معرفی کتاب

هر انسانی که در طول عمر خویش، اندک گرایشی به تاریخ نجوم پیدا کرده باشد بی تردید با دریایی از سوالات و تناقضات بی پایان مواجه می شود. با توجه به اتفاقات تاریخ علم، ستاره شناسی، فی نفسه، سرشار از پرسش ها و پاسخ هایی است که مدام در میدان اندیشه می چرخند و به دنبال راهی برای نغوذ به حقیقت درون هستند.

قرن چهارم هجری قمری، قرن شکوفایی اندیشه های علمی و هنری در بلاد مسلمانان خصوصا ایران بوده است. بخشی از این شکوفایی را باید مرهون اقدامات دانشمندان مسلمان و بخشی را نیز باید مرهون دست و دلبازی حکمرانان وقت دانست. جدا از پیشرفت تمام علوم به مدد نضج نهضت ترجمه در این برهه، تلاش ستاره شناسان ایرانی، کمتر از بقیه ی علما نبوده و شایان توجه خاص است. در کنار گزارشات رصدی و تحقیقات منجمان، تنها صورت الکواکب الثابته تالیف ابوالحسن عبدالرحمن بن محمد بن سهل صوفی رازی به ترسیمات پیکره های نجومی بر اساس ترجمه ای از توصیفات بطلمیوس یونانی و مشاهدات رصدی و غیره مزین گردیده است. در این کتاب، 46 صورت فلکی (برخی منابع 44 عدد) در هر دو نیم کره ی شمالی و جنوبی زمین مورد تشریح، توصیف و بررسی قرار گرفته اند. هدف از نگارش این تحقیق، ریشه یابی و تحلیل تصاویر نجومی موجود در نسخ مصور این کتاب و تأویل نشانه های بصری آن ها است. اشاره به «تصاویر نجومی» در این پژوهش، تلاشی برای ارائه تعریفی مستقل از صورت های فلکی اسطوره ای است. شیوه ی تحقیق، توصیفی - تحلیلی با رویکردی تطبیقی است. گردآوری اطلاعات تحقیق، متکی بر مطالعه ی اسناد  مدارک کتابخانه ای، مشاهدات، شرکت در همایش، بازدید از موزه ها و مصاحبه با اهل فن و هنر است. روش تحلیل داده ها کیفی و جامعه آماری تحقیق متشکل از چهل و شش نمونه شاخص از تصاویر صورفلکی کتاب صورالکواکب است. از کنکاش در منابع پژوهش، به شرحی که در ادامه آمده نتیجه گرفته می شود که در طول قرن چهارم هجری قمری، تنها یک مرجع مصور نجومی از نوع ترجمه و تألیف در ایران به رشته ی تحریر درآمده است.

فهرست فصل های کتاب:

فصل اول: کلیات پژوهش

فصل دوم: جایگاه دانش نجوم پیش از ورود اسلام به ایران و پس از آن

فصل سوم: بررسی متغیرهای اجتماعی مؤثر در تشکیل سندی به نام صورالکواکب

فصل چهارم: تحلیل های بصری رمزگان نقش مایه های یگانه سند مصور نجومی قرن چهارم ه.ق

فصل پنجم: صورت واره های نوین، دستاورد تلاش انسان معاصر