه ی خود باعث به وجود  آمدن نوعی هنر عامه گشته که در نگاره های دیواری زیارتگاه های گیلان، خود را نشان داده اند و در پی آن سبب  بازآفرینی بسیاری نمادهای کهن به جا مانده در فرهنگ شفاهی شده اند که قابلیت تأویل را دارا هستند، نکته ی دیگر اینکه، این نسخه همزمان با اقامت شاه اسماعیل صفوی در گیلان در دربار کیاییان خلق شده، که به طور حتم تأثیراتی بر روحیه و ذائقه ی هنری وی داشته، و بر شکل گیری روند و گرایشات تصویری در آغاز دوران صفویه، تأثیرگذار واقع شده است؛ شاهنامه ی کارکیا، نشانه هایی از بازتاب برخی از الگوهای معماری دربار کیاییان را در خود حفظ کرده است. به علاوه ظهور جنبه های گرایش های تصویری نو را، در نگارگری سده نهم ایران شامل می گردد که علاوه بر پیوستگی با مکتب های نقاشی رایج آن دوره در ایران، ویژگی های خلاقانه افزوده ای دارد که این آثار را منحصر به فرد می نماید. نگاره های شاهنامه ی کارکیا، در مقایسه ی مکاتب نگارگری رایج در جغرافیای فرهنگی ایران، با نگاره های مکتب شیراز ترکمانی و به خصوص گرایشات سبک تجاری شیراز، برخی تشابهات ریشه ای ملاحظه می گردد، با این حال نگاره های کارکیایی با داشتن چیدمان رنگی پر مایه تر، کاردهای بسته تر و پیکره بندی های درشت تر با نوعی حالت نمایشی طنز گرایانه ی خفیف، ویژگی های بیانی جدیدی را جستجو کرد ه اند، که نگاره های این نسخه را، متفاوت با دیگر آثار می نماید؛ بدیهی است که پژوهش درباره ی این نسخه می تواند به کشف بیشتر پیشینه ی هنرهای تصویری و تجسمی در گیلان منجر می گردد.

فهرست مطالب کتاب:

پیشینه ی کهن نگارگری ایرانی و ویژگی های آن

نگاهی بر نسخه نگاری شاهنامه در دوره های متعدد

مکتب های نگارگری پر نفوذ همزمان با دوره ی نگارش نسخه ی شاهنامه ی کارکیا

مخاطب شناسی نسخه های مصور شاهنامه

شاهنامه ی کارکیا، کیاییان، و وضعیت هنری دربار ایشان